براي تيمم دو فايده مهم قابل تصور است:
فايده اخلاقى
تيمم يكى از عبادات است، و روح عبادت به معنى واقعى كلمه در آن منعكس مى باشد، زيرا انسان پيشانى خود را كه شريف ترين عضو بدن او است با دستى كه بر خاك زده، لمس مى كند تا فروتنى و تواضع خود را در پيشگاه او آشكار سازد.
فايده بهداشتى
امروز ثابت شده كه خاك به خاطر داشتن باكتري هاى فراوان مى تواند آلودگي ها را از بين ببرد، اين باكتري ها كه كار آن ها تجزيه كردن مواد آلى و از بين بردن انواع عفونت ها است معمولا در سطح زمين و اعماق كم كه از هوا و نور آفتاب بهتر مى توانند استفاده كنند فراوانند، به همين دليل هنگامى كه لاشه هاى حيوانات و يا بدن انسان پس از مردن زير خاك دفن شود و هم چنين مواد آلوده گوناگونى كه روى زمين ها مى باشد، در مدت نسبتا كوتاهى تجزيه شده و بر اثر حمله باكتري ها كانون عفونت از هم متلاشى مى گردد، مسلم است اگر اين خاصيت در خاك نبود كره زمين در مدت كوتاهى مبدل به يك كانون عفونت مى شد، اصولا خاك خاصيتى شبيه مواد” آنتى بيوتيك” دارد و تاثير آن در كشتن ميكرب ها فوق العاده زياد است.
بنا بر اين خاك پاك نه تنها آلوده نيست بلكه از بين برنده آلودگي ها است و مى تواند از اين نظر تا حدودى جانشين آب شود، با اين تفاوت كه آب حلال است، يعنى ميكرب ها را حل كرده و با خود مى برد، ولى خاك ميكرب كش است.
اما بايد توجه داشت كه خاك تيمم كاملا پاك باشد همان طور كه قرآن در تعبير جالب خود مي گويد:«فَتَيَمَّمُوا صَعيداً طَيِّباً»[1]؛« با خاك پاكى تيمّم كنيد!»
علاوه بر اين كه تعبير به« صعيد» كه از ماده ” صعود” گرفته شده اشاره به اين است كه بهتر است خاك هاى سطح زمين براى اين كار انتخاب شود، همان خاك هايى كه در معرض تابش آفتاب و مملو از هوا و باكتري هاى ميكرب كش است، اگر چنين خاكى طيب و پاكيزه نيز بود، تيمم با آن اثرات فوق را دارد بدون اين كه كم ترين زيانى داشته باشد [2].
بنابراين تيمّم با خاك پاكيزه علاوه بر اين كه براي اطاعت فرمان خدا و تعبّد به جاي آورده مي شود، از آن جا كه، كشنده ميكرُب هاي موذي و منهدم كننده موادّ آلي است نه تنها منافاتي با بهداشت ندارد بلكه مي تواند جانشين مناسبي براي آب نيز باشد.
گذشته از اين كه اگر وضو و غسل، بدلي نداشته باشد و بدون بدل، مكرّر نماز خوانده شود روحيه مواظبت براي گرفتن طهارت در شخص ضعيف شده و زمينه هاي سستي در انجام فرائض ديني براي افراد فراهم گردد.
پي نوشت :
[1] – (4) النساء : 43
[2] – مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1374 ش، اول، ج 3، ص 400
كتاب پرسش ها و پاسخ هاي نماز، سيد حسن موسوي (مركز تخصصي نماز)