حتما خلاقیت برای شما هم جزو موضوعات مهم است و صد البته که دل‌تان می‌خواهد فرزندان‌تان هم جزو بچه‌هایی باشند که ذهن خلاقی دارند و همین تمایل شما اهمیت این موضوع را صدبرابر می‌کند. حالا حتما این سؤال برای‌تان پیش می‌آید که ما چقدر می‌توانیم در این خلاقیت دخیل باشیم و اصلا چگونه کودکی خلاق داشته باشیم‌‌‌‌‌‌‌؟ باید در پاسخ این سؤال بگویم که شما به عنوان پدر و مادر (یا مربی و پرستار) برای اطمینان از خلاقیت کودک‌تان و البته حفظ و پرورش این خلاقیت، کارهای زیادی می‌توانید انجام بدهید.

تحقیقات نشان می‌دهند که مهارت‌ها با بالاتر رفتن سن، رشد می‌کنند. با گذشت زمان و رشد کودک، تصور او این است که توانایی‌هایش تغییری نکرده است؛ بنابراین این شما هستید که باید او را تشویق کنید تا بیشتر و بهتر از ذهنش استفاده کند. این باعث می‌شود اعتماد به نفس کودک بالا برود و سعی کند تفکر خلاقانه‌تری نسبت به قبل داشته باشد. به این ترتیب احتمال دارد که بتوانید کودکان خلاق و ماهر پرورش بدهید.

در این مقاله چند پیشهاد به شما ارائه می‌دهیم تا ببینید که چگونه کودکی خلاق داشته باشیم.

سؤالاتش را با سؤال پاسخ بدهید

تربیت فرزندان معمولا موضوعی بحث برانگیز است. کودکان معمولا زیاد سؤال می‌پرسند و ما پدر و مادرها هم معمولا ترجیح می‌دهیم یک جواب سرراست بدهیم و خلاص! مثلا کودک‌تان می‌پرسد: «بی‌مُهرگان یعنی چی؟» وقتی این سؤال را می‌پرسد که تلویزیون دارد یک مستند حیات وحش نشان می‌دهد. من و شمای پدر و مادر قاعدتا این جواب را می‌دهیم: «بی‌مهرگان به حیواناتی می‌گویند که ستون فقرات ندارند». هیچ اشکالی هم ندارد؛ یک سؤال پرسیده شد و یک جواب درست داده شد. شما در واقع اطلاعاتی را که فرزندتان به دنبالش بود، در اختیارش قرار داده‌اید. خیلی هم خوب! اما نظرتان چیست به‌جای جواب، از او بپرسید: «خودت فکر می‌کنی بی‌مهرگان یعنی چی؟» بگذارید یک جور دیگر نگاه کنیم؛ فرزند شما مشغول دیدن یک مستند تلویزیونی درباره‌ی حیوانات است و بی‌نهایت مفهوم در ذهنش شکل می‌گیرد. ذهن او این قدرت را دارد که این مفاهیم را کنار هم بگذارد و برای پیداکردن یک پاسخ خوب ریسک کند. در واقع چون کودک‌تان می‌خواهد حتما جواب سؤال شما را بدهد، این کار را انجام می‌دهد؛ چون تأیید گرفتن از شما برایش مهم است. حالا اگر جواب درست را داد تشویقش کنید و از او بپرسید: «جواب درست رو چطور پیدا کردی؟» اگر هم اشتباه جواب داد باز هم تشویقش کنید و از او بخواهید توضیح بدهد چرا فکر می‌کند جواب سؤالش این است؟ تحسینش کنید و به توضیحاتش درباره‌ی افکارش گوش بدهید. البته حالت دیگری هم وجود دارد؛ اگر درباره‌ی جواب درست مطمئن نبودید، پیشنهاد بعدی ما را حتما بخوانید. کودک‌تان را تشویق کنید تا می‌تواند اطلاعات کسب کند و با مقایسه‌ی اطلاعات و استنباط، به یک راه‌حل خلاقانه برسد. سعی کنید این روش را در کودک‌تان به یک عادت تبدیل کنید.

برای جواب دادن به سؤالاتش هم‌فکری کنید

همین‌طور که فرزند شما بزرگ‌تر می‌شود، سؤالاتش هم پیچیده‌تر خواهند شد و شما به خیلی از سؤالات نمی‌توانید پاسخ بدهید؛ اما به‌عنوان پدر و مادر گاهی احتیاج دارید که نگذارید کودک‌تان بفهمد جواب سؤالش را نمی‌دانید؛ چون در واقع از نظر کودک، شما تنها منبع نهایی اطلاعات هستید و همه‌چیز را می‌دانید. وقتی دچار این مسئله شدید، بهترین راه‌حل این است که از خود فرزندتان کمک بگیرید. به جای اینکه جواب‌تان و در نتیجه اعتماد فرزندتان را با حدس زدن به خطر بیندازید، بهترین پاسخ این است: «نمی‌دونم» یا «مطمئن نیستم. اما معتقدم جواب اینه…» و بعد اضافه کنید «بیا با هم جواب درست رو پیدا کنیم». حتما هنگام تحقیق برای پیدا کردن جواب، با کودک‌تان همکاری کنید.

به شکست خوردن‌شان هم جایزه بدهید

همه‌ی ما بارها درباره‌ی شکست در کسب‌وکار، پذیرش و برخورد درست با آن شنیده‌ایم. با این حال خیلی از پدر و مادر‌ها، هنگامی که فرزندشان در کاری شکست می‌خورد مستقیم یا غیرمستقیم او را مجازات می‌کنند. پسر شما در یک مسابقه‌ی شنا شرکت کرده و حالا نفر آخر شده است. عکس‌العمل شما چیست؟ ممکن است بگویید: «شاید شنا به درد تو نمی‌خوره»، «بهت گفته بودم که باید بیشتر تمرین کنی»، «فلانی نفر دوم شد، تازه دوسالم از تو کوچیک‌تره» و چیزهایی از این قبیل. حتی پدر و مادرهای دلسوز هم طور دیگری رفتار مشابهی را انجام می‌دهند: «مهم نیست، در هر صورت تو هرجوری که باشی من دوسِت دارم».

ممکن است فکر کنید رفتار پدر و مادر دلسوز یا جمله‌ای که استفاده کردند، مثبت است؛ اما نکته اینجاست که هر دو نوع برخورد یک نتیجه دارد. متأسفانه، شما جزو هرکدام از این والدین باشید نتیجه‌ی رفتارتان فقط یک چیز است: فرزندتان آن‌قدر دلسرد می‌‌شود که شاید دیگر در هیچ مسابقه‌ی شنایی شرکت نکند. بدتر از آن این است که حتی ممکن است رفتار شما، او را از تلاش برای تمام چیزهایی که مطمئن نیست بتواند انجام بدهد هم منصرف کند.

به کودک‌تان آشپزی یاد بدهید

آشپزی یکی از کارهای فوق‌العاده خلاقانه و جذاب است! این را همه‌ی ما می‌دانیم. به یک کیک فکر کنید! با آرد، تخم‌مرغ، شکر و چند چیز ساده‌ی دیگر شروع می‌کنید، مخلوط‌شان که کردید می‌گذارید با حرارت بپزد؛ خب نتیجه یک کیک شگفت‌انگیز و خوشمزه است. یکی از دوستان من که یک معلم شیمی است، یک‌بار برای اینکه به پسر من کیک پختن یاد بدهد تا توضیح چند فرایند شیمیایی حین پختن کیک هم پیش رفت!

وقتی بچه‌ها پخت و پز را یاد بگیرند، مثلا بتوانند یک املت ساده درست کنند، در واقع شما خیلی فراتر از یک املت پیش رفته‌اید و اجازه داده‌اید آنها «تجربه» کنند، این به ما می‌فهماند که بچه تا خودش، شما و آشپزخانه را نشناسد و حین آشپزی خرابکاری نکند، اولاً نمی‌تواند یاد بگیرد و دوماً برای کارهای خلاقانه یا پیچیده‌تر و بیرون از حیطه‌ی آشپزخانه و خانه، جرأت آزمون و خطا نخواهد داشت.1

خودتان الگو باشید

در مورد مسائل مختلف، راه حل های متفاوتی در نظر بگیرید و تعصب به خرج نداده و به عقاید تازه و نو توجه نشان دهید. به کودکتان نشان دهید برای یک مشکل، می توانید چندین راه حل ارائه دهید، بدون اینکه به دردسر بیفتید. اگر کودکتان از شما سوالی می پرسد، در پاسخ دادن به سؤال او، خلاقانه عمل کنید. می توانید قبل از پاسخ دادن، به کودک کمک کنید، خودش پاسخ هایی را حدس بزند. مثلاً اگر از شما می پرسد، «باران از کجا می آید؟» شما با این پاسخ شروع کنید، «خوب… از آسمان می آید.» بعد بلافاصله بپرسید، «دیگه چه چیزی از آسمان می آید؟» و به همین ترتیب ادامه دهید و سعی کنید، کودک را به تفکر وادارید. مثلاً اگر از شما می خواهد که برای او یک قلب بکشید، با روش های مختلف- مثلاً با خطوط صاف، نقطه چین، یا کشیدن گل های به شکل قلب -این کار را انجام دهید. بعد از او بخواهید که با روش های دیگری قلب بکشد.

منابع مورد نیاز را آماده کنید

فضاهای ویژه ای در خانه برای انجام فعالیت های پرسروصدا اختصاص دهید. حتی می توانید فضایی برای کارهای هنری مانند رنگ آمیزی، نقاشی، بدون اینکه همه جای خانه را به هم بریزد، برای او تعیین کنید. زمان تولد، نوروز و از این جشن ها، لباس مناسب برای تفریح او آماده کنید. می توانید از وسایل خانه، برای انجام کارهای متفاوت استفاده کنید. مثلاً از لوله های دستمال کاغذی برای ساخت شمشیر یا از کاغذ برای ساخت قایق استفاده کنید.

ایده پردازی کنید

زمانی را برای ارائه عقیده و ایده های جدید به منظور حل مشکلات، خلق فعالیت های جدید یا ساخت وسایل جدید، اختصاص دهید. هرگز قضاوت نکنید و در مورد اینکه چه چیزی می تواند منطقی باشد، صحبت نکنید. فقط از سیل ایده ها و پیشنهادها استقبال کنید. به دنبال «بهترین پیشنهاد» نباشید و روی روند تولید ایده ها متمرکز شوید. کاری به نتایج و یا ارزیابی ها نداشته باشید.

به جای نتیجه، روی فرآیند کار متمرکز شوید

وقتی کودکتان مشغول انجام کاری هست، او را تشویق کنید و در پایان کار به جای اینکه به او بگویید، «چه نقاشی زیبایی!»، از تلاش او تعریف کنید.

از کودک بخواهید موضوعات مورد علاقه خود را پیدا کند

شاید واقعاً دوست داشته باشید که کودکتان نواختن نوعی ساز را بیاموزد، اما به او اجازه دهید کاری را که خودش دوست دارد، انتخاب کند. کودک هرچه بیشتر آزادی عمل داشته باشد، خلاقیتش بیشتر خواهد شد.

او را در فعالیت های پر از خلاقیت شرکت دهید

می توانید کودکتان را به کلاس های طراحی، مجسمه سازی و یا سفالگری بفرستید. هنر، قوه خلاقه کودک را بسیار بالا می برد و کمک می کند تا خود واقعی اش را نشان دهد. البته فعالیت هایی را انتخاب کنید که کودک بتواند به وسیله آنها مهارت های اولیه مورد نیاز را بیاموزد و سپس با خلاقیت های خود نقاط خالی را پر کند.

کودکتان را با کودکان خلاق آشنا کنید

یادگرفتن برخی از فعالیت ها به وسیله کودکان دیگر، می تواند برای کودکتان بسیار جذاب، هیجان انگیز و آموزشی باشد. بنابراین شرایطی ترتیب دهید که کودکتان بتواند در کنار کودکان دیگر- البته با نظارت دورادور یک بزرگسال- بازی کرده و مهارت های جدید بیاموزد.

او را به یادگیری چندحسی تشویق کنید

کودکتان را در فعالیت هایی شرکت دهید که چندین حس را به کار می گیرد. از اطلاعات حرکتی، صدا، چشایی و بصری استفاده کنید. همچنین می توانید هنگام انجام دادن این فعالیت ها، موسیقی نیز به کار برید.2

بیشتر اوقات فراغت خود را با کودکانتان در بیرون از منزل بگذرانید

از آن‌جا که طبیعت همواره در حال تغییر است، فرصت‌های زیادی برای کشف خلاقیت و حل مسئله فراهم می‌کند.

کودکان می‌توانند با شن، ماسه و یا خاک‌ بازی کنند. قلعه بسازنند و به راحتی روی زمین دراز بکشند و به آسمان و ابرها و اشکال آن‌ها نگاه کنند و خیال‌پردازی کنند.

طبیعت کودکان را ترغیب می‌کند تا فکر و سوال کنند و ذهن آن‌ها را درگیر می کند.

از ایده‌های جدید کودکتان در هنگام بازی استقبال کنید

زمانی که کودک شما در هنگام بازی کردن سناریوهای مختلفی را از خود اختراع می‌کند نقش‌های مختلفی را نیز امتحان می‌کند و ضمن رشد مهارت‌های اجتماعی و کلامی، افکار خود را هم منسجم می‌کند.

فرزند خود را تشویق کنید تا در خانه خود را به جای اشخاص مختلف مثل پزشک، آتش‌نشان و پلیس و یا در محل‌های مختلف مثل باغ‌وحش، مزرعه، ایستگاه‌فضایی و یا فروشگاه قرار دهد و خودتان نیز در این بازی‌های تخیلی به او بپیوندید.

سعی کنید با عروسک‌های انگشتی با او بازی کنید و اجازه دهید هنگام بازی فرزندتان شما را هدایت کند.

عمل کردن به نکاتی که در بالا گفته شد یقینا نیازمند صبر و حوصله شما می‌باشد.

با یک برنامه‌ریزی درست می‌توانید به تمام آن‌ها عمل کنید و فراموش نکنید که اوایل کودکی اوج زمان پروش تخیل کودکان است.

پس از او در هر زمینه‌ای حمایت کنید حتی اگر یه روز به خانه آمد و به شما گفت که امروز یک شیر بنفش دیده، یا از آسمان سنگ باریده و یا یک دوست خیالی دارد که با او بازی می‌کند سعی کنید که در تمام این شرایط کنار او باشید و او را تشویق کنید.3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.namnak.com
3.www.mag.gaj.ir