حکم کسانی که با پیامبر عهدی نداشتند، پس از نزول سوره توبه چه بود؟

یکی از اقدامات پیامبر گرامی اسلام(ص)، پیمان بستن با گروه‌ها و قبائل مختلف بود. این برنامه بیشتر شامل کسانی می‌شد که مسلمان نبوده و جزو مشرکین به‌شمار می‌رفتند. با نازل شدن سوره توبه، پیامبر مأموریت پیدا کرد به همه اعلام کند، کسانی که با پیامبر عهد و پیمان بسته‌اند ولی حرمت آن‌را رعایت نکرده و پیمان‌شکنی کردند، عهدشان باطل شده و اعتباری ندارد. با این حال، مدت زمانی را به آنان مهلت داده شد تا فرصت انتخاب، داشته باشند؛ یا اسلام را انتخاب کنند یا چاره دیگری بیاندیشند. خداوند به آنان چهار ماه مهلت داد تا تصمیم نهایی خود را بگیرند. اما کسانی که به پیمان خود وفادار باقی مانده بودند، عهد و پیمانشان معتبر شمرده شد و زمان انقضای آن، همان زمانی که در متن پیمان‌نامه قید شده بود، تعیین شد.[1] نقل شده که فقط دو گروه از «بنی ‌کنانه» و «بنی ‌ضمره»، پیمان خود را نقض نکرده بودند و تا پایان قراردادشان نُه ماه باقی مانده بود.[2]
اما کسانی که در پیمانشان مدتی تعیین نشده بود یا کسانی که اصلاً پیمانی نداشتند، فقط همان چهار ماه فرصت داشتند؛ زیرا به همه مشرکین چهار ماه فرصت داده شد و فقط کسانی که پیمان مدت‌دار داشتند، از این حکم استثنا شدند. روایتی که از امام باقر(ع) نقل شده به همین مطلب اشاره کرده است، آن‌حضرت می‌فرماید: حضرت امام علی(ع) در مراسم حج آن سال خطبه‌ای خواند و فرمود: «لَا یَطُوفَنَّ بِالْبَیْتِ عُرْیَانٌ وَ لَا یَحُجَّنَّ الْبَیْتَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ مُدَّةٌ فَهُوَ إِلَى مُدَّتِهِ وَ مَنْ لَمْ تَکُنْ لَهُ مُدَّةٌ فَمُدَّتُهُ أَرْبَعَةُ أَشْهُر…»؛[3] هیچ‌کس حق ندارد با بدن عریان، کعبه را طواف کند. و هیچ مشرکی اجازه ندارد در مراسم حج شرکت کند. هر کس پیمان مدت‌داری دارد، تا همان زمان معیّن فرصت دارد و دیگران فقط چهار ماه مهلت دارند.
البته لازم به ذکر است که این هشدار فقط در مورد گروه­هایی است که در دامنه نفوذ حکومت اسلامی می­زیستند، اما در مورد همسایگانی که خارج از محدوده مسلمانان بودند، باید بر اساس آیات 8 و 9 سوره ممتحنه با آنان رفتار کرد.

---