« توصیه شده است که بعد از نمازهاى واجب، تسبیح حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) گفته شود . دوست دارم بیش‏تر درباره آثار آن ‏بدانم .»
براى پاسخ به این سؤال مناسب دیدیم که دیدگاه استاد محمد شجاعى را در این زمینه تقدیم داریم . ایشان در کتاب « مقالات / دفتر سوم‏ » چنین مى‏نویسند:
لازم است ‏بعد از نمازهاى واجب بر «تسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها)» مداومت کند و از ترک آن و مسامحه در آن و از عدم مداومت ‏بر آن اجتناب کند و جانب حضرت معبود را در خصوص آن مراقبت نماید .
تسبیح حضرت فاطمه زهرا در «ترتیب‏» و در «عدد» به این صورت است:
۳۴ بار «الله اکبر» ۳۳ بار «الحمد لله‏» و ۳۳ بار «سبحان الله‏» .
ابوبصیر از امام صادق (علیه السّلام) نقل مى‏کند که فرمود:
«فى تسبیح فاطمه صلى الله علیها یبدا بالتکبیر اربعا و ثلاثین، ثم التحمید ثلاثا و ثلاثین، ثم التسبیح ثلاثا و ثلاثین; (۱) در تسبیح فاطمه (س) با «تکبیر» یعنى با «الله اکبر» شروع مى‏کند و سى و چهار بار «تکبیر» مى‏گوید، سپس سى و سه بار به «تحمید» مى‏پردازد، یعنى «الحمد لله‏» مى‏گوید، و سپس سى و سه بار «تسبیح‏» مى‏کند، یعنى «سبحان الله‏» مى‏گوید» . ۱
در «ترتیب‏» و در «عدد» حسابها هست که براى اهل آن تا حدودى معلوم و براى محجوبان هم مستور است .
علم راه حق و علم منزلش***صاحب دل داند آن را با دلش
(دفتر چهارم مثنوى)
از این رو، لازم است در «ترتیب‏» و در «عدد» دقت کامل کند، تا از آثار و برکات مخصوصه بهره‏مند گردد .
شرط حضور و توجه به خدا و به معنى آن چه مى‏گوید، در این جا نیز از شرایط اساسى است و بدون آن از برکات مخصوصه، آن چنان که باید، ملحوظ نخواهد شد . باید مجاهدت جدى و مراقبت نماید که «تسبیح‏» را با حضور قلب و باتوجه بگوید، و از این که در لفظ بگوید و قلبا پراکنده باشد و این جا و آن جا باشد، اجتناب کند . زیرا در این صورت او در باطن امر در محضر حضرت حق نیست و حال تسبیح و سیر تسبیحى ندارد، و گفتار او، و خود او صعود الى الله نخواهد داشت، بلکه در این جا و آن جا خواهد بود .
در حال حضور، باگفتن «الله اکبر» و تکرار آن، سیرى خواهد داشت و با گفتن «الحمدالله‏» و سپس «سبحان الله‏» و با تکرار آن‏ها نیز سیرها خواهد کرد . با هر تکبیرى، سیرى در مدارج توحید، باهر تحمیدى، سیرى دیگر، و با هر تسبیحى هم سیرى خواهد نمود، آن هم در بدایات به نحوى و در اواسط و نهایات به انحاء دیگر . مسالک غیبى در پیش خواهد داشت، و هدایت‏ها در آن مسالک غیبى .
در حال حضور، دل که سالک اصلى طریق است‏به تکبیر، به تحمید و به تسبیح مى‏پردازد و در مدارج توحید و عبودیت پیش مى‏رود . اگر حضور نباشد، دل در این سو و آن سو بوده در تکبیر و تحمید و تسبیح نخواهد بود، بلکه غوطه ور در غفلت و محبوس در ظلمات اغیار و در حال فرار از حضرت معبود است و زبان به تنهایى به کار افتاده است . طبعا سیرى انجام نگرفته و جز به اندازه حضور اجمالى و کلى، عایدى نخواهد داشت . (دقت‏شود)
خاتم تو این دل است و هوشدار***تانگردد دیو را خاتم شکار
پس سلیمانى کند بر تو مدام***دیو با خاتم حذر کن السلام
(دفتر چهارم مثنوى)
شرط دیگرى که در این تسبیح هست و باید مراعات شود، بلافاصله بودن آن بعد از نماز است . همین که نماز را تمام کرد، قبل از این که تغییر وضع بدهد و از حالت نماز خارج شود و قبل از این که به چیزى بپردازد، یعنى بعد از سلام نماز، در همان حالت که در وقت‏سلام داشت، با حضور و با توجه، تسبیح راشروع کند و با مراعات «ترتیب‏» و «عدد» بدون این که در وسط تسبیح را به چیزى قطع کند، به آخر برساند .
در این که باید بلافاصله و قبل از خارج شدن از حالت نماز باشد نیز حسابى هست که در غیر این صورت نیست .
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء – علیها السلام – قبل ان یثنى رجلیه من صلاه الفریضه غفرالله له و لیبدا بالتکبیر; (۲) هر کس تسبیح حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را قبل از این که وضع خود بعد از نماز واجب را بهم بزند بجا بیاورد، خداى متعال او را مشمول مغفرت خود مى‏گرداند، و باید تسبیح را با تکبیر، یعنى با «الله اکبر» شروع نماید .» (۲)
همچنین، در این که لازم است تسبیح را در وسط با چیزى قطع نکند و متصلا به آخر برساند، رموز خاصه وجود دارد که اهل آن از آن آگاهند .
در فروع کافى، کتاب الصلاه باب التعقیب بعد الصلاه و الدعا آمده است که امام صادق (علیه السّلام) تسبیح حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را متصلا انجام مى‏داد و آن را با چیزى قطع نمى‏کرد .

پی نوشت :

۱ . فروع کافى، کتاب الصلاه، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعا .
۲ . همان .

منبع: پرسمان ، شماره ۱۱
/خ