خوارج از نظر فکری چه ویژگی هایی داشتند؟

مردمی تنگ نظر و کوته دید بودند. در افقی بسیار پست فکر می کردند. اسلام و مسلمانی را در چهار دیواری اندیشه های محدود خود محصور کرده بودند. مانند همة کوته نظران دیگر مدعی بودند که همه بد می فهمند و یا اصلاً نمی فهمند و همگان راه خطا می روند و همه جهنمی هستند. این گونه کوته نظران, اول کاری که می کنند این است که تنگ نظری خود را به صورت یک عقیدة دینی در می آورند، رحمت خدا را محدود می کنند، خداوند را همواره بر کرسی غضب می نشانند و منتظر اینکه از بنده اش لغزشی پیدا شود و به عذاب ابد کشیده شود. یکی از اصول عقاید خوارج این بود که مرتکب گناه کبیره (مثلاً دروغ یا غیبت یا شرب خمر) کافر است و از اسلام بیرون است و مستحق خلود در آتش است. علیهذا جز عدة بسیار معدودی از بشر، همه مخلّد در آتش جهنم اند.حضرت علی (ع ) در اینجا تنگ نظری و کوته بینی را محکوم کرده و در حقیقت پیکار حضرت علی (ع ) با خوارج، پیکار با این طرز اندیشه و فکر است نه پیکار با افراد؛ زیرا اگر افراد این چنین فکر نمی کردند, حضرت علی (ع ) نیز اینچنین با آنها رفتار نمی کرد؛ خونشان را ریخت تا با مرگشان آن اندیشه ها نیز بمیرد، قرآن درست فهمیده شود و مسلمانان، اسلام و قرآن را آنچنان ببینند که هست و قانون گذارش خواسته است. در اثر کوته بینی وکج فهمی بود که از سیاست قرآن به نیزه کردن، گول خوردند و بزرگترین خطرات را برای اسلام به وجود آوردند و علی را که می رفت تا ریشة نفاقها را برکند و معاویه و افکار او را برای همیشه نابود سازد، از جنگ بازداشتند و به دنبال آن چه حوادث شومی که بر جامعة اسلامی رو آورد!
مجموعه آثار شهید مطهری ج14 ـ جاذبه و دافعه علی(ع) صفحه325.