مقدمه:
هر جامعهاي براي اين كه بتواند نيازهاي معنوي و مادي اعضاي خود را در جريان يك زندگي معقول تأمين نمايد، لازم است كه نهادهاي مربوط به اين هدف را در خود به وجود آورد. در يك جامعه ديني حاكميت از آن خدا بوده و بر اساس دستورات ديني در زمان غيبت امام معصوم ـ عليه السّلام ـ ، تنها حاكم مشروع، ولي فقيه بوده و او موظف است جامعه را در مسير دين و ارزشهاي الهي هدايت نمايد. بر همين اساس بعد از پيروزي انقلاب اسلامي با رهبريهاي مدبرانه امام(ره)، قانون اساسي در كوتاهترين زمان ممكن تدوين گرديد. بر اساس اين قانون كه الهام گرفته از دستورات الهي و اعتقادات جامعه ديني ايران بود، نهادهاي حكومتي تعريف و حوزه اختيارات آنها نيز به خوبي مشخص شد، كه يكي از نهادهاي مهم حكومت، نهاد رياست جمهوري است. بر اساس قانون اساسي، رئيس جمهور طي انتخابات كشوري و با رأي اكثريت مردم براي چهار سال انتخاب ميشود. رئيس جمهور ميتواند در صورت كسب رأي تا چهار سال ديگر نيز به عنوان رئيس جمهور باقي بماند.[1]
اهمّيّت رياست جمهوري:
1. رئيس جمهور بازوي اجرايي رهبري و نماينده اجرايي مردم:
بر اساس اصول و اعتقادات ديني، حكومت جامعه اسلامي در زمان غيبت به عهده فقيهي است كه به صورت عام از سوي امام معصوم ـ عليه السّلام ـ به عنوان حاكم جامعه اسلامي منصوب شده است، اما همين امر منافاتي ندارد با اين كه فقيه نيز در جهت پيشبرد جامعه با توجه به احكام و قوانين ديني، مشاوران و معاوناني نيز داشته باشد. بر همين اساس در قانون اساسي قواي سه گانه پيش بيني شده است كه يكي از اين قوا، قوه مجريه بوده و از آن جا كه رئيس آن مستقيماً توسط مردم انتخاب شده و بسياري از امور اجرايي در حيطه قانون اساسي به او سپرده ميشود، مهمترين بازوي اجرايي رهبري محسوب ميگردد. براي روشن شدن مسأله وتقريب به ذهن، ميتوان گفت كه رئيس جمهور به منزله معاون اول رهبري است كه امور اجرايي را به عهده دارد، لذا در مقابل رهبر مسئول است.[2]از سوي ديگر بايد توجه داشت كه بر اساس ماده 110، بند10، رأي مردم در صورتي اعتبار مييابد كه رهبري حكم رئيس جمهور را تنفيذ نمايد. امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ در تنفيذ احكام رؤساي جمهور زمان خود از تعبير نصب استفاده مي نمودند و بر همين مبنا بيان مي نمودند كه اگر نصب فقيه نباشد، رئيس جمهور طاغوت است، و همه اينها اهمّيّت رياست جمهوري را روشن ميسازد.
بايد توجه داشت كه تأكيد بر اهمّيّت رياست جمهوري، به اين معني نيست كه ما نهادهاي ديگر، مانند نهاد قضاوت و نهاد قانونگذاري را كم ارزش تلقي كنيم. اما از آن جا كه رئيس جمهور با رأي مستقيم مردم انتخاب ميشود در قانون اساسي نيز جايگاه ويژه اي دارد. براي مثال اگر نهاد قانونگذاري را در نظر بگيريم، خواهيم ديد كه اگر اين نهاد بهترين قوانين را نيز تصويب كند، اما يك نهاد اجرايي سالم و با كفايت وجود نداشته باشد، اين قوانين هيچ وقت به منصه ظهور نخواهد رسيد،به اضافه اين كه بودجه اصلي و عمده كشور نيز در اختيار قوه مجريه قرار دارد.
2. نماينده كشور در مجامع رسمي:
نكته ديگر اين كه رئيس جمهور به عنوان نماينده ملت در مجامع رسمي محسوب شده و از طرف آنان سخن ميگويد، زيرا با توجه به شأن والايي كه رهبري دارد و اين شأن ايجاب ميكند كه به عنوان سكاندار كشتي انقلاب هميشه در داخل كشور حضور داشته باشد، قانون اساسي رئيس جمهور را به عنوان نماينده رسمي كشور در مجامع رسمي معرفي ميكند.[3] اين نكته در عين حال كه اهمّيّت رئيس جمهور را دو چندان ميكند، ايفاي نقش مردم در ساختارهاي اجتماعي را نيز بسيار آشكار ميسازد. به صورت كلي بايد توجه داشت كه ديپلماسي كشور در دست رئيس جمهور است، لذا در صورتي كه فرد صالح و شايستهاي انتخاب شود، نقش اساسي در عزت و آبروي بين المللي كه از اصول مسلّم سياسي يك جامعه ديني است، خواهد داشت و اين همان چيزي است كه وظيفه انتخاب كنندگان را نيز بسيار خطير ميسازد.
3. رئيس جمهور حافظ ارزش ها و منافع ملي:
بر اساس قانون اساسي رئيس جمهور نقش اساسي در حفظ ارزش هاي ديني جامعه را نيز دارد و بر همين اساس يكي از مفاد مهم سوگند رئيس جمهور تعهد به حفظ مباني ديني و ارزشي جامعه ميباشد. قسمتي از متن اين سوگند چنين است: « من به عنوان رئيس جمهور در پيشگاه قرآن كريم و در برابر ملت ايران به خداوند قادر متعال سوگند ياد ميكنم كه پاسدار مذهب رسمي و نظام جمهوري اسلامي و قانون اساسي كشور باشم.»[4]
اهمّيّت انتخابات رياست جمهوري:
انتخابات رياست جمهوري از موقعيت و اهميت ويژه اي در نظام ما بر خوردار است كه آن را از ساير انتخابات ها ممتاز و بر جسته مي نمايد برخي از ويژگي هاي ممتاز اين مساله عبارتند از:
1. بزرگترين نماد اقتدار و مردم سالاري ديني:
اگر چه تعيين حاكم در جامعه اسلامي از آن خدا بوده و به همين علت در زمان غيبت امام معصوم ـ عليه السّلام ـ ولي فقيه اداره امور جامعه را به عهده ميگيرد، اما در عين حال بايد توجه داشت كه تا زماني كه يك حكومت از پشتيباني مردمي برخوردار نباشد، نخواهد توانست به موفقيت قابل توجهي دست يابد، لذا انتخاب رئيس جمهور نقطه عطف ومهمي است كه اعضاي جامعه در آن به ميدان آمده و ايفاي نقش ميكنند. در عين حال يکي ازمظاهر مردمسالاري ديني كه به تعبير رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنهاي :«عبارت است از اينكه تشكل نظام به وسيله اراده و رأي مردم صورت بگيرد.»[5]، مي باشد. نكته قابل توجه آنكه در چنين فرايندي ، حكومت اسلامي به واسطه پشتوانه مردمي كه پيدا كرده و در سايه آن به امنيت و اقتدار ملي و بين المللي ،كه از مؤلفه هاي يك نظام موفق به شمار ميرود،دست مي يابد.
حال اگر به وظيفه ديني مردم نيز توجه كنيم، مسأله روشنتر خواهد بود، زيرا در فرهنگ ديني، بيتفاوتي نسبت به همديگر يك امر مذموم و نكوهيده به شمار ميرود، لذا پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد: «كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته»[6] يعني همچنان كه يك چوپان نسبت به تمام گوسفندانش مسئوليت دارد، هر كدام از شما در برابر خداوند نسبت به همنوعانتان مسئوليت داريد. اين مسئوليت تا آنجا اهميت دارد كه نصيحت حاكمان از سوي مردم يك اصل پذيرفته شده و لازم ميباشد.
2) برترين نماد همبستگي و مشاركت:
اگر چه همه انتخابات به نوعي همبستگي را در ميان مردم افزايش مي دهد، اما در عين حال نبايد فراموش كرد كه انتخابات رياست جمهوري از آن جهت كه در آن يك فرد از سوي تمام اعضاي كشور انتخاب مي شود،نقش مهمي در ايجاد همبستگي و افزايش مشاركت دارد، زيرا يك فرد به عنوان نماينده همه اقوام و مناطقي است كه در محدوده كشور ايران هستند و اين خود عاملي است كه آنها احساس كنند كه به يك ملت و دين تعلق دارند و بر همين اساس بر اشتراكات تأكيد كرده و اختلافات را ناديده مي گيرند. تا نيروها و هزينههاي جامعه صرف مسائل جانبي و حاشيه اي نگردد از همين روي در فرهنگ قرآن تأكيد فراوان بر دوري از تفرقه شده و اعضاي جامعه اسلامي را به وحدت و يكپارچگي دعوت مي كند.[7]3. ايجاد برترين حضور و نشاط مردمي در صحنه مسئوليت ملي و ديني:
نفس شركت در انتخابات «روح نشاط و احساس مسؤوليت را هميشه در جامعه زنده نگه (مي) دارد.»[8] و روحيه خودباوري را در ميان مردم تقويت مي كند. چراكه در چنين فرايندي مردم احساس مي كنند كه در سرنوشت جامعه خود دخالت دارند. به ويژه اگر توجه داشته باشيم كه هر فرد توانايي هاي محدودي دارد، و جابجايي هايي كه صورت مي گيرد، هم افراد تازه نفس به ميدان مي آيند، و هم مردم با ديدن گروه كاري جديد به پيشرفتها و آرمانها اميدوارتر ميشوند.
4. بيشترين نقش در رفع توطئه هاي دشمن:
كشور ما به طور مسلم دشمناني دارد كه دوست ندارند موفقيت ايران اسلامي را ببينند و سعي دارند، اولاً: مردم در انتخابات شركت نكنند، ثانياً: سعي دارند فردي انتخاب شود كه گوش به فرمان آنها بوده و توطئههاي آنها را در داخل ايران اجرا كند. بر همين اساس آمريكا در هر انتخابات به ويژه انتخابات رياست جمهوري مبالغ هنگفتي را تخصيص مي دهد تا بتواند در انتخابات ايران خلل وارد كرده و آن را كم رونق سازد،[9] لذا هم حضور حداكثري و هم انتخاب فردي لايق و برجسته در انتخابات رياست جمهوري كه دومين مقام بر جسته حكومت اسلامي است بسيار لازم و ضروري است[10] و اين همان چيزي است كه در سه دهه اخير انقلاب اسلامي ايران را بيمه كرده است، لذا امام امّت ـ رحمة الله عليه ـ ميفرمايد: « … شركت در انتخابات رياست جمهوري نه فقط يك وظيفه اجتماعي و ملي است، بلكه يك وظيفه شرعي اسلامي و الهي است كه شكست در آن، شكست جمهوري اسلامي است، كه حفظ آن بر جميع مردم از بزرگترين واجبات و فرائض است و وسوسه در آن از شيطان بلكه عمال شيطان بزرگ است.»[11]5. برترين نماد پشتيباني و حمايت مردمي از نظام و دولت منتخب:
حضور پرشور مردم در انتخابات، بخصوص رياست جمهوري بزرگترين حمايت از نظام و دولت و سياست هاي آن مي باشد. براي مثال در حال حاضر مسائل مربوط به انرژي هستهاي را داريم كه دولتهاي استعماري سعي دارند با روشهاي گوناگون به تخريب وجهه بين المللي ايران پرداخته و آن را از ادامه فعاليتهاي هستهاي باز دارند. هم چنان كه بوش رئيس جمهور آمريكا چندين بار اعلام كرده است كه ما نخواهيم گذاشت ايران به فناوري هستهاي دست يابد. بر همين اساس در مقطع كنوني دولتي كه پشتوانه مردمي بالا داشته و در عين حال از توان بالاي ديپلماسي برخوردار باشد، ميتواند بسياري از مشكلات موجود را از سر راه ايران بردارد، و حضور گسترده و حمايت پرشور مردم حركت هاي گوناگون دولت را در زمينه هاي مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي، نظامي و… تقويت و دشمنان را خوار و ذليل مي نمايد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. انتخابات رياست جمهوري مظهر اقتدار ملي، سازمان عقيدتي سياسي نيروي انتظامي، دفتر سياسي.
2. پرسشها و پاسخها، آيت الله مصباح يزدي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره).
پي نوشت ها:
[1] . رئيس جمهور براي مدّت چهار سال با رأي مستقيم مردم انتخاب ميشود و انتخاب مجدد او به صورت متوالي تنها براي يك دوره بلامانع است قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اصل114.
[2] . همان، اصل 122.
[3] . قانون، اصل125.
[4] . همان، اصل121.
[5] . نرم افزار حديث ولايت (نسخه 1/1)، مؤسسه تنظيم و نشر، سخنراني در تاريخ 12/9/1379. ماده مردم سالاري ديني.
[6] . شعيري، تاج الدين، جامع الاخبار ، قم، انتشارات رضي، 1363، ص119.
[7] . آل عمران/ 103 «و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا».
[8] . سخنراني رهبر معظم انقلاب در مشهد، 1/1/1384.
[9] . هفتهنامه پرتو، 14/2/1384.
[10] . سخنراني رهبر معظم انقلاب در مشهد، 1/1/1384.
[11] . صحيفه نور، ج15، ص164.