توسل چيست؟ آيا توسل به غير خدا از جمله به ائمه معصومين جايز است؟

حقيقت توسل: توسل به معناي اتخاذ وسيله است براي نزديک شدن به چيزي، چنان که راغب مي گويد: «الوسيلة التّوصل الي شيء برغبة و هي اَخَصُّ من الوصيلة لتضمنها لمعني الرّغبة»[1] يعني وسيله رسيدن به چيزي است از روي اشتياق و ميل، وسيله معني رغبت و ميل را در بر دارد لذا از حيث معني اخص از وصيله است.
تفسير نمونه چنين تعريف كرده: وسيله در اصل به معني تقرب جستن و يا چيزي كه باعث تقرب به ديگري از روي علاقه و رغبت مي شود باشد.[2]تفسير الميزان مي گويد: «و الوسيلة علي ما فسروه هي التوصل و التقرب، و ربما استعملت بمعني ما به التوصل و التقرب و لعله هو الانسب…»[3] يعني وسيله چنانكه تفسير كرده اند، به معني رسيدن و قرب و نزديكي است و چه بسا وسيله به معناي چيزي كه به واسطه آن رسيدن و تقرب حاصل مي شود هم استعمال مي شود.
نتيجه: معني توسل و وسيله و حقيقت آن، رسيدن و نزديكي و تقرب به خدا با عمل خوب يا با انتخاب وسيله مناسب است.
در جهاني که ما در آن به سر مي بريم، سراسر با وسائل سر و کار دارد. رفع تشنگي به وسيله آب، رفع گرسنگي به وسيله خوردن غذا، شفا به وسيله دارو و نظائر آن؛ پس استفاده از وسيله، براي دستيابي به امر و نتيجه اي، امري مسلم، و خرد پذير است. خداوند سبحان، براي رسيدن به مقام قرب و درجات بالاي معنوي، وسايلي قرار داده که با استفاه از آن ها، مي شود به مقامات عالي دست يافت.
قرآن مجيد انتخاب وسيله و توسل را جايز، بلكه سفارش كرده است: «يا ايّها الّذين آمنُوا اتَّقوا اللّه وَ ابْتَغُوا اِلَيهِ الْوَسيلَةِ وَ جاهِدوُا فِي سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفْلِحُون»[4] اي كساني كه ايمان آورده ايد پرهيزگاري پيشه كنيد و وسيله اي براي تقرب به خدا انتخاب كنيد و در راه او جهاد كنيد باشد كه رستگار شويد
«وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوكَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحيماً»[5]يعني گنهكاران اگر از خدا طلب مغفرت مي كردند و پيامبر براي آنها طلب مغفرت مي كرد، خدا را توبه پذير مي يافتند. اين آيه شريفه مي رساند كه سراغ پيامبر برويد، به او متوسل شويد و از او بخواهيد كه براي شما استغفار كند. در آيه 97 سوره يوسف مي خوانيم: كه برادران يوسف ـ عليه السلام ـ از پدر تقاضا كردند كه در پيشگاه خداوند براي آنها استغفار كند؛ يعني به يعقوب ـ عليه السلام ـ متوسل شدند تا با استغفار او به خدا تقرب جويند و يعقوب ـ عليه السلام ـ نيز اين تقاضا را پذيرفت.
توسل و روايات و علماي اهل سنت: از روايات اهل سنت معلوم مي شود كه توسل به انبياء و اولياء، كار جايز بلكه مورد سفارش دين اسلام است. روايات اهل سنت در كتب معتبر خودشان فراوان است به عنوان نمونه: توسل صحابه به دعاي پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ : عثمان بن حنيف روايت مي كند كه مردي مبتلاء به چشم درد بود؛ از پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ طلب دعا كرد كه عافيت يابد. پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ فرمود اگر بخواهي دعا مي كنم، ولي اگر بر همين حال صبر كني بهتر است مرد گفت: برايم دعا كن، پيامبر دستور داد نيكو وضو كند و دو ركعت نماز بخواند و اين دعا را بخواند: «اللّهم انّي اسالك و أتوجه اليك بنبيّك نبي الرحمه، يا محمد انّي اتوجه بك الي ربّي في حاجتي لتقضي، اللّهم شفّعه في» راوي مي گويد بخدا قسم چيزي نگذشت كه مرد شفاء يافت.[6]پرسشگر گرامي ملاحظه مي فرمايند كه عين دعاي توسل مرسوم اهل تشيع در كتاب صحيح ترمذي و سنن ابن ماجه و مسند احمد آمده است و احاديثي در جواز توسل از خود عمر خليفه دوم نقل كرده اند.[7]علامه سمهودي- دانشمند معروف اهل سنت -مي گويد: مدد گرفتن و شفاعت خواستن در پيشگاه خداوند از پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ و از مقام و شخصيت او، هم پيش از خلقت او مجاز است و هم بعد از خلقت اش و هم بعد از رحلتش.. و روايت معروف توسل آدم به پيامبر اسلام را از عمربن خطاب نقل كرده.[8]نويسنده كتاب «التوصل الي حقيقة التوسل» كه در موضوع توسل بسيار سختگير است 26 حديث از كتب و منابع مختلف نقل كرده كه جواز اين موضوع در لابلاي آنها منعكس است.[9]سيره و روش صحابه و علماي اهل سنت و انجام توسل: سيره مسلمين در زمان زندگاني پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ و بعد از آن بر اين بوده كه به اولياء خدا و بندگان صالح اش متوسل مي شدند، بدون اينكه در ذهن شان خطور كند كه اين كار شرك، بدعت و حرام است. بنازم فهم وهابيّت و اربابان او را كه از فهم صحابه و علماي اسلام بالاتر رفته و تمام مسلمين را مشرك مي دانند، اما توسل به آمريكا و استكبار را توحيد مي دانند!!!
وقتي پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ شيرخوار بود، عبدالمطلب بواسطه وجود نازنينش از خدا طلب باران كرد[10] (از اهل سنت)
زماني كه پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ نوجوان بود، ابوطالب با توسل به وجود نازنينش طلب باران كرد[11] (از اهل سنت)
صحيح بخاري از انس نقل مي كند كه عمر بن خطاب، براي طلب باران به عموي پيامبر ـ صلي الله عليه وآله ـ يعني عباس بن عبدالمطلب متوسل شد و چنين مي گفت: «اللهمّ انّا كنّا نتوسل اليك بنبيّنا فتسقينا و انّا نتوسل اليك بعمّ نبيّنا فاسقنا…»[12] نظير اينگونه روايات در كتب اهل سنت خيلي زياد است كه سيره اصحاب پيامبر توسل بوده و همچنين موارد زيادي است كه خود علماي اهل سنت متوسل مي شدند. به عنوان نمونه:
«ابن حجر مكي» در كتاب «صواعق» از امام شافعي پيشواي معروف اهل تسنن نقل مي كند كه به اهل بيت پيامبر توسل مي جست و چنين مي گفت:
آلُ النبي ذريعتي
وَ هُم اليه وسيلتي
ارجو بهم اعطي غداً
بيد اليمين صحيفتي
خاندان پيامبر وسيله من اند; آنها در پيشگاه او وسيله تقرب من مي باشند; اميدوارم به سبب آنان فرداي قيامت; نامه عمل من به دست راست من سپرده شود.[13]توسل مسلمانان به پيامبر اسلام (نساء/ 64) هم در دوره حيات و هم بعد از رحلت آن حضرت، در ميان مسلمانان، امر ثابت و روشني است. از جمله: مرد اعرابي و باديه نشيني، خدمت رسول گرامي اسلام مشرف شد و چند بيت شعر خواند، رسول گرامي اسلام را وسيله قرار داد، تا خداوند باران را نازل کند، پيامبر اسلام دعا کردند و باران زيادي آمدند. (کشف الارتياب، ص 310)
خلاصه و نتيجه نهائي: توسل يعني رسيدن و نزديكي و تقرب به خداوند با عمل خوب و با انتخاب وسيله مناسب كه آيه شريفه 35 سوره مائده و نقل اقوال لغوي و فهم مسلمين همين معني را تأييد مي كند.
توسل به غير خدا به قصد تقرب به خدا جايز بلكه مورد سفارش قرآن و روايات است. اصحاب پيامبر و علماي اهل سنت متوسل به اهل بيت و اولياء مي شدند.
تذكر: در ميان علماي شيعه كسي منكر جواز توسل نيست و رواياتي بسيار زياد در جواز بلكه در سفارش توسل داريم و چون منكرين توسل گروهي اندكند كه در حقيقت نه شيعه اند و نه سني، اما خود را سني مي دانند، (وهابيت) لذا ما به قرآن و كلام اهل لغت و رواياتِ اهل سنت و سيره مسلمين و علماي اهل سنت استدلال كرديم.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ تفسير نمونه، ج 4، بحوث قرآنيّه.
2ـ عقايد وهابيّت.

پي نوشت ها:
[1] . راغب اصفهاني، المفردات في غريب القران، تحقيق كيلاني، لبنان، دار المعرفة، ص 524.
[2] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامي، 1372، چاپ شانزدهم، ج 4، ص 364.
[3] . طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، لبنان، مؤسسه اعلمي، چاپ دوم، ج 13، ص 130.
[4] . مائده/ 35.
[5] . نساء/ 64.
[6] . صحيح ترمذي، كتاب الدعوات، ج 5، باب 119، شماره 3578؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 441، شماره 1385؛ مسند احمد، ج 4، ص 138، به نقل از سبحاني، جعفر، بحوث قرانيّة، قم، چاپ اعتماد، نشر موسسه امام صادق، ص 95.
[7] . همان، بحوث قرآنيّه، ص 103.
[8] . همان، تفسير نمونه، ص 367.
[9] . همان، تفسير نمونه، ص 368.
[10] . همان، بحوث قرآنيّه، ص 99 و 100 و 102.
[11] . همان، بحوث قرآنيّه، ص 99 و 100 و 102.
[12] . همان، بحوث قرآنيّه، ص 99 و 100 و 102.
[13] . التوصل الي حقيقة التوسل، ص 329، همان، تفسير نمونه، ص 368.