الف) شناخت عوامل و ريشه هاي بد رفتاري پدر
هرجا نبض زندگي ميزند وجود مشكل طبيعي است و دست و پنجه نرم كردن با آن مشكلات و گذر از مشكل ضامن ترقي و قدرت انسان است. خداوند هر نعمتي را در درون بستهاي از مشكلات اعطا ميكند تا بندگان او با حل آن مسائل شايستگي خود را براي دستيابي به آن نعمت به ثبوت برسانند.[1] خشونت و بدرفتاري پدر شما، با اين وضعيت كه شما برشمرديد، امري دور از انتظار نيست. اما مشاهده اين امور نبايد در احسان شما به والدين و احترام به آنان تأثير داشته باشد. مرحوم سيدابن طاوس(قدس سره) دستور داد قبري كه پس از مرگ برايش تهيه ميكنند، طوري باشد كه به لحاظ احترام به مقام پدر پايين قبر او قرار داشته باشد.[2]پيشنهاد ما به شما خواهر گرامي اين است كه به دلايل رفتار پدر خود پي ببريد؛ چه زماني ايشان، چنين رفتار ميكنند؟ با مشاهدة چه رفتاري عكس العمل نشان ميدهند؟ آيا زماني كه به سخنان او توجه نميشود؟ زماني كه اطرافشان پر سر و صدا و شلوغ است، بدرفتاري ميكنند؟ اعضاي خانواده، به ويژه همسر در برابر انتقادهاي او چه عكلسالعملي از خود نشان ميدهند؟ آيا دليل ناخشنودي او را از كار كردن مادرتان جويا شدهايد؟ آيا پدر را از دليل روي آوردن به كار در بيرون منزل توجيه نمودهايد؟
با پي بردن به علت رفتار جهت اصلاح آن ميتوان اقدام كرد.
ب) روش هاي برخورد با بد رفتاري پدر
1. از نامه شما چنين برداشت ميشود كه علت بدرفتاري پدرتان در خانه احساس ناتواني در ايفاي نقش به عنوان پدر خانواده است، اين احساس كه او همانند گذشته نميتواند به مديريت منزل خود بپردازد و اعضاي خانواده او را به چشم يك مدير كارآمد نگاه نميكنند، براي او بسيار دردآور و ناراحت كننده ميباشد. به همين دليل ممكن است به خشونت و بدرفتاري اقدام كند. پدر هر چند از كار افتاده باشد اما اعضاي خانواده را به چشم كساني مينگرد كه به تجربيات او در زندگي نيازمندند. بنابراين به گونهاي با او برخورد كنيد كه پدر شما دريابد كه او را باور داريد، به تجربهاش نيازمند هستيد، بر اين اساس پيش از خروج از منزل، چند دقيقه در كنار پدر بنشينيد، از او بخواهيد تا خاطرات خود را براي شما نقل كند.
2. به هنگام صحبت كردن پدر، به سخنان او گوش دهيد و با لبخند و روي گشاده به او بفهمانيد كه به حرفهاي او توجه داريد. اين يكي از راههاي ايجاد ارتباط با ديگران است، رابطهاي كه پيام مثبت و دلگرم كننده دارد، هر چند لبخندي غيرواقعي و بنا به مصلحت صورت گيرد.[3]3. با هم فكر كنيد و جايگاه هر يك از اعضاء را در خانواده مشخص نماييد و نقش پدر را در خانواده و وجود با بركت او را در بين اعضاي خانواده برجسته كنيد. هر از چند گاهي، برخي از مشكلات را به هنگام سرحال بودن پدر و مادر باهم بحث نموده و پدر را به عنوان سرپرست و رئيس اين جلسه قرار داده، به نتيجهاي مشترك و يا نزديك و هم افق با فكر پدر ـ هرچند تصنعي و مصلحتي ـ دست يابيد. در صورتي كه پدر شما به دلايل مشكلات جسمي و رواني، نتوانست خوب مشورت بدهد و درست راهنمايي كند، هرگز او را ـ خواه به صورت مستقيم و خواه غيرمستقيم ـ سرزنش نكنيد. طوري وانمودکنيد كه به ارائه راهكارهاي او توجه كرده و آن را به كار خواهيد بست.
4. در صورت بدرفتاري پدر، همان موقع و در همان مكان به برخورد مستقيم اقدام ننماييد بلكه برخورد را به زمان و مكان مناسبي واگذاريد.[4] وظايف و حد و مرز مسئوليتهاي افراد را در خانواده گوشزد كنيد.[5] به ويژه خواهر و برادرهاي خود را از جايگاه پدر در خانواده و درك وضعيت و موقعيت ايشان آگاه نماييد. گاه ترك محل تنشآميز و بيرون رفتن از اتاق و سالن به هنگام خشم و ناراحتي پدر وجدايي از پدر ميتواند، مشكل را حل كند.
5. اگر پدر از رفتار صحيح اعضاي خانواده انتقاد كرد و بر اين امر اصرار ورزيد، تلاش كنيد نخست با دليل، بر صحت رفتار خود، او را قانع و راضي كنيد و در غير اين صورت وانمود كنيد كه انتقادش وارد است، اين مايه آرامش آنان و شما خواهد شد و اگر انتقادشان را وارد دانستيد، با عذرخواهي، قضيه را تمام يافته تلقي نماييد؛ زيرا چشمپوشي از اشتباه افراد در پارهاي از موارد لازم است.
6. دربارة كار مادر در بيرون منزل، به علت مخالفت پدر پي ببريد و از انگيزه مادر از اين كار نيز جويا شويد. فرموديد كه مادر به دليل مشكلات معيشتي به كار رو آورده است اما سفارش ما به شما خواهر گرامي اين است كه با برگزاري يك نشست صميمي تلاش نماييد در صورت امكان از پارهاي از مخارج در درون خانواده بكاهيد و به جاي آن صميميت و صلح و صفا را در زندگي با مقداري گذشت و مدارا به ارمغان بياوريد. حداقل يك هفته اين شيوه را آزمايش كنيد در صورت عملي بودن، آن را ادامه دهيد و مادر را در رسيدگي بيشتر به پدر و مراعات حال او تشويق نماييد. البته در صورت نياز به كار مادر، مسئله را به صورت منطقي با پدر در ميان بگذاريد؛ زيرا گاه ممكن است پدر شما بر اساس برخي از آموزهها دچار سوء تفاهم شده و كار را براي زن ناروا بشمارد، در اين صورت ميتوانيد او را از اوضاع خانواده، آينده فرزندان و نياز آنان به تحصيل و تأمين نيازمنديهاي ضروري زندگي آگاه نماييد. در اين زمينه ميتوانيد به صورت غيرمستقيم كتابهايي را در اين زمينه در اتاق ايشان بگذاريد، تا آن را مطالعه نمايد.
7. در برخوردها، هيجان از خود نشان ندهيد، خونسرد و آرام باشد تا برخوردتان سازنده باشد و آزردگي پديد نياورد.[6] در برابر مشكلات بردبار باشيد و اگر توان حلم و بردباري نداريد خود را به بردباري بزنيد تا به تدريج به صفت نيك حلم دست يابيد.[7]8. در صورتي كه نتوانستيد مشكل را حل نماييد از وجود وابستگان به ويژه افرادي كه پدر شما آنان را قبول داشته و از آنان حرف شنوي دارد، كمك بگيريد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. احمد بهشتي، خانواده در قرآن
2. دان دينگ مير و گاري دي مكي، والدين مؤثر فرزند مسئول، ترجمة مجيد رئيس دانا
3. علياكبر حسيني، اخلاق در خانواده
پي نوشت ها:
[1] . نور من و ونيسنت پيل، معجزة اراده، مترجم: وجيهة آزرمي، تهران: انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران، ص27.
[2] . فقيه، محسن، حقوق متقابل در اسلام شرح رساله حقوق امام سجاد ـ عليه السّلام ـ ، انتشارات امامت، 1363، ص52.
[3] . پت پتري، شيوه برقراري ارتباط با كودكان و بزرگسالان، مترجمان، جواد شافعي مقدم و نيرة ايجادي، ققنوس، 1376، ص19.
[4] . همان، ص127.
[5] . همان، ص127.
[6] . پتري، پيشين، ص118.
[7] . آمدي، غررالحكم، مترجم: هاشم رسولي محلاتي، نشر فرهنگ اسلامي، 1379، ص138و293.