بیش از دویست تحقیق مختلف بر روی مواد و اثرات جالب چوب مسواک انجام گرفته که از خواص منحصر به فرد آن خبر می‌دهد. پیغمبر عظیم‌الشأن اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه واله و سلم)، اولین معرف و توصیه کننده‌ی این چوب در جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛ در حالی که قبل از آن مسواکی وجود نداشته است و این بسیار جالب است.
 
درخت مسواک در حقیقت درختچه ای است به ارتفاع متوسط 3 متری که شاخه های زیادی دارد و این شاخه‌ها به سمت زمین خمیده هستند و دارای پوستی نسبتاً شفاف، به رنگ سبز کمرنگ تا تقریباً سفید می‌باشند.
 
مناطق مهم رویش گیاه در جهان جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه می‌باشد و مهم‌ترین نواحی رویش آن در ایران لار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار است.

ترکیبات مهم

مهم‌ترین ترکیبات ریشه، ساقه و برگ گیاه شامل فلاوونوئیدها، ساپونین، تانن، ترکیبات گوگردی، بنزیل ایزوتیوسیانات، ترکیبات کلراید، فلوراید، کلسیم و سیلیسیم می‌باشد.

درادامه این مطلب به خواص درخت مسواک می پردازیم.

اثرات ضد میکروب

قسمت‌های مختلف گیاه مسواک به علت دارا بودن تانن، ترکیبات گوگردی و ترکیبات ایزوتیوسیانات دارای اثر ضدمیکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکروارگانیسم ها است. ده‌ها تحقیق در جهان نشان داده است که این اثرات به خصوص در مورد میکروارگانیسم های غیر هوازی مانند استرپتوکوکوس موتانس، که باعث پوسیدگی دندان می‌باشد، انتخابی و ایده آل است.1

اثر ضد زخم

اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به فلاوونوئیدها و تانن‌های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این زمینه نقش دارد ولی دو دسته مواد یادشده که اثر ضد زخم آن‌ها قوی است، علت اصلی این خاصیت است.

اثر پاک‌کنندگی و ضد جرم دندان

کلراید موجود در چوب مسواک به عنوان یک پاک کننده قوی عمل و از ایجاد جرم روی دندان جلوگیری می‌کند؛ به همین دلیل افرادی که به طور طولانی از چوب مسواک استفاده می‌کنند، دندان های سفیدی دارند.

اثر ضد پوسیدگی دندان

فلوراید به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیانات موجود در گیاه مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان در ساقه‌های گیاه شده است.

طی تحقیقی مشخص شد در بزاق دهان افرادی که از چوب مسواک استفاده می کنند، مقداری مواد، املاح و یون‌های بسیار با ارزش وجود دارد که می‌تواند با چندین مکانیسم در جلوگیری از بیماری دهان بسیار تاثیرگذار باشد. این تحقیق نشان داد که مواد موجود در چوب مسواک به راحتی و در زمان بسیار کوتاه در بزاق حل می‌شود.

تحقیق دیگری درباره اثر ضد میکروبی و ضدعفونی کننده چوب مسواک در مقایسه با خمیردندان‌های خوب دنیا انجام شد؛ درتعدادی از افراد قدرت ضدمیکروبی و ضدعفونی کننده بزاق پس از استفاده از خمیر دندان در زمان‌های مختلف اندازه گیری شد. در تحقیق جداگانه ای گروه دیگری که از چوب مسواک استفاده کرده بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند.

نتایج آزمایش‌ها نشان داد که خاصیت ضدمیکروبی چوب مسواک از لحظه ورود به دهان شروع می‌شود و به مدت طولانی دوام دارد؛ در حالی که دوام خمیر دندان‌ها بسیار کوتاه است و قابل مقایسه با چوب مسواک نیست.

تاثیر مفید روی معده

مسواک زدن با این چوب بعد از صرف غذا، باعث تحریک دستگاه گوارش می شود و هوای داخل معده را که مانع هضم غذاست خارج می کند.

تحریک حرکات روده

نتایج تحقیقی در دانشکده پزشکی اصفهان خاصیت ضد یبوستی چوب مسواک را ثابت کرد.2

حفظ سلامت دهان

درست همانند مسواک های مدرن، این گیاه نیز یک ابزار بسیار موثر برای سلامتی دهان است. اثربخشی این شاخه به علت اقدامات بیولوژیکی و مکانیکی آن است. درخت مسواک غنی از ترکیبات شیمیایی متعددی است که مانند خمیر دندان عمل می کند. شاخه های این درخت، عملکردهای مکانیکی شبیه یک مسواک دارد که باعث می شود آن یک ابزار مفید برای رسیدن به هر گوشه ای از دهان شما و حذف مواد غذایی بر روی دندان ها باشد. طبق مطالعات انجام شده، خواص درخت مسواک حاوی 19 ماده فعال است که به ارتقای بهداشت و سلامت دندان کمک می کند.

افزایش کلسیم و کلرید در بزاق

مطالعات نشان می دهد که استفاده از خواص درخت مسواک در تمیز کردن دندان باعث تولید کلرید و کلسیم در بزاق می شود. در عین حال، به کاهش مقدار فسفر و همچنین مقدار pH در بزاق کمک می کند. در حالی که افزایش مقدار کلسیم در بزاق به جلوگیری از کاهش مواد معدنی و ترویج این مواد در مینای دندان کمک می کند، مقدار زیادی کلرید در کاهش سرعت تشکیل سنگ کلیه مفید است. در نتیجه دندان های شما قوی تر، سالم تر می شوند و در معرض خطر افتادن و آسیب قرار نمی گیرند.

جلوگیری از ورم لثه

بر اساس گزارش های متعدد، درخت مسواک در کاهش پلاک دندانی و در نتیجه ورم لثه بسیار موثر است. پلاک دندانی علت اصلی ورم لثه و بیماری پریودنتال است. مطالعات نشان می دهد که خواص درخت مسواک تأثیر کلی روی پلاک دندان و التهاب لثه دارد. خمیر دندان های که حاوی عصاره این گیاه هستند در برداشتن پلاک دندان بسیار مؤثرتر اند. همچنین استفاده از خمیر دندان هایی که حاوی این ماده هستند از خونریزی لثه هنگام مسواک زدن جلوگیری می کند.

ضد قارچ

کاندیدا ( نوعی قارچ ) مسئول چندین عفونت حفره دهان است. عصاره درخت مسواک در کنترل این عفونت قارچی مؤثر است. مطالعات نشان می دهد که این گیاه دارای خواص ضد قارچی است و از این رو می توان آن را برای مهار رشد قارچ هایی مانند Candida albicans استفاده کرد.

سفید کردن دندان ها

در این گیاه مقدار زیادی سیلیس وجود دارد. سیلیس به عنوان یک ماده ساینده و در از بین بردن لکه ها از دندان های شما کمک می کند، بنابراین سفید شدن آن را بهبود می بخشد.

جلوگیری از تشکیل پلاک های دندانی

مشکلات دهانی مانند بیماری های پریودنتال و پوسیدگی دندان اغلب ناشی از انباشت پلاک در دندان های شما است. بر طبق مطالعات، عصاره های حاصل از خواص درخت مسواک قادر به مهار رشد باکتری های مختلف است که مسئول تشکیل پلاک هستند. باکتری های هوازی و بی هوازی، از جمله S. mutans و L acidophilus، باعث پوسیدگی دندان می شوند. یک مطالعه بالینی نشان می دهد که درخت مسواک دارای اثر ضد میکروبی بر روی این باکتری های کریوژنیک است و از گیاهان ضد باکتری موثر تر است. همچنین این گیاه می تواند PH پلاک ها را افزایش بدهد و از پوسدگی دندان ها جلوگیری کند.3

پی نوشت:
1.www.beytoote.com
2.www.yjc.ir
3.www.pezeshk.us