چکیده

سلفی گری تکفیری با تکفیر بقیه مذاهب، در راستای اهداف استکبار جهانی حرکت می‌کند. کارنامه مبارزات این گروه بیشتر قتل و کشتار مسلمانان و تخریب اماکن مذهبی است. جنایات آن‌ها در کشور لبنان از آغاز بیداری اسلامی، موضوع پژوهش پیش رو است. این نوشتار پس از بیان مقدمه و سلفی گری در لبنان، مهم‌ترین جنایات و عملیات‌های تروریستی را بررسی کرده است.
کلید واژه : سلفی گری، تکفیری، جنایات، لبنان

مقدمه

سلفی گری تکفیری یکی از جریان‌های سلفی است که با ادعای پیروی از سلف صالح، پیروان بقیه مذاهب را کافر و خون، مال و ناموسشان را حلال و مباح می‌دانند. مبانی فکری و رفتارهای این گروه، نه تنها با قرآن و سنت، بلکه با سلف صالح هم در تضاد است. جنایات غیر انسانی و وحشیانه این گروه، نشان از تحجر، جهالت و تعصب است. در عصر حاضر فتنه‌ای خطرناک تر و بالاتر از این نیست که گروه‌های تروریستی و تکفیری، با شعار اسلام و اهرم تکفیر، اقدام به کشتار مسلمانان بی گناه و تخریب اماکن مذهبی، تاریخی و مسکونی کرده و در بین جوامع اسلامی، تفرقه و رعب و وحشت ایجاد کنند. با آغاز بیداری اسلامی در کشورهای منطقه، آمریکا و اسرائیل برای حفظ پایگاه‌های خود و اسلام هراسی به حمایت‌های مالی و تسلیحاتی از گروه‌های تروریستی و تکفیری پرداختند، و سلفیه تکفیری بازیچه دست مستکبران قرار گرفت. رهبر جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیة الله خامنه‌ای، در اوایل این تحولات درباره‌ی توطئه آمریکا برای منحرف ساختن بیداری اسلامی هشدار دادند. امپریالیسم آمریکا و صهیونیسم از طریق تکفیری‌ها تلاش کردند، نهضت ملت‌ها را از مسیر اصلی شان منحرف کنند. (2)
لبنان به دلیل موقعیت استراتژیکی و طایفه گری آن، یکی از اهداف سیاسی مستکبران برای نفوذ و سلطه محسوب می‌شود، این که چه قدر توانسته‌اند به وسیله جنایات گروه تکفیری در لبنان، به خواسته‌های خود برسند، این پژوهش پاسخ گوست.

لبنان و سلفی گری

جریان سلفی در لبنان فراز و نشیب‌های بسیاری داشته که پس از دوره‌ی شکل گیری آن، گاهی در اوج و گاهی رو به افول بوده است. اغلب گروه‌های سلفی که در لبنان تشکیل شده‌اند، رویکرد میانه‌ای داشته‌اند، اما گروه‌هایی هم با تفکر افراطی و تکفیری ظهور کرده‌اند که با اقداماتشان، منطقه را ناامن کرده‌اند.
خاستگاه و مرکز اصلی سلفی‌های لبنان شهر «طرابلس» است. طرابلس، دومین شهر بزرگ لبنان، در شمال شهر “بترون”، واقع شده است. نخستین گفتمان سلفی گری در سال 1946 به وسیله “شیخ سالم الشهال” و در جریان تأسیس “جنبش شباب محمد” بروز یافت. نام جنبش از مدتی به سبب ایجاد امور خیریه به “الجماعه‌ی المسلمون” تغییر یافت. هواداران این جریان تفکر اصلاح و ارشاد داشتند و به ترور و خشونت نمی‌اندیشیدند. (3) پس از سی سال، سازمان نظامی با عنوان “جنبش الاسلام” از درون “جماعه‌ی المسلمون” ظهور کرد و پس از مدتی بدون اقدام خاصی به تدریج منحل شد.
بزرگ‌ترین جنبش بنیادگرایانه در دهه‌ی 80 با عنوان “حرکه‌ی التوحید” به رهبری سعید شهبان تشکیل شد، (4) در حوادث طرابلس در سال 1985 از هم پاشیده شد.
در سال 1981 سلفی‌های جهادی لبنان فعالیت سازمان یافته خود را در قالب جمعیت “نواه الجیش اسلامی” آغاز کردند، در ابتدا حضور کم رنگی داشتند، اما با فروپاشی “توحید اسلامی”، فعالیت هایشان را به عنوان یک جماعت مستقل بیان کردند. (5)
گروه “جماعت اسلامی” یکی از جریان‌های سلفی است که با مجوز فعالیت سیاسی از کمال جنبلاط در سال 1964 با رهبری “فتحی یکن” فعالیتشان را آغاز و علاوه بر طرابلس، دامنه فعالیت خود را به بیروت، صیدا و بقاع گسترش داد. دو گروه جبهه “عمل اسلامی” و “حرکتة التوحید” از آن منشعب شده است. (6)
گروه تکفیری “عصبه‌ی النور” به ریاست “شیخ هاشم الشریدی” تأسیس و در سال 1991 به دلیل رویکرد خصمانه و تکفیری‌اش علیه عرفات، به وسیله‌ی “جنبش فتح” ترور شد. “ابومحجن” جایگزین او شد و نام گروه را به “عصبه‌ی الانصاری” تغییر داد و عین الحلوه را مقر فرماندهی قرار داد. (7) گروه “جندالشام” به سرکردگی “محمد احمد الشریقیه” از این گروه منشعب شده است و گروه “جماعت الضنیه” از بطن “جندالشام” به وجود آمد.
یکی دیگر از گروه‌های تکفیری گروه “فتح الاسلام” است که در سال 2006 به سرکردگی ابوخالد العمله و شاکرالعبسی اعلام موجودیت کرد. در این که فتح الاسلام وابسته به کدام یک از کشورها و جریان‌های سلفی است، بین تحلیل گران اختلاف نظر است. محل اصلی حضور این جنبش، در اردوگاه نهر البارد لبنان است. (8) شاکرالعبسی سرکرده این گروه، عامل درگیری‌های اردوگاه نهرالبارد در شمال لبنان است، این درگیری‌ها در سال 1386 حدود 4 ماه طول کشید که سرانجام با کشته شدن 223 نفر از افراد مسلح فتح الاسلام، 163 نفر از نیروهای ارتش لبنان، جمعی از پناهندگان فلسطینی و اسارت 200 نفر از نیروهای فتح الاسلام و ویرانی کامل اردوگاه پایان یافت. (9)
برخی از جریان‌های سلفی لبنان از نظر فکری از جریان تکفیری “القاعده” و جماعت “تکفیر و هجرت” تأثیر می‌پذیرند. جریان تکفیر و هجرت، درگیری‌های مسلحانه زیادی با ارتش لبنان، به ویژه در شمال این کشور داشته است. معروف‌ترین این نبردها، در سال 1999 میلادی به وسیله‌ی گروهکی به نام “الضنیه” به رهبری “ابوعائشه” به راه افتاد و نتیجه آن، ده‌ها کشته از این گروهک و دست گیری بیش از 40 تن از آنان بود. دولت لبنان این افراد را طی عفوی خاص در سال 2005 به وسیله‌ی مجلس لبنان آزاد کرد. در این عفو، “سمیر جعجع”، رییس حزب نیروهای لبنانی این کشور، که از احزاب جریان 14 مارس به شمار می‌رود، آزاد شد. (10)
با توجه به درگیری‌هایی که ارتش لبنان با گروه‌های تروریستی داشت و آن‌ها را به حاشیه کشاند، پس از سال‌ها سکوت، با بحران سوریه، خیلی از گروه‌ها بار دیگر اعلام موجودیت کردند.
جریان سلفی گری وهابی پس از بحران سوریه، نفوذ قابل توجهی در شهر طرابلس داشته، و دلیل رشد آن بالا بودن میانگین فقر، تفاوت‌های طایفه‌ای – مذهبی و بالا بودن تراکم جمعیت در این منطقه بوده است. (11)
حسن شهال، از سران سلفی لبنان، درباره‌ی گستره نفوذ سلفی‌ها در لبنان می‌گوید: «جریان سلفی در لبنان رو به گسترش است، زیرا بیشتر مساجد طرابلس و عکار امام سلفی دارند و ده‌ها تن از علمای سلفی و طلاب علوم دینی که در عربستان سعودی تحصیل کرده‌اند، در مناطق مختلف لبنان فعالیت دارند، و از مبلغان سلفی هستند. وی اذعان کرده که از چهار صد نفری که اکنون به اتهام دست داشتن در درگیری ها، در زندان‌های امنیتی به سر می‌برند، حدود سیصد نفرش سلفی‌اند. (12)
به طور کلی دو جریان سلفی در جنوب و شمال لبنان هستند. سلفی‌های جنوب لبنان وابسته به قطر هستند و حتی قطر آشکارا از آن‌ها حمایت می‌کند و سلفی‌های شمال لبنان وابسته به عربستان سعودی هستند. بنیادهای خیریه متعددی از عربستان در شمال لبنان وجود دارد که از این طریق سلفی‌ها را تغذیه پولی و فکری می‌کنند. (13) سلفی‌های شمال طرابلس شامل چند گروه هستند؛ یک گروه مورد حمایت مستقیم “جبه‌ی النصره‌ی لاهل الشام” از گروه‌های تندروی سلفی فعال در اطراف حلب، هستند و هدف اعلام شده آنها تحقق امارت اسلامی و یا دولت اسلامی است. برخی از سلفی‌های صاحب نفوذ در شمال طرابلس، عملاً شاخه لبنانی این گروه هستند. (14)
شیخ “احمد الاسیر” معروف به شیخ فتنه، امام جماعت سلفی و تندرو یکی از مساجد اهل تسنن شهر “صیدا” بود. او پس از سخنرانی‌های تفرقه انگیزش، خواستار تظاهرات در میدان اصلی شهر بیروت، به حمایت از گروه‌های تروریستی مسلح در سوریه شد. (15) وی در ابتدا عضو “جماعت اسلامی” بود و سپس به تشکل غیر حزبی “الدعوه‌ی و التبلیغ” روی آورد. (16) او و طرفدارانش به مخالفت با حزب الله و حکومت بشار اسد پرداختند و با درگیری‌های مسلحانه، منطقه را ناامن کردند. در آخرین درگیری که بین ارتش لبنان و طرفداران وی به وجود آمد، محل استقرارشان پاک سازی شد و خبرهای متفاوتی درباره‌ی کشته شدن احمدالاسیر کشته شدن، فرار و اسارت و منتشر شد.
یکی از تشکل‌های مسلح که در لبنان، سوریه و مصر فعالیت می‌کند، گردان‌های عبدالله عزام است. این تشکل شاخه‌ای از القاعده در سوریه است. افنجار سفارت ایران در بیروت در سال 2013 به وسیله‌ی این گروه انجام شد.
“ابوسیاف الانصاری” از سرکردگان گروه‌های مسلح در طرابلس، با “ابوبکر البغدادی” سرکرده‌ی گروه تروریستی داعش بیعت کرد و او را امیر مؤمنان معرفی کرد. ارتش لبنان را لشکر صلیبی و حزب الله لبنان را حزب شیطان خطاب کرده است. هم چنین گفته از این پس، بیانیه‌های این گروه به وسیله‌ی “اباعمر المهاجر” که سخن گوی دولت اسلامی در لبنان (دال) خواهد بود، اعلام می‌شود. (17)

جنایات گروه تکفیری در لبنان

جنایت‌های گروه‌های تروریستی در لبنان، از دهه‌های گذشته وجود داشته است. لبنان علاوه بر حمله‌های پی در پی رژیم صهیونیستی، جنگ‌های داخلی و ترورهای گروه‌های تکفیری در لبنان، از ابتدای ظهورشان جنایاتی را داشته‌اند، اما بیشترین تحرکات این جریان از آغاز بیداری اسلامی (دسامبر 2010/آذرماه 89) به ویژه با شروع بحران در سوریه صورت گرفته است.
قبل از بیان جنایات چند نکته شایان ذکر است:
1. شکی نیست که این جنایات در راستای اهداف دشمنان اسلام، یعنی آمریکا و صهیونیسم انجام می‌گیرد و با حمایت مالی و تسلیحاتی آن‌ها و بعضی از کشورهای عربی، از جمله: عربستان صورت می‌گیرد. دولت عربستان سعودی که از حامیان تروریست در منطقه است، حزب الله لبنان را در لیست گروه‌های تروریستی نام می‌برد. (18)
2. بعضی از جنایاتی که در لبنان به وسیله‌ی گروه‌های تکفیری انجام گرفته، با حمایت و نقشه بعضی از احزاب سیاسی از قبیل 14 مارس، به ویژه حزب المستقبل به رهبری سعد حریری در راستای اهداف سیاسی آن‌ها صورت گرفته است.
3. این اعمال در ابتدا با هدف ضربه زدن به اصل اسلام، و سپس تسلط بر کشورهای منطقه و عدم دسترسی و نفوذ ایران در این کشورهاست. خصوصاً کشور لبنان که حزب الله از حامیان ایران و بزرگ‌ترین خطر برای رژیم صهیونیستی محسوب می‌شود. سید حسن نصرالله می‌گوید: «نیروی مقاومت در لبنان، بزرگ‌ترین خطر برای اسرائیل است، و لبنان هدف گروه‌های تکفیری و بخشی از برنامه آن هاست. (19)
4. جنایت گروه‌های تکفیری در چهار قسمت بررسی می‌شود، که بیشتر این جنایات به شیوه بمب گذاری و درگیری‌های مسلحانه است.

الف) ترور شخصیت ها:

کشور لبنان ترورهای زنجیره‌ای بسیاری داشته، که عاملان اغلب ترورها مشخص نشده است، چنان که یکی از پرونده‌های جنجالی امروز لبنان، پی گیری عاملان ترور نخست وزیر رفیق حریری در سال 2005 است.
از سال 1975 تا 2008 به مدت 33 سال حدود 30 ترور شخصیت‌های سیاسی، مذهبی و امنیتی به وقوع پیوسته است. در دو سال 2012 و 2013، بیشترین ترور در تاریخ لبنان اتفاق افتاده است. قریب به 14 بار ترور و توطئه رخ داده که 8 مورد آن‌ها موفق بوده است.
عاملان بیشتر این ترورها، مسئولیت آن را به عهده نگرفته‌اند، اما متهم اصلی همه این پرونده‌ها در درجه‌ی اول رژیم صهیونیستی و پس از آن مزدوران و ایادی آن ها، گروه‌های تروریستی و تکفیری القاعده و شاخه‌های آن است.
دو تیم تروریستی سوری – لبنانی در طرابلس از سوی اداره کل امنیت عمومی لبنان بازداشت شدند که افراد دست گیر شده مواد منفجره‌ای مانند: نیترات آمونیوم عیار 33 در حدود 50 تن و سی 4 داشته‌اند که حمل و نقل و نگه داری این مواد، در دنیا غیر قانونی است و این کار بدون کار و حمایت گروه‌های بزرگ تروریستی نظیر القاعده امکان پذیر نیست. نقشه و هدف این گروه ترور افراد سیاسی لبنان از هر دو جناح بوده است. (20)
به برخی از ترورها اشاره می‌کنیم:
1. 91/7/28 (19 اکتبر 2012): ترور سرتیپ “وسام الحسن” رئیس اداره اطلاعات نیروهای امنیت داخلی لبنان. وی بر اثر انفجار یک خودروی بمب گذاری شده به همراه یکی از همراهانش کشته شد. (21) این انفجار بزرگ و مرگ بار که در میدان “ساسین” در اشرفیه بیروت رخ داد، 8 نفر کشته و بیش از 90 نفر مجروح بر جای گذاشت. به ساختمان‌ها و خودروهای اطراف آسیب رساند. شدت این انفجار به حدی بود که ناظران می‌گویند شدیدترین انفجار از سال 2008 در نوع خود بوده است. با توجه به این که هیچ گروهی مسئولیت این انفجار و ترور را به عهده نگرفت، گمانه زنی‌ها درباره‌ی عاملان آن مختلف شد. “اشرف ریفی” مدیر کل اداره امنیت داخلی لبنان، ضمن این که این عملیات را یک جنگ تمام عیار توصیف می‌کند و از وسام حسن به عنوان یک مخ استراتژی امنیتی نام می‌برد، درباره‌ی عاملان این ترور 4 فرضیه مطرح می‌کند:
1. این ترور پاسخی به بازداشت میشل سماحه است؛
2. پای یک ستون پنجمی در میان است که قصد فتنه انگیزی و ناامن کردن کشور را دارد؛
3. این ترور پاسخی به توقیف شبکه‌های جاسوسی اسرائیل از سوی وسام حسن است؛
4. این عملیات نتیجه کشف شبکه‌های تروریستی از سوی وسام حسن است.
«نزار عبدالقادر» کارشناس مسائل استراتژیک، در گفت و گو با الجزیره با اشاره به اهداف سیاسی احتمالی در ورای این حمله تصریح می‌کند: شرایط کنونی منطقه، گروه‌های تروریستی همچون: القاعده و متحدانش را برای اقدام عملیات‌هایی از این دست در بیروت ترغیب کرد. (22)
2. 91/11/26 (14 فوریه 2013): ترور مهندس “حسن شاطری” رئیس ستاد ایرانی بازسازی لبنان. سردار حاج حسن شاطری معروف به “حسام خویش نویس” در مسیر دمشق به بیروت، هدف حمله افراد مسلح قرار گرفت. سفیر ایران آقای رکن آبادی گفت: رژیم صهیونیستی با استفاده از مزدورانش خوش نویس را شهید کرد. عاملان ترور با رژیم صهیونیستی مرتبط هستند.
حزب توحیدی عربی لبنان به ریاست “وئام وهاب” ضمن محکوم کردن این حمله تروریستی، این اقدام بزدلانه را با هدف گسترش فرهنگ تروریسم، قتل و ترویج‌اندیشه جریان‌های تکفیری منحرف از اسلام و قرآن، دانسته است. (23)
3. 92/3/13 (3 ژانویه 2013): ترور نافرجام شیخ “ماهر حمود” از علمای بارز اهل سنت لبنان. امام جماعت مسجد “قدس” در شهر صیدا است که هدف تیراندازی قرار گرفت و از این سوء قصد جان سالم به در برد. او از علمای میانه رو و حامی حزب الله لبنان و مقاومت شناخته می‌شود و با جریان سلفی تکفیری مقابله می‌کند. (24)
4. 92/4/26 (17 جولای 2013): ترور “محمد ضرارجمو” کارشناس سیاسی سوری و رئیس اداره سیاسی و روابط بین الملل در سازمان جهان مهاجران عرب در شهر الصرفند به وسیله‌ی افراد مسلح و ناشناس، او و دو تن از همراهانش با شلیک 20 گلوله کشته شدند. (25)
5. 92/8/21 (نوامبر 2013): ترور شیخ “سعدالدین غیه” از چهره‌های سرشناس جبهه عمل اسلامی لبنان. در منطقه السویقه شهر طرابلس ترور شد. (26)
6. 92/8/28 (نوامبر 2013): ترور حجة الاسلام و المسلمین “ابراهیم انصاری” رایزن فرهنگی ایران در لبنان. در پی دو انفجار در نزدیکی سفارت ایران در، منطقه جناح، واقع در جنوب بیروت، دست کم 25 نفر، که شش تن از آنان تبعه ایرانی بودند کشته و بیش از 150 تن زخمی شدند. گردان‌های “عبدالله عزام” وابسته به القاعده، با صدور بیانه‌ای مسئولیت انفجارهای دوگانه را بر عهده گرفتند. (27)
شایان ذکر است بیش از 99 درصد از قربانیان، همه‌ی این عملیات‌ها به ویژه انفجارهای تروریستی دو مرحله‌ای مقابل سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، غیر نظامی و شهروندان بی گناه لبنان و حتی اتباع کشورهای دیگر، به ویژه کودکان یتیم بوده‌اند. (28)
7. 92/9/12 (3 دسامبر 2013): “حسان اللقیس” از فرماندهان ارشد حزب الله لبنان. با توجه به این که یکی از اعضای موساد در گفت و گو با نشریه فارین پالیسی، تلویحاً به ترور این فرمانده اعتراف می‌کند، مسئولان اسرائیل دست داشتن در این ترور را رد کردند. این در حالی است که گروه موسوم به “تیپ آزادگان اهل تسنن در بعلبک” (لواء احرار السنه) و هم چنین سازمان “انصار الأمه‌ی الاسلامیه” مسئولیت این ترور را به عهده گرفته‌اند. (29)
سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله لبنان، پس از این ترور در مصاحبه تلویزیونی می‌گوید: عربستان جرأت ورود به جنگ مستقیم با هیچ طرفی را ندارد، بلکه از طریق واسطه و پرداخت پول می‌جنگد، و اطلاعات عربستان بسیاری از شاخه‌های القاعده را فعال می‌کند. (30)

ب) جنایات در سال 1390 شمسی

اولین انفجار در کلیسا روی داد. انفجاری ناشی از چند کیلوگرم تی ان تی، یک کلیسا واقع در شهر “زحله” در شرق لبنان را تخریب و خسارت‌های مادی زیادی را بر جای گذاشت. (31)
در جنوب لبنان نیروهای حافظ صلح “یونیفل” (32) هدف دو انفجار قرار گرفتند. منابع رسانه‌ای لبنان اعلام کردند: گردان‌های عبدالله عزام وابسته به القاعده، مسئول انفجار در میان نظامیان یونیفل بوده‌اند. (33)
دو ترور در طی پنج روز در اردوگاه “عین الحلوه”، اوضاع در این اردوگاه فلسطینی را متشنج کرد. “العمید ماهر شبایطه” یکی از مسئولان جنبش آزادی بخش فلسطین “فتح” طی مصاحبه‌ای، گروه “جندالشام” (وابسته به القاعده) را مسئول این ترور دانست. (34) در پی آن، درگیری های مسلحانه خشونت آمیز بین افراد مسلح جنبش فتح و تشکیلات جندالشام روی داد که در این درگیری‌ها 4 نفر کشته و زخمی شدند. (35)
در آستانه سال نو میلادی، یک انفجار، به رستوران “تیروس” در شهر گردشگری “صور” خسارت مالی وارد کرد. کارشناسان معتقدند نیروهای سلفی برای جلوگیری از برگزاری مراسم سال نو میلادی در این شهر، اقدام به چنین حمله‌ای کرده‌اند. (36)
در منطقه جبل محسن و باب التبانه، بین طرف داران حاکمیت بشار اسد و مخالفان او چند روز درگیری به وجود آمد. در پی آن، یکی از انبارهای مهمات در بندر طرابلس منفجر، و 10 نفر کشته و زخمی شدند. (37) پیش از این نیز در 27 و 28 خرداد (17 و 2011/6/18) به دنبال درگیری‌های بین این دو منطقه، 12 کشته و 38 نفر زخمی شده بودند. (38)
شهر طرابلس در سال‌های اخیر بارها شاهد درگیری‌های مسلحانه بوده است و این تنش در مارس 2011 (اسفند 89) با شروع اعتراضات در سوریه شدت گرفت. تحرکات گروه‌های مسلح در سوریه، نگرانی‌ها را درباره امکان کشیده شدن ناآرامی‌ها به لبنان بیشتر کرد. برخی از گروه‌های لبنانی در بیروت و دیگر شهرهای این کشور، از گروه‌های تروریستی در سوریه حمایت می‌کنند. (39) این حمایت‌ها شامل عضو گیری، آموزش نظامی، اعزام نیرو، پشتیبانی مالی و تسلیحاتی است. این گروه‌ها از ناحیه عربستان سعودی و قطر تزریق می‌شدند. (40)
عناصر گروهک‌های مسلح در مرز سوریه در درگیری با ارتش لبنان، یک نظامی را مجروح کردند. این اتفاق پس از آن بود که اطلاعات ارتش لبنان موفق شد، کامیون حامل سلاح قاچاق به سوریه را توقیف کند. (41)
در سال 1390 شمسی آمار کشته‌ها در لبنان حداقل 21 نفر و مجروحان بیش از 58 نفر بوده است. انفجارها موجب تخریب یک کلیسا، خسارت به یک رستوران و تعدادی خودرو شده است.

ج) جنایات در سال 1391

سال 91 با کشته شدن یکی از خبرنگاران شبکه تلویزیونی “الجدید” لبنان در مرز لبنان و سوریه آغاز شد. تیم خبرنگاران شبکه تلویزیونی الجدید لبنان در حال تهیه گزارشی درباره وضعیت منطقه بود که با حمله گروه‌های تروریستی مسلح رو به رو شدند و به کشته شدن یکی از آن‌ها به نام علی شعبان منجر شد. (42) هم چنین افراد مسلح به سوی تظاهرات کنندگان حامی سوریه در شهر طرابلس، حمله و سه نفر از شهروندان لبنانی را زخمی کردند. (43)
در پی توقیف دو محموله سلاح قاچاق به وسیله‌ی ارتش و هم چنین دست گیری یکی از تروریست‌ها به نام شادی المولوی، شبه نظامیان جریان المستقبل وابسته به القاعده اقدام به تیراندازی، بستن خیابان ها، آتش زدن لاستیک و … کردند، که منجر ناآرامی گسترده‌ای در طرابلس شد. این درگیری‌ها که چند روزی طول کشید، علاوه بر تعطیلی مدارس و مغازه‌ها و خسارات مالی و ساختمانی، باعث کشته شدن بیش از 9 نفر و زخمی شدن بالغ بر 70 نفر گردید. (44)
هم زمان با این درگیری ها، جفری فلتمن، معاون هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا طرح ایجاد منطقه‌ای امنیتی بین مرز سوریه و لبنان داد و برخی گروه‌های وهابی با برخی جریان ها و افراد از جمله سالم الرفاعی [عضو شوراهای محلی] برای اجرای این طرح موافقت کردند. بر همین اساس این گروه‌ها درطی دو نشست در تاریخ 17 و 20 اردیبهشت تصمیم گرفتند که به منطقه جبل محسن حمله کنند و با آن‌ها درگیر شده، تا ارتش لبنان منحرف و از منطقه مرزی پراکنده شوند. (45)
در ادامه، درگیری‌های زنجیره وار طرابلس که بسیاری آن را “آتشفشان لبنان” می‌نامند، به عکار و بیروت هم کشیده شد. یکی از این جنایات، حمله به دانشگاه العربیه بود که منجر به کشته شدن 2 نفر و زخمی شدن بیش از 30 نفر گردید. علاوه بر تلفات و زخمی‌های انسانی، خسارت‌های مادی زیادی در ساختمان‌ها و محل‌های تجاری و خودروها به بار آورد. (46) درگیری‌ها با دخالت و حضور نیروهای امنیتی به آرامش نسبی رسید، و حدود دو هفته بعد، درگیری‌ها در طرابلسِ لبنان از سر گرفته شد که بیش از 15 نفر کشته و 50 نفر زخمی بر جا گذاشت. (47)
تروریست‌ها تاز‌ترین تجاوزات خود را در مرز سوریه آغاز کردند و به آدم ربایی دست زدند. آن‌ها پس از ربودن 8 نفر از شیعیان تبعه سوریه و لبنان، مسافران دو اتوبوس را که بیشتر آن‌ها زن و کودک بودند، در مرز ربودند. (48)
در مهرماه حوادث تلخ دیگری رخ داد. صدها تروریست مسلح در سوریه به دلیل ناتوانی از رویارویی با ارتش سوریه، به سمت لبنان فرار کردند. در حمله‌ای که تروریست‌ها به اتوبوسی در مرز سوریه – لبنان داشتند 8 نفر کشته و 8 نفر دیگر زخمی شدند. این تیراندازی نزدیک گذرگاه مرزی “العریضه” اتفاق افتاد. (49)
“جان قهوه جی” فرمانده ارتش لبنان، از بازداشت صد نفر از شورشیان در ناآرامی‌های روزهای گذشته در طرابلس و بیروت خبر داد، و گفت که از این میان 34 نفر سوری و 4 نفر فلسطینی هستند. مقادیری سلاح‌های جنگی، گلوله و تجهیزات نظامی از آنان ضبط شده است. (50)
هواداران شیخ احمدالاسیر هم در شهر صیدا آرام نبودند، آن‌ها در مراسم تشییع دو تن از کشته شدگان خود با آتش زدن لاستیک و شعارهای تحریک آمیز شهر صیدا را ناآرام کرده و با حمله به خبرنگاران شبکه الجدید و المیادین لبنان، آن‌ها را مورد ضرب و شتم قرار دادند. طرف داران او هم چنین در آستانه ماه محرم، به شهدا توهین و پرچم‌های مربوط به ماه محرم را پاره کردند. این اقدام گروه افراطی با اعتراض مردم مواجه شد؛ در مقابل، سلفی‌ها به نیروهای پلیس حمله کرده، که در این درگیری 4 نفر کشته و تعدادی نیز زخمی شدند.
احمد الاسیر و طرفداران سلفی‌اش تلاش دارند تا با فتنه مذهبی، اوضاع در لبنان را با کشاندن مقاومت و شیعیان به درگیری ناآرام کنند، اما سخن رانی شب گذشته سید حسن نصرالله نشان داد که حزب الله و شیعیان با خویشتن داری گرفتار توطئه سعودی – آمریکایی نخواهند شد. (51)
برخی در لبنان به دنبال ایجاد گروهک تروریستی جبهه النصره و شاخه آن در شهر صیدا هستند، تا بتوانند برخی عناصر را از اردوگاه عین الحلوه به آن جذب کنند. تیمی که قرار است این نام تشکیل شود، متشکل از گروه‌های تروریستی عبدالله عزام و فتح الاسلام و جندالشام خواهد بود، و برخی از عناصر گروهک‌های عصبه‌ی الانصار و الحرکه‌ی الاسلامیه‌ی نیز در آن حضور خواهند داشت. (52)
اردوگاه آواردگان فلسطینی علن الحلوه در شهر صیدا در جنوب لبنان قرار دارد. عین الحلوه با 300 هزار آواره فلسطینی بزرگ‌ترین اردوگاه آوارگان در لبنان به شمار می‌رود و کنترل امنیت داخل آن بر عهده گروه‌ها و سازمان‌های فلسطینی است. (53) فعالیت بی سابقه تروریست‌ها در اردوگاه عین الحلوه برای جذب نیرو از طریق رؤسای گروهک‌های تروریستی با اینترنت است. تروریست‌های مقیم این اردوگاه، ذیل دو گروه جبهه النصره و گردان‌های عبدالله عزام فعالیت می‌کنند که هر دو وابسته به القاعده‌اند. شمار ترویست‌های حاضر در اردوگاه مذکور، 120 نفر اعلام شده است که در چند محله این اردوگاه مستقر شده‌اند. (54)
در سال 91 حداقل 104 نفر کشته و بیش از 580 نفر زخمی شده‌اند، که نسبت به سال 90، آمار کشته‌ها 5 برابر و آمار زخمی‌ها ده برابر شده است.

د) جنایات در سال 1392

سال 92 را می‌توان بر اساس جنایاتی که تروریست‌های تکفیری در لبنان انجام داده‌اند، سه بخش کرد: 1. درگیری‌هایی که بین تروریست‌ها با مردم یا ارتش صورت گرفته است؛ 2. انفجارهای تروریستی؛ 3. حملات موشکی تروریست‌ها از سوریه به خاک لبنان.

درگیری‌ها

بیشترین درگیری‌ها در طرابلس بین دو منطقه باب التبانه و جبل محسن صورت گرفته است. اوضاع در طرابلس از ابتدای سال 92 متشنج و ناآرام بود؛ به گونه‌ای که در 3 روز اول، 9 کشته و بیش از 65 زخمی نتیجه این درگیری‌ها بود. (55)
در ادامه‌ی درگیری‌ها در شهر ارواح (طرابلس) که یک هفته به طول انجامید، 30 کشته و بیش از 200 نفر زخمی شدند. در این درگیری خونین، که از سلاح‌های تیربار، خمپاره و راکت استفاده می‌شد، 2 روز متوالی مدارس تعطیل، و خسارات مادی زیادی در پی داشت. (56)
کمتر از یک هفته بعد، درگیری‌های طرابلس از سر گرفته شد، که علاوه بر مسدود شدن مسیر بین المللی طرابلس به عکار و آسیب دیدن بعضی از اماکن تجاری، 5 نفر کشته و بیش از 45 نفر زخمی شدند. (57)
گروه تکفیری احمدالاسیر در صیدا در درگیری با نیروهای محلی، علاوه بر مسدود کردن خیابان اصلی منطقه عبرا به مجدلون. 1 نفر کشته و 4 نفر دیگر مجروح کردند. (58) در ادامه با ایجاد درگیری با نیروهای ارتش، 21 نفر از نیروهای ارتش لبنان و 35 شبه نظامی وابسته به الاسیر کشته و ده‌ها نفر دیگر مجروح شدند. (59) در نهایت مقر فرماندهی الاسیر تحت کنترل ارتش درآمد و ارتش بیشتر آن‌ها را بازداشت و مقادیری سلاح کشف و ضبط کرد. (60)
شرق لبنان در منطقه بعلبک، میدان درگیری حزب الله لبنان با یک گروه اسلام گرای سلفی (از خاندان آل الشیاح) بود. این درگیری که در مقر بازرسی حزب الله اتفاق افتاد، برخی مغازه‌های یک مرکز تجاری به دست عناصر شورشی به آتش کشیده شد و 2 نفر از نیروهای حزب الله لبنان کشته و 6 نفر زخمی شدند. (61)
در درگیری جدید طرابلس بین دو منطقه التبانه و جبل محسن که 11 کشته و 50 زخمی بر جای گذاشت، روزنامه البناء لبنان عامل اصلی ناآرامی اخیر را “اشرف ریفی” مدیر کل سابق امنیت داخلی لبنان دانست، و گفت: اکنون برای دیدار با “بندربن سلطان” به عربستان رفته و قصد دارد بعد از این، برای دیدار با “سعد حریری” رئیس جریان المستقبل به پاریس برود. (62) “اشرف ریفی” بعد از بازنشستگی از سمت خود، با شیخ حسام صیادی، که دست راست شیخ کمال بستانی به شمار می‌آید، به عنوان نماینده سلفی‌های تندرو ارتباط برقرار کرد و با حمایت عربستان، قصد تأسیس احرار طرابلس را دارد. (63)
در تازه‌ترین درگیری‌های طرابلس که بین حامیان و مخالفان سوریه روی داد، در محورهای الشعرانی، پروژه حریری، آمریکایی ها، جبل محسن و المنکوبین در یک شب بیش از 50 خمپاره شلیک شد. تمامی مغازه‌ها و فروشگاه‌های اطراف، بسته و مدارس تعطیل شدند. تعدادی منزل و محله تجاری آتش گرفت و شمار قربانیان 12 نفر و مجروحان بیش از 40 نفر گزارش شد. (64)
در اواخر دی ماه بار دیگر درگیری‌های طرابلس شروع شد و چند روز به طول انجامید. این درگیری‌ها به همه‌ی محورهای بین دو منطقه باب التبانه و جبل محسن کشیده شد و ارتش هم با افراد مسلح درگیر شد. این درگیری‌ها موجب تعطیلی تمامی مدارس، دانشگاه ها، فروشگاه ها و بازارها گردید. برخی از فروشگاه‌ها آتش گرفتند و خسارت‌هایی به اموال عمومی وارد شد. و در نهایت 7 کشته و 58 زخمی بر جای گذاشت.
(65)
با کشته شدن یک شهروند لبنانی به نام “ولید برهوم”، درگیری‌های طرابلس شروع و پنج روز طول کشید. این درگیری‌ها که با کشته شدن سرکرده‌ی تکفیری‌ها شدت یافت، موجب بسته شدن راه ها، و تعطیلی مدارس و بازار گردید. خسارت‌های زیادی به ساختمان ها، فروشگاه ها، خودروها و ساختار زیربنایی این شهر وارد آمد، و 18 نفر کشته و بیش از 70 نفر زخمی شدند. (66)
درگیری‌ها علاوه بر خسارات مادی فراوان، بیش از 132 کشته و 600 زخمی بر جا گذاشت.

انفجارها

یکی از روش‌های تروریست‌ها برای ایجاد فتنه و بی ثباتی در لبنان انفجار بمب است. بیشتر این انفجارها به وسیله خودرو و عامل انتحاری انجام می‌شود.
منابع آگاه امنیتی به تازگی از کشف اردوگاهی آموزشی متعلق به القاعده در مرز لبنان – سوریه خبر دادند. این اردوگاه “اسامه بن لادن” نام دارد و تحت نظارت عناصر القاعده در شمال لبنان و نیز افرادی از “البقاع” شمالی است. در این اردوگاه آموزش تعداد بسیار زیادی از عناصر انتحاری برای عملیات‌های تروریستی در جریان است، عملیات‌هایی که منتظر فتواهای امرای القاعده فعال در بلاد شام است. (67)
اولین انفجار در منطقه البقار، موجب زخمی شدن 3 نفر از شهروندان لبنانی گردید. (68) دومین انفجار تروریستی، علیه ارتش لبنان، 3 نفر دیگر را زخمی کرد. (69)
در آغاز ماه مبارک رمضان در ضاحیه جنوبی بیروت “بئرالعبد”، انفجاری ترس ناک روی داد. این انفجار در پارکینگ خودرو در نزدیکی ساختمان مرکز همکاری اسلامی، موجب خسارات مادی زیادی، از جمله: منهدم شدن چند خودرو و زخمی شدن 53 نفر از مردم بی گناه شد. (70)
انفجار تروریستی دیگری در منطقه “مجدل عنجر” خودروی عبوری از حزب الله را هدف قرار داد و تعدادی از مسافران را رخمی کرد. (71)
هدف اصلی از این دو انفجار، حزب الله لبنان بوده است. یکی از فعالیت‌های تروریست‌ها این بود که بین اهل تسنن و شیعیان لبنانی اختلاف ایجاد کنند، تا از طریق درگیری بین این دو طایفه مذهبی، به اهداف خود در لبنان برسند.
با انفجار “داریا” در منطقه “الخروب” لبنان، یک توطئه تروریستی بزرگ – برای مردم لبنان به طور عام و برای حزب الله به طور خاص – افشا گردید. دو پسر شیخ “احمد عبدالطیف الدخاخنی”، امام جماعت مصری الاصل مسجد داریا، در حال آماده سازی بمب در منزل بودند که منفجر شد و هر دو نفر کشته و یک سوری هم زخمی شد. به دنبال این انفجار، دستگاه‌های امنیتی، شیخ احمد الدخاخنی را بازداشت کردند و در بازرسی از خانه وی، 18 بمب آماده انفجار و نقشه‌هایی از مناطق ساحلی لبنان تا بیروت و منطقه “الحدث” در حومه جنوبی بیروت را کشف کردند. (72)
بار دیگر انفجاری مهیب در “الرویس” واقع در منطقه “بئرالعبد” در ضاحیه جنوبی بیروت روی داد. این انفجار در نزدیکی مجمع سید الشهدا (علیه السلام) که محل اصلی تجمع هواداران حزب الله به شمار می‌آید، 21 شهید و 130 زخمی بر جای گذاشت. (73) تعدادی از کشته شده ها، زن و کودک بودند. شدت انفجار، باعث ویرانی یک ساختمان 8 منزله شد، و تعداد وسیعی از وسایل نقلیه در محل، آسیب دیدند. (74)
“کریم بقرادونی” یکی از وزاری سابق لبنان، گفت: انگشت اتهام در ضاحیه به سمت تکفیری هاست. (75)
دو انفجار تروریستی، روز خونینی را برای طرابلس رقم زد. این انفجارها مقابل دو مسجد “السلامه‌ی” و “باب التقوی” بعد از نماز جمعه اتفاق افتاد. آمار کشته‌ها 50 نفر و زخمی‌ها بیش از 300 نفر بوده ا ست. (76)
“خالدرالرواس” سخن گوی تشکل دیدار احزاب و شخصیت‌های ملی لبنان با اشاره به انفجار اخیر گفت: ائتلاف 14 مارس به ویژه گروه سعد حریری، عناصر تکفیری و تروریستی را برای کشاندن کشور به سوی بحرانی بزرگ، وارد لبنان کرده است. (77)
تکفیری‌ها با انفجارهایی که در نزدیک سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت انجام دادند، یکی دیگر از جنایت‌ها را در کارنامه‌ی سیاه خود باقی گذاشتند. این انفجار به شهادت 23 تن، از جمله رایزن فرهنگی ایران در بیروت حجه‌ی الاسلام و المسلمین “ابراهیم انصاری” و زخمی شدن بیش از 146 تن منجر شد. (78)
با شروع سال جدید میلادی (2014) عملیات‌های تروریستی انتحاری اوج گرفت و در ماه اول، 3 انفجار تروریستی یکی در “هرمل” و دو انفجار در “حاره حریک” ضاحیه جنوبی بیروت، لبنان را لرزاند و 11 شهروند بی گناه لبنانی قربانی این جنایت ترویست‌های تکفیری شدند. (79) هدف از انفجار در شهر هرمل، مرکز امنیتی “السرایا” بود، که 4 نفر کشته و 38 نفر زخمی شدند. (80) جبهه النصره لبنان، مسئولیت این انفجارها را بر عهده گرفت.
بار دیگر انفجار انتحاری در شهر هرمل در نزدیکی انجمن خیریه “المبرات”، آتش سوزی بزرگی ایجاد کرد و به ده‌ها خودرو و منزل مسکونی آسیب رساند و دست کم 5 نفر کشته و شمار دیگری زخمی شدند. (81)
دو روز بعد انفجار تروریستی در منطقه “شویفات” بیروت، جان 2 تن از شهروندان لبنانی را گرفت و تعدادی هم زخمی شدند. (82)
جبهه النصره ضمن بر عهده گرفتن مسئولیت این انفجار، مدعی شد این انفجار در یک مرکز ایست و بازرسی حزب الله انجام شده و عامل انتحاری در مینی بوسی، خود را منفجر کرده و 30 سرنشین به همراه 20 نیروی حزب الله مستقر در ایست بازرسی، کشته شدند. (83)
برای سومین بار، انفجار تروریستی شهر “هرمل” در لبنان را لرزاند. این اقدام در یکی از پست های ایست بازرسی ارتش لبنان، روی پل “العاصی” به وقوع پیوست که 5 نفر کشته و 11 زخمی بر جای گذاشت. (84) 2 نفر از قربانیان از سربازان ارتش هستند و جبهه النصره مسئولیت این انفجار را بر عهده گرفت. (85)
آخرین انفجارها با صدای دو انفجار در شهر “جرود” بعلبک لبنان شنیده شد. یک انفجار در شهر “بنی عثمان” منطقه بقاع در برابر مسجد “الحسین” رخ داد، که منجر به کشته شدن 2 نفر و زخمی شدن 6 نفر گردید. گروه موسوم به “احرار السنه” مسئولیت این عملیات را بر عهده گرفتند. (86)
تروریست‌های دستگیر شده در لبنان، به دست داشتن شیوخ سلفی در انفجارهای تروریستی اعتراف کردند. “نعیم عباس” نماینده مورد اعتماد گروه‌های تروریستی تکفیری از جمله: داعش و النصره در لبنان بوده، که اطلاعات مهمی در اختیار بازجویان بخش امنیتی ارتش قرار داده است. (87)
انفجارهایی که در سال 92 رخ داد، 20 انفجار بود که علاوه بر خسارات مادی فراوان، باعث کشته شدن حداقل 124 نفر و زخمی کردن بیش از 700 نفر گردید.

حملات موشکی

هم مرز بودن لبنان با سوریه و موقعیت جغرافیایی و سیاسی این دو کشور، موجب تأثیر آن‌ها بر یکدیگر شده است. با شروع بحران در سوریه، رفت و آمدهای گروه‌های تکفیری از لبنان به سوریه و بالعکس به راحتی انجام می‌گرفت. پس از اینکه ارتش لبنان گذرگاه‌های مرزی را کنترل کرد، ترویست ها، اقدام به پرتاب موشک و خمپاره از خاک سوریه به لبنان کردند. در حقیقت همان تسلیحاتی که از لبنان به سوریه ارسال شد، بر خاک لبنان سرازیر گردید.
مرداد ماه، 5 موشک به منطقه هرمل شلیک شد که فقط خسارت‌های مادی داشت و یک گروه تروریستی به نام “گردان‌های مروان حدید” مسئولیت پرتاب 3 خمپاره را بر عهده گرفت. (88)
سقوط موشک‌های جبهه النصره در منطقه هرمل، 4 نفر زخمی و یک ساختمان نظامی را تخریب کرد. (89) یک ماه بعد، این حمله تکرار شد و با پرتاب 6 موشک از خاک سوریه به اطراف منطقه هرمل، 6 نفر کشته و 20 نفر زخمی شدند. (90) روز بعد، 20 موشک دیگر به منطقه بقاع در شرق لبنان شلیک شد، که از 8 نفر قربانیان، 6 نفر کودک بودند و تعدادی بی گناه مجروح شدند. (91)
حملات گروه‌های تروریستی در اسفندماه به صورت روزانه درآمد، و در مدت 9 روز، بیش از 30 موشک به مناطق مختلف بقاع شلیک شد. این انفجارها موجب خسارت‌های مالی و مسکونی زیادی گردید، 1 نفر کشته و بیش از 15 مجروح بر جا گذاشت. (92)
گروه‌های تروریستی تکفیری داعش و جبهه النصره با انفجارهای تروریستی و انتحاری و شلیک موشک و خمپاره به شهرها و شهرک‌های لبنانی نزدیک مرزهای سوریه تلاش می‌کنند حزب الله را به خروج از سوریه و دست کشیدن از مبارزه با این گروه‌های تحتِ حمایت رژیم صهیونیستی وادار کنند.
حملات تروریست‌های تکفیری از سوریه به خاک لبنان، علاوه بر خسارات مادی آن، بیش از 20 تن کشته و 55 نفر مجروح بر جا گذاشت.
بانک جهانی، ارزش خسارت‌های مالی وارده به لبنان را به دلیل بحران سوریه 7/5 میلیارد دلار از سال 2011 تا 2014 برآورد کرد. تعداد آوارگان سوری که تا کنون به لبنان پناهنده شده‌اند، یک میلیون و 300 هزار نفر برآورد شده است، و 170 هزار لبنانی بر اثر این بحران، زیر خط فقر قرار گرفته‌اند. (93)

نتیجه گیری

بی شک گروه‌های تکفیری و تروریستی در بیشتر کشورهای اسلامی نفوذ کرده و با تبلیغ‌های مسموم و حمایت‌های مالی، جوانان را شست شوی مغزی و به سوی خود جذب می‌کنند. وجود چنین فتنه‌هایی در جوامع اسلامی، خطرناک است و پایان خوشی ندارد.
کشور لبنان هم به سبب موقعیت و شرایط حساسی که دارد از گذشته دامن گیر این گروه‌های تکفیری بوده است. از آغاز بیداری اسلامی و با شروع بحران در سوریه، گروه‌های تکفیری سعی کردند این بحران را به کشور لبنان هم بکشانند، اما وحدت و تدبیر مردم و بیشتر احزاب، به ویژه حزب الله و ارتش لبنان از آن جلوگیری کردند. جنایات گروه‌های تکفیری در سال های 90-92 خسارات مادی زیادی در لبنان بر جا گذاشت و منجر به کشته شدن 450 تن و زخمی کردن بیش از 2170 نفر گردید، اما آنچه باید در رویارویی با پدیده تروریسم از سوی دولت‌ها و ملت‌های کشورهای اسلامی انجام گیرد، تا این فتنه‌ها خاموش شود، یکی این که مسئولین فرهنگی، به ویژه علما و رسانه ها، خطر این گروه‌ها را با ذکر مبانی و عقاید و اقداماتشان تبیین و اسلام واقعی را نشان دهند، هم چنین گروه‌های افراطی را از توهین به مقدسات دیگر مذاهب، بر حذر دارند. سیاست مداران و دولت‌های کشورهای اسلامی با وحدت شان باید در مبارزه با این جریان‌ها اقدام کرده و آن‌ها را ریشه کن کنند. اگر آن‌ها رعب و وحشت در بین مسلمانان ایجاد می‌کنند، باید با انتقام گرفتن خون شهدای بی گناه، دل مسلمانان را شاد کرد و ترس و وحشت، در بین جریان‌های پوشالی افراطی و تکفیری افکند، تا دیگر شاهد چنین جنایاتی نباشیم.

پی‌نوشت‌ها:

1. دانشجوی دکتری، رشته مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب.
2. محمد، العاصی، “چرا باید تکفیری‌ها ظهور کنند”، پایگاه حفظ و نشر آثار آیة الله خامنه ای.
3. سعید، حاج نصری، «لبنان و موازنه قدرت در خاورمیانه» پگاه حوزه.
4.همان.
5. خبرگزاری فارس، 22 مرداد 91.
6. سعید، حاج نصری، همان.
7. همان.
8. فارس، 4 تیر 91.
9. پیشین، 3 دی 91.
10. پیشین، 16 اسفند 90.
11. اندیشکده آمریکای استنرانفور، خبرگزاری فارس: 12 اسفند 91.
12. فارس، 6 بهمن 91.
13. یاسر، مرادی، قدس آنلاین، 17 مهر 92.
14. فارس، 6 بهمن 91.
15. شیعه آنلاین، 23 مهر 1392.
16. سایت فرقه ها، 5 تیر 92.
17. پایگاه لبنانی النشره، 6 بهمن 92.
18. رویترز، 16 اسفند 92.
19. شبکه خبری المنار، 28 بهمن 92.
20. یاسر، مرادی، قدس آنلاین، 17 مهر 92.
21. العالم، 4 اسفند 91.
22. الجزیره، 19 اکتبر 2012.
23. قربانیان ترور، 26 بهمن 91.
24. العالم، 13 خرداد 92.
25. پیشین، 26 تیر 92.
26. العالم، 22 آبان 92.
27. فرقه ها، 5 آذر 92.
28. ایرنا، 17 اسفند 92.
29. العالم، 14 آذر 92.
30. شبکه تلویزیونی “otv” 13 آذر 92.
31. فارس، 7 فروردین 90.
32. نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در لبنان که به اختصار یونیفل نامیده می‌شوند، گروه نظامیان حافظ صلح هستند که از سوی سازمان ملل متحد به این منطقه گسیل شده‌اند. این نیروها بر اساس تصمیم شورای امنیت سازمان ملل و صدور قطع نامه 425 شورای امنیت و قطع نامه 426 این سازمان که در مارس 1978 به تصویب رسیده، به این منطقه اعزام شده‌اند. (ویکی پدیا).
33. السفیر، 9 خرداد 90.
34. سایت صیداویات، 14 دسامبر 2011.
35. فارس، 28 آذر 90.
36. پیشین، 7 دی 90.
37. پیشین، 21 و 22 بهمن 90.
38. السفیر، 26 اردیبهشت 91.
39. الاخبار، 27 خرداد 93.
40. فارس، 16 و 23 فروردین 91.
41. فارس، 15 اسفند 90.
42. المنار، 22 فروردین 91.
43. فارس، 4 و 8 اردیبهشت 91.
44. پیشین، 19-29 اردیبهشت 91 .
45. پیشین، 2 خرداد 91.
46. فارس، 1 خرداد 91.
47. فارس، 13-20 خرداد 91.
48. فارس، 22 خرداد 91.
49. پیشین، 18 و 20 مهر 91.
50. پیشین، 1 و 2 آبان 91.
51. فارس، 23 و 26 آبان 91.
52. پیشین، 17 و 20 بهمن 91.
53. پیشین، 22 اسفند 91.
54. العالم، 7 آذر 92.
55. فارس، 3-1 فروردین، 92.
56. پیشین، 7 خرداد 92.
57. العالم، 13-18 خرداد 92.
58. ایرنا، 29 خرداد 92.
59. العالم، 3 تیر 92.
60. ایسنا، 4 تیر 92.
61. پیشین، 6 مهر 92، فارس: 7 مهر 92.
62. البناء، 8 آبان 92.
63. العالم: 7 آبان 92.
64. فارس، 11 و 10 آذر 92.
65. پیشین، 29 دی لغایت 2 بهمن 92.
66. پیشین، 23-27 اسفند 92.
67. شیعه نیوز، 4 دی 92.
68. فارس، 8 تیر 92.
69. پیشین، 16 تایر 92.
70. فارس، 19 و 18 تیر 92.
71. پیشین، 26 تیر 92.
72. پیشین، 16 مرداد 92.
73. تابناک، 24 مرداد 92.
74. جمهوری، 25 مرداد 92.
75. فارس، 27 مرداد 92.
76. پیشین، 1 شهریور 92.
77. پیشین، 2 شهریور 92.
78. پیشین، 28 آبان 92.
79. ایرنا، 18 بهمن 92.
80. فارس، 26 دی 92.
81. پیشین، 15 و 12 بهمن 92.
82. همشهری آنلاین: 14 بهمن 92.
83. فارس، 15 بهمن 92.
84. پیشین، 3 اسفند 92.
85. ایسنا، 4 اسفند 92.
86. فارس، 25 اسفند 92.
87. پیشین، 28 و 7 اسفند .
88. پیشین، 30 مرداد 92.
89. فارس، 26 آذر 92.
90. العالم، 27 دی 92.
91. فارس، 28 دی 92
92. پیشین، 9-26 اسفند 92.
93. پیشین، 29 شهریور 92.

منابع تحقیق :
1. العاصی، محمد، (13923)، “چرا باید تکفیری‌ها ظهور کنند” پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیة الله خامنه‌ای، منوی دیگران، http://farsi/khamenei/ir
2. حاج نصری، سعید، (1386)، “لبنان، و موازنه قدرت در خاورمیانه”، پگاه حوزه، 225، 22.
3. مهتدی، محمد مهدی، (1393ش)، “کت و شلوار، حرام، خون مسلمان، حلال”، پرسمان 137 و 136، 34-35.
4. سایت مجلس شورای اسلامی ایران: www.parliran.ir.
5. روزنامه کیهان: http://kayhan.ir.
6. خبرگزاری تسنیم: www.tasnimnews.com.
7. شیعه آنلاین: http://shia-online.ir.
8. خبرگزاری فارس: www.farsnews.com.
9. خبرگزاری مهر: www.mehrnews.com.
10. وبسایت فرقه ها: http://ferghehas.ir.
11. همشهری آنلاین: www.hamshahrionline.ir.
12. پایگاه خبری – تحلیلی قدس آنلاین: www.qudsonline.ir.
13. واحد مرکزی خبر: www.iribnews.ir.
14. پایگاه اطلاع رسانی قربانیان ترور: http://terror.watan.ir.
15. شیعه نیوز: www.shia-news.com.
16. خبرگزاری جمهور: www.jomhornews.com.
17. سایت خبری تحلیلی تابناک: www.tabnak.ir.
18. سایت ادیان نیوز: www.adyannews.com.
19. ایسنا = خبرگزاری دانشجویان ایران www.isna.ir.
20. ایرنا = خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران www.irna.ir.
21. شبکه خبری العالم: www.alalam.ir.
22. الشرق الاوسط: www.aawsat.com.
23. السفیر: www.assafir.com.
24. الاخبار: www.al-akhbar.com.
25. النشره: www.elnashra.com.
26. خبرگزاری رویترز: www.reuters.com.
27. شبکه خبری المنار: www.almanar.com.lb.
28. شبکه خبری الجزیره: www.aljazeera.net.
29. سایت صیداویات: www.saidacity.net.
30. روزنامه البناء.
منبع مقاله :
به کوشش مهدی فرمانیان؛ (1393)، مجموعه مقالات کنگره جهانی «جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» جلد هشتم، قم: دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیه السلام)، چاپ اول