مقدمه:
براى جواب به اين سؤال، نخست بايد دانست كه ختم قرآن کريم، چنان كه از منابع روايي استفاده مى شود، به دو صورت ممكن است: الف) ثواب ختم قرآن کريم: به اين بيان كه هرگاه انسان سه مرتبه سوره ي توحيد را تلاوت نمايد، مطابق روايت وارد شده، مثل اين است كه يك بار قرآن کريم را ختم كرده باشد. ب) خواندن قرآن کريم از ابتدا تا انتهاى آن.
از منابع روايي استفاده مى شود كه مكان ها و زمان هاى مشخّصى براى ختم قرآن کريم معيّن شده است و اجر و پاداش بيشتري براي انسان در نظر گرفته شد تا انسان بيشتر تشويق به قرائت قرآن كريم شود.
زمان و مكان ويژه ي ختم قرآن کريم:
بعضي از احاديث، مكان و زمان هاى ويژه اي را براي قرائت و تلاوت قرآن کريم تشويق كرده اند.
الف) مكان ويژه ي ختم قرآن کريم: امام باقر-عليه السلام- فرموده اند: هر كس در مكّه ي معظمه قرآن را از جمعه تا جمعه ى ديگر ختم كند يا كمتر از اين يا بيشتر ولى ختم و پايانش در روز جمعه باشد ـ خداوند اجر و ثواب كارهاى نيك، از اوّلين جمعه اى كه در دنيا بوده تا آخرين جمعه اى كه هست براى او ثبت مى فرمايد.
ب) زمان ويژه ي ختم قرآن کريم: بهترين زمان، ماه رمضان است. ابو بصير به امام صادق-عليه السّلام- عرض كرد: «آيا در ماه رمضان قرآن را در يك شب بخوانم؟ امام فرمودند: نه; عرض كرد: در دو شب بخوانم؟ فرمودند: نه; عرض كرد: در سه شب بخوانم؟ فرمود: آرى بخوان; ماه رمضان، ماهى است كه هيچ كدام از ماه ها مثل آن نيستند. براى آن ماه، حقّ و حرمتى هست.»
شرايط و زمان ختم قرآن کريم در مواقع عادى:
از روايات استفاده مى شود كه ختم قرآن کريم در روزهاي عادى، با توجّه به فراغت و اشتغال يا نشاط و كسالت انسان تفاوت مى كند و روايات مختلفى در اين زمينه وجود دارد كه ائمه-عليهم السّلام- به بعضي ها سفارش كرده اند كه كمتر از يك ماه قرآن كريم را ختم نمايند و به بعضي ديگر فرموده اند كه در سه شب و به برخى توصيه كرده اند در پنج و يا هفت روز قرآن كريم را ختم نمايند.; و يا امام-عليه السّلام- فرموده اند: «من قرآن را در چهارده روز ختم مى كنم.» از جمله ي اين روايات، روايت على بن حمزه است كه ابو بصير از امام صادق-عليه السّلام- پرسيد: «قربانت شوم! من قرآن کريم را در يك شب بخوانم؟ فرمود: نه; عرض كرد در دو شب؟ فرمود: نه; تا رسيد به شش شب; فرمود: آرى بخوان; سپس امام صادق-عليه السّلام- فرمود: اى ابا محمد! آنان كه پيش از شما بودند ـ از اصحاب حضرت محمد-صلى الله عليه و آله و سلم- قرآن کريم را در يك ماه و كمتر مى خواندند. قرآن را با شتاب و سرعت نبايد خواند; بلكه بايد آهسته و شمرده خواند و هرگاه به آيه اى كه در آن نام بهشت برده شده است برخورد كردى، از خداى عزّوجلّ، بهشت را بخواه و هرگاه به آيه اى برخورد كردى كه در آن ذكر دوزخ بود، از دوزخ به خدا پناه ببر.»
نتيجه:
با توجّه به رعايت تمام شرايط همانند معرفت و عدم معرفت، فراغت و يا اشتغال، نشاط يا كسالت افراد و سرعت و كندي در قرئت و تلاوت، روزهايى كه بايد براى ختم قرآن کريم اختصاص داد، متفاوت است. در حقيقت «ختم» قرآن كريم داراي مراتب است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1 ـ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال.
2 ـ محمد بن يعقوب كلينى، اصول كافى، جلد 4.