در ابتدا و انتهاي روز، قرائت كدام سوره‌ها مستحب است؟

مقدمه:
قرآن کريم مهمّ ‌ترين حجّت خداوند بر بندگان و ترنّم آواي ايمان در گوش جان انسان‌ها است. انس با قرآن کريم و تلاوت آن اثرات ثمربخش بر زندگي انسان دارد. به طوري كه در گفتار معصومين ـ عليهم السّلام ـ و آيات قرآن کريم به قرائت و تلاوت بسيار، توصيّه شده است. « و َرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا  »[1] و « فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ  »[2]رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ خطاب به ابوذر فرمود: «بر تو باد تلاوت قرآن و بسيار ياد خدا كردن، زيرا موجب بلند آوازگي تو در آسمان و نورانيّت تو در زمين است.»[3] حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «هر كس با تلاوت قرآن انس بگيرد، دوري دوستان او را هراسان نكند.»[4]

استحباب سوره هاي مختلف در زمان هاي گوناگون:
اگر چه درهاي رحمت الهي همواره به سوي بندگاني كه صادقانه و مخلصانه او را مي‌خوانند، باز است و هميشه مي‌شود با تلاوت قرآن کريم با خدا ارتباط برقرار كرد، امّا امامان معصوم به بعضي از زمان‌ها و مكان ها عنايت بيشتري داشته‌اند. و كسب ثواب و فيض بيشتر را در آن زمين و زمان خاص يادآوري كرده‌اند. از جمله اين اوقات مي‌توان به ماه مبارك رمضان، شب‌هاي قدر، روز عرفه، روزهاي عيد فطر، قربان، غدير، شب‌هاي جمعه و… اشاره كرد.
همان طور كه گفته شد، تأكيد معصومين ـ عليهم السّلام ـ انس گرفتن و همنشيني با زلال وحي است. لكن برخي از سوره‌ها براي قرائت در نمازهاي واجب و نافله، برخي در اواخر شب، دسته‌اي ديگر به هنگام طلوع فجر و قسم ديگر در تمام ساعات شبانه روز توصيّه شده است.

سوره‌هاي مناسب انتهاي شب:
سوره ي انعام: از ابن عباس روايت شده است كه هر كس سوره‌ي انعام را هر شب بخواند، روز قيامت از ايمن شدگان مي‌باشد و روي آتش به چشم خود نمي‌بيند.[5]سوره ي يوسف: هر كس سوره‌ ي يوسف را هر شب بخواند، خداوند عزّوجلّ او را محشور فرمايد، در حالي كه جمال او مانند جمال يوسف باشد و فزع روز قيامت به او اصابت نمي‌كند.[6]سوره ي اسراء: شيخ صدوق از حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كه ايشان فرموده‌اند: هر كس در هر شب جمعه سوره ي اسراء را بخواند؛ نمي‌ميرد تا آن كه حضرت قائم ـ عليه السّلام ـ را درك نمايد و از اصحاب آن حضرت باشد.[7]سوره ي كهف: هر كس هر شب جمعه، سوره ي كهف را بخواند نمي‌ميرد، مگر شهيد و خداوند او را با شهدا مبعوث مي‌فرمايد.[8]سوره ي فرقان: در روايت آمده است كه حضرت ابي الحسن ـ عليه السّلام ـ به اسحق بن عمار فرمود: قرائت سوره ي فرقان را رها مكن، به درستي كه هر كس هر شب اين سوره را بخواند خداوند او را ابداً عذاب نمي‌فرمايد و از او حساب نمي‌كشد.[9]سوره ي لقمان: شيخ صدوق از امام باقر ـ عليه السّلام ـ روايت نموده: هر كس سوره ي لقمان را هر شب بخواند خداوند ملائكه‌اي را موكّل مي‌فرمايد تا او را در آن شب از ابليس و لشكريانش حفظ نمايد تا آن كه صبح نمايد.[10]سوره ي سجده: حسين بن ابي العلاء، از حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كه فرموده‌اند: هر كس در هر شب جمعه، سوره ي سجده را بخواند، خداوند كتاب او را به دست راستش مي‌دهد و او را از آن چه در آن بوده محاسبه نمي‌فرمايد.[11]سوره ي ذاريات: داوود بن فرقد از مولايمان امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كسي كه سوره ي ذاريات را در شب بخواند، خداوند معيشت او را اصلاح كند و روزي واسع بر او آورده و نور براي او در قبرش قرار دهد.[12]سوره ي حجرات: حسين بن ابي العلاء از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كه فرموده‌اند: كسي كه سوره ي حجرات در هر شب بخواند از زوّار حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌باشد.[13]سوره ي واقعه: از زيد شحّام روايت شده است كه امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كس در هر شب پيش از خواب سوره ي واقعه را قرائت كند محشور مي شود در حالي كه چهره‌اش چون ماه شب چهارده تابان باشد.[14]سوره ي مؤمن: از ابي الصّباح كناني روايت شده است: امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كس در هر شب سوره ي مؤمن را قرائت كند، خداوند گناهان گذشته‌ي او را و آن چه در جواني مرتكب شده و آن چه در پيري، همه را بيامرزد، و كلمه تقوي و خداترسي را ملازم و همدم او گرداند، و آخرتش را بهتر از دنيايش قرار دهد.[15]سوره‌هاي مناسب ابتداي روز:
توحيد: از حضرت علي ـ عليه السّلام ـ روايت شده است كسي كه در عقب نماز صبح يازده مرتبه سوره ي قل هو الله احد بخواند، در آن روز گناهي او را اصابت نمي‌كند. اگر چه شيطان (براي اجبار نمودن او به گناه) خود را خوار نمايد.[16]علق: سليمان بن خالد از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كسي كه در روز «اقرا باسم ربك» بخواند و سپس در آن روز از دنيا برود شهيد از دنيا مي‌رود.[17]انسان: عمرو بن جبير عزرمي از پدرش از امام باقر ـ عليه السّلام ـ روايت نموده كه فرمودند: هر كس سوره ي «هل اتي علي الانسان» را در هر صبح پنجشنبه بخواند خداوند او را با حور العين تزويج مي‌كند.[18]حشر: از حضرت رسول ـ صلّي الله عليه و آله ـ روايت شده است كه فرمودند: هر كس هنگام صبح سه مرتبه بگويد « اعوذ بالله من الشيطان الرجيم» و سه آيه آخر سوره حشر را بخواند خداوند هفتاد هزار ملك را موكل مي‌فرمايد، براي او دعا نمايند.[19]يس: از حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت است كه فرمود: به درستي براي هر چيزي قلبي مي‌باشد و قلب قرآن «يس» است. پس كسي كه در هنگام روز (اوّل روز) سوره ي يس را بخواند، در آن روز از محفوظين و مرزوقين خواهد بود.[20]

معرفي منبع جهت مطالعه بيشتر:
محمد بن يعقوب كليني، اصول كافي، با ترجمه سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، علميه اسلاميه، بي‌تا، چ 4، ص 394 ـ 446.

پي نوشت ها:
[1] . مزمّل: 73/4.
[2] . مزمّل: 73/20.
[3] . صدوق، خصال، تصحيح  علي اكبر غفاري، نشر جامعه مدرسين، چاپ اول، ج 2، ص 525، ح 13.
[4] . عبدالواحد بن محمد، تميمي آمدي، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، محقق مصطفي درايتي، قم، مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول، بي‌تا، ص 112.
[5] . ثواب الاعمال، ترجمه علي اكبر غفاري، نشر صدوق، چاپ هفتم، 1363، ص 236.
[6] . همان، ص 238.
[7] . همان، ص 240.
[8] . همان، ص 241.
[9] . همان، ص 245.
[10] . همان، ص246.
[11] . همان، ص 247.
[12] . همان، ص 260.
[13] . همان، ص 259.
[14] . همان، ص 263.
[15] . همان، ص 254.
[16] . همان، ص 287.
[17] . همان، ص 278.
[18] . همان، ص 272.
[19] . همان، ص 265.
[20] . همان، ص 249.