تلاش در راه اطاعت و بندگي خدا و پيروي از پيشوايان معصوم(ع)
تلاش در راه اطاعت و بندگي خدا و پيروي از پيشوايان معصوم(ع)
بسياري از ما که معمولاً اسلام و ايمانمان را بيهيچ تلاش، مجاهده، تحمّل رنج و سختي و تنها بر اساس پيروي از پدران و مادرانمان به دست آوردهايم، گمان ميکنيم تا آنجا بايد در راه فرمانبرداري از خدا و اطاعت از فرامين او پيش رفت که اندک خللي به روند جاري و معمول زندگي ما وارد نشود و خداي ناکرده سختي و مرارتي براي ما پديد نيايد. به بيان ديگر تا بدانجا به آموزههاي اعتقادي، اخلاقي و فقهي اسلام پايبنديم که نخواهيم براي آنها هزينهاي کنيم. براي نمونه، اگر قرار باشد براي انجام يک تکليف شرعي، مانند امر به معروف و نهي از منکر به سختي بيفتيم يا براي پايبندي به يک حکم شرعي، مانند رعايت حجاب و پوشش اسلامي با طعنه و مسخره ديگران روبهرو يا براي دفاع از يک اصل اعتقادي، مانند علم و عصمت امامان با انکار و استبعاد مخالفان مواجه شويم، يا براي رعايت يک واجب اخلاقي، مانند دوري از شنيدن بدگويي ديگران، خويشان و دوستان و نزديکانمان را رنجيده خاطر سازيم؛ از زير بار مسئوليت شانه خالي ميکنيم، با اين توجيه که اسلام فرموده است: «… خود را با دست خود به هلاکت ميفکنيد.»2 از عمل به تکليف شرعي خود سر باز ميزنيم.
اين در حالي است که در آموزههاي اسلامي، همواره از تلاش و سختکوشي و فرمانبرداري از خدا سخن به ميان آمده است و در بسياري روايات، مؤمنان به «اجتهاد» (تلاش و کوشش) در راه اطاعت و بندگي خدا و پيروي از پيشوايان معصوم(ع) فراخوانده شدهاند. براي آشنايي با اين موضوع، در اين مقاله برخي از رواياتي را که در اين زمينه بيان شده است، بررسي ميکنيم.
1. تلاش و کوشش در فرمانبرداري از خدا
در اين زمينه، به برخي روايات اشاره ميشود:
الف) تلاش و کوشش شرط رسيدن به پاداشهاي الهي
در روايتي که از امام صادق(ع) نقل شده است، آن حضرت، تنها شرط رسيدن به پاداشهاي الهي را تلاش و کوشش در راه اطاعت او اعلام ميکند و ميفرمايد:
«از جانهايتان، تلاش و کوشش در راه فرمانبري خدا را به او ارزاني داريد، زيرا هيچيک از خوبيهايي که نزد اوست، به دست نميآيد، مگر با فرمانبرداري او و دوري از حرامهايش.»3
ب) تلاش و کوشش تنها واسطة ميان خدا و بندگانش
آن حضرت در روايت ديگري، با نفي همة واسطهها ميان خدا و آفريدگانش، تنها راه رسيدن به خدا را اطاعت و بندگي معرفي کرده و همه را به تلاش و کوشش در اين راه فراخوانده است:
«بدانيد که ميان خدا و هيچ يک از آفريدگانش، چه فرشتة مقرّب، چه پيامبر مرسل و چه ديگر آفريدگاني که پايينتر از آنها هستند، جز فرمانبرداري آنها از او واسطه نميشود، پس در راه طاعت خدا بکوشيد.»4
ج) تلاش و كوشش، پاية اساسي كارها
امام صادق(ع) در پاسخ اين پرسش كه «شما كار خود را بر چه پايهاي استوار كرديد؟» ميفرمايد:
«بر چهار چيز؛ دانستم كه كار مرا كسي جز خود من انجام نميدهد، از اين رو كوشيدم؛ دانستم خداي عزّوجلّ از حال من آگاه است، پس حيا پيشه كردم؛ دانستم روزي مرا كسي جز خودم نميخورد، پس اطمينان پيدا كردم و دانستم سرانجام كار من مرگ است، پس خودم را آماده كردم.»5
د) تلاش و کوشش، شرط پذيرش اعمال
امام ششم شيعيان(ع) به هنگام برشمردن شروط پذيرش اعمال بندگان از سوي خدا، يکي از اين شروط را تلاش و کوشش آنها در راه اطاعت خدا ميداند و خطاب به يارانش ميفرمايد:
«آيا شما را خبر ندهم به آنچه خداي صاحب عزّت و جلال، هيچ عملي را جز به آن از بندگان نميپذيرد؟ گفتم: آري. فرمود: گواهي دادن به اينکه هيچ شايستة پرستشي جز خداوند نيست و اينکه محمّد(ص) بنده و فرستادة اوست و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده و ولايت ما و بيزاري از دشمنانمان ـ يعني دشمنان امامان ـ و تسليم شدن به آنان و پرهيزکاري و تلاش و اطمينان و انتظار قائم(ع).»6
ه) تلاش و کوشش، شرط توفيق الهی
امام رضا(ع) در روايتي، درخواست توفيق از خداوند، بدون تلاش و کوشش را در حکم مسخره کردن خود ميداند و ميفرمايد:
«هفت چيز است که بدون هفت چيز ديگر مسخرهآميز است. کسي که به زبان خود طلب آمرزش کند، ولي در دلش [از گناه] پشيمان نباشد، خودش را مسخره کرده است. کسي که از خدا توفيق بخواهد، ولي نکوشد، خودش را مسخره کرده است… .»7
و) تلاش و کوشش يگانه راه پيروي از امام
امام علي(ع)، در نامهاي خطاب به عثمان بن حنيف که کارگزار آن حضرت در بصره بود، پس از اشاره به ضرورت پيروي از امام و اعلام مشيء خود در زندگي، همگان را به پرهيزکاري و تلاش فراوان، به عنوان يگانه راهي که ميتوان با آن، تا حدّي به امام و پيشواي خود نزديک شويم، فرا ميخواند:
«آگاه باش! هر پيروي را، امامي است که از او پيروي ميکند و از نور دانشش روشني ميگيرد، آگاه باش! امام شما، از دنياي خود به دو جامة فرسوده و دو قرص نان، رضايت داده است، بدانيد که شما توانايي چنين کاري را نداريد، ولي با پرهيزکاري و تلاش فراوان و پاکدامني و راستي، مرا ياري دهيد.»8
ز) ترک گناهان، بزرگترين تلاش و کوشش
نکتة ديگريکه در زمينة تلاشوکوششدر راه اطاعت و بندگيخدا در روايات بر آن تأکيد شده، اهمّيت و اولويت ترکگناهان است.
رسول گرامي اسلام(ص) در اين زمينه ميفرمايد:
«در کار [اطاعت خدا] سخت بکوشيد و اگر ناتواني شما را [از عمل] درمانده کرد، از گناهان خودداري کنيد.»9
آن حضرت در روايت ديگري ميفرمايد:«سختکوشترين مردم کسي است که از گناهان خودداري کند.»10
امام صادق(ع) نيز تلاش و کوشش در راه اطاعت خدا، بدون پرهيزکاري را بيفايده ميداند و ميفرمايد:
«تلاش و کوششي که در آن ورع و پاکدامني نباشد، سودي ندارد.»11
ح) تلاش و کوشش و آمادگي براي سفر آخرت
سخن خود در زمينة لزوم تلاش و کوشش در راه اطاعت و بندگي خدا را با کلامي از اميرمؤمنان علي(ع) به پايان ميبريم. آن حضرت در اين کلام، همگان را به تلاش و کوشش و فراهم آوردن زاد و توشه براي سفر آخرت فراخوانده و از مغرور شدن به سراي دنيا، برحذر داشته است.«بر شما باد به تلاش و کوشش، آمادگي و آماده شدن و جمعآوري زاد و توشة آخرت در دوران زندگي در دنيا، دنيا شما را مغرور نسازد، چنانکه گذشتگان شما و امّتهاي پيشين را در قرون سپري شده، مغرور ساخت.»12
2.تلاش و کوشش در اطاعت حجّتهاي الهي
بر اساس آموزههاي اسلامي، مؤمنان افزون بر تلاش و کوشش در راه اطاعت خدا، بايد در راه اطاعت و پيروي از حجّتهاي الهي ـ انبيا و اوليا ـ نيز بکوشند و از همة توان خود در اين راه استفاده کنند، زيرا آنها معيارهاي تشخيص حقّ و باطل و بيانکنندة حلال و حرام الهياند و اطاعت آنها، عين اطاعت خداست.
به همين دليل است که امام باقر(ع) دربارة وظايف مردم در برابر امامان معصوم(ع)، ميفرمايد: «مردم تنها به سه چيز تکليف شدهاند: شناخت امامان، تسليم ایشان شدن در آنچه در آنها وارد ميشود و رجوع به آنها در آنچه در آن اختلاف دارند.»13
روايات فراواني در زمينة لزوم اطاعت امامان معصوم(ع) و تلاش و کوشش در اين راه نقل شده14 که در اينجا تنها به عبارتي که در قالب دعا، در بخش پاياني دعاي ندبه آمده است، بسنده ميکنيم:
«خداوندا!… ما را در راه اداي حقوق او (امام مهدي(ع))، تلاش در پيروي از وي و دوري از مخالفت با او ياري کن و با خشنودي او بر ما منّت گذار.»15
اميدواريم خداوند در امسال که به نام سال همّت مضاعف و کار مضاعف ناميده شده است، توفيق تلاش و کوشش هرچه بيشتر در راه اطاعت و بندگي خودش و همچنين اطاعت و پيروي امامان معصوم(ع) را به ما ارزاني فرمايد. انشاءالله
پي نوشت ها :
1.بيانات مقام معظّم رهبري در ديدار جمعي از مسئولان نظام جمهوري اسلامي، 16/1/1389.
2.سورة بقره(2)، آية195.
3.محمّد بن يعقوب کليني، الکافي، ج8، ص7، ح1.
4.همان، ص11.
5.محمّد بن ابراهيم نعماني، کتاب الغيبـة، ص200، ح16.
6.محمّدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج75، ص228، ح100.
7.همان، ص356، ح11.
8.نهجالبلاغه، ترجمة محمّد دشتي، نامة45.
9.بحارالأنوار، ج74، ص171، ح7.
10.شيخ صدوق، الامالي، ص 28، ح4.
11.الکافي، ج2، ص77، ح4.
12.نهجالبلاغه، ترجمة محمّد دشتي، خطبة230.
13.بحارالانوار، ج23، ص39، ح1.
14.براي مطالعة بيشتر در اين زمينه ر.ک: ابراهيم شفيعي سروستاني، معرفت امام زمان(عج) و تکليف منتظران، صص146 و147 و 218ـ220.
15.بحارالانوار، ج99، ص109.
منبع:www.mouood.org