دربارة بوسيدن دست ديگران , چه احاديث و رواياتي موجود است؟

در مورد نهي و نكوهش، از بوسيدن دست افراد، احاديثي را مي توان در کتب روايي يافت؛ مانند روايت علي بن مزيد كه نقل مي كند: به حضور امام صادق ـ عليه السّلام ـ شرف ياب شدم و دستش را بوسيدم ؛ پس او فرمود : بدان كه اين كار جز براي پيامبران و اوصياي پيامبران روا نيست.1 مرحوم مجلسي ( ره ) در توضيح اين حديث مي فرمايد : اين حديث دلالت بر منع بوسيدن دست غير معصومين ـ عليه السّلام ـ دارد ؛ لكن ـ با وجود اين كه حديث بسيار معتبر نيست ـ صراحتي در حرمت اين كار ندارد2.
حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: لا يُقبّل الرجل يد الرجل ؛ فإنه قبلة يده كالصلاة له كسي دست كسي را بوسه نكند ؛ زيرا كه بوسيدن دست او همانند نماز گذاردن در برابر وي است.3
لكن , با توجه به روايات ديگر , موارد استثنايي وجود دارد. از امام صادق ( ع ) روايت شده است كه فرمودند: لا يُقبّل رأسُ أحد و لا يداه ؛ إلا رسول الله أو من اُريد به رسول الله (سر و دست كسي را نبايد بوسيد به جز رسول خدا , يا كسي كه با بوسيدن سر و دست او رسول خدا ـ صلّي عليه و آله ـ قصد شود4.)
بي ترديد , فرزندان رسول خدا و همچنين علما و پيشوايان ديني، با توجّه به اين كه آنان وارثان پيامبران هستند ـ بر حسب روايات معتبر ـ مي توانند، مصداق کساني كه با بوسيدن سر و دست او، رسول خدا ـ صلّي عليه و آله ـ قصد شود، باشند. بوسيدن دست عالمان ديني, به خصوص سادات آنان همان تعظيم شعائر اسلامي و اظهار محبّت شخصي به دين اسلام و به مظاهر اين دين الهي است. البته اگر كسي به خاطر مطامع دنيوي كار خود را ضايع نكند.
از روايات استفاده مي شود كه در زمان رسول خدا و ائمه هم اين كار انجام مي شده.
در استفتاءات شرعي مراجع نيز در جواب پرسش هايي از اين قبيل ؛ پاسخ هائي نظير اين كه : بوسيدن دست ديگري في نفسه مكروه است , مگر آن كه بوسيدن دست به خاطر رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ باشد مثل بوسيدن دست عالم ديني يا دست سادات كه در اين صورت مطلوبيت دارد , و يا اين كه : بوسيدن دست از مصاديق احترام است و نسبت به كساني كه احترامشان مستحب است , احترام با دست بوسيدن حاصل مي شود.
بنابر اين بيان اخير , بوسيدن دست والدين يا معلّمان و آموزگاران به نشانة احترام , گرچه روايت صريحي ندارد , اما از باب اين كه وجوب و يا استحباب، احترامشان ثابت است ؛ و اين كار از جمله نشانه هاي احترام به شمار مي رود ؛ بوسيدن دستشان نيز بالتبع مطلوب است.
در روايات براي احترام به مؤمنين و بزرگان و پيشوايان ديني بيشتر به بوسيدن گونه يا پيشياني و بين دو چشم توصيه شده است. حضرت فرموده است : و قُبلة الأخ علي الخدّ , و قُبلة اللإمام بين عينيه (بوسة برادر مؤمن بر گونه است و بوسة امام در بين چشمان وي است1)
از آن چه گذشت نتيجه مي گيريم  كه:
1. بوسيدن دست غير از معصومين ـ عليه السّلام ـ به خودي خود كراهت دارد و از آن نهي شده است؛ مگر كساني كه با بوسه زدن بر دستانشان، احترام به معصومين ـ عليه السّلام ـ قصد شود ( مانند سادات و علماي ديني)
2. اگر بوسيدن دست در عُرف خاصّي نشانة ابراز احترام باشد ؛ اين كار، در خصوص كساني كه سفارش به احترام آنان شده است ( همچون والدين و معلمان ) نيز مستحب مي شود.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اصول كافي, كليني, جلد2, صفحة 185, نشر دارالكتب الاسلاميه , چاپ چهارم , 1365 , هجري , قمري.
2. بحار الانوار, علامه مجلسي, جلد73, صفحة 39, نشر مؤسسة الوفاء, بيروت, چاپ دوّم, 1403 هجري, ش.
3. بحار الانوار, علامه مجلسي, جلد 75, صفحة 345, نشر مؤسسة الوفاء, بيروت, چاپ دوّم, 1403 هـ , ش.
4. ميزان الحكمه, محمّدي ري شهري , جلد 3 , صفحة 2494 , انتشارات دارالحديث , چاپ اول , 1375 , هـ , ش.
 
پي نوشت ها:
1 . مجلسي, محمد باقر، بحار الأنوار, بيروت, نشر مؤسسة الوفا, چاپ دوّم, 1403 هـ , ش، ج73, ص39.
2 . همان.
3 . مجلسي, محمد باقر، بيروت, نشر مؤسسة الوفا, چاپ دوّم, 1403 هـ , ش، ج75, ص345.
4 . كليني, محمد بن يعقوب، اصول كافي, نشر دارالكتب الاسلاميه, چاپ چهارم, 1365 هـ , ق، ج2, ص185.
1 . همان، ص186.