دعایی در منابع روایی نقل شده است که به نام «دعای قدح» مشهور است. صرف نظر از بررسی سندی این دعا – که در اینگونه مناجاتها چندان مورد نیاز نیست – در مورد محتوای آن باید گفت که جز یکی دو مورد که ابهامهایی در مورد آن وجود دارد، تقریبا تمام متن دعا منطبق با آموزههای قرآنی و دینی بوده و میتوان با استفاده از آن به مناجات با پروردگار پرداخت.
و من ذلک دعاء آخر بروایة أنس بن مالک عن النبی(ص) عن جبرئیل(ع):
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ بِاسْمِهِ الْمُبْتَدَإِ رَبِّ الْآخِرَةِ وَ الْأُولَى لَا غَایَةَ لَهُ وَ لَا مُنْتَهَى رَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّمَاوَاتِ الْعُلَى الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى. لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما وَ ما تَحْتَ الثَّرى. وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى اللَّهُ عَظِیمُ الْآلَاءِ دَائِمُ النَّعْمَاءِ قَاهِرُ الْأَعْدَاءِ [رَحِیمٌ بِخَلْقِهِ] عَاطِفٌ بِرِزْقِهِ مَعْرُوفٌ بِلُطْفِهِ عَادِلٌ فِی حُکْمِهِ عَالِمٌ فِی مُلْکِهِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ رَحِیمُ الرُّحَمَاءِ- عَالِمُ الْعُلَمَاءِ صَاحِبُ الْأَنْبِیَاءِ غَفُورُ الْغُفَرَاءِ قَادِرٌ عَلَى مَا یَشَاءُ سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَلِکِ الْوَاحِدِ الْحَمِیدِ ذِی الْعَرْشِ الْمَجِیدِ الْفَعَّالِ لِمَا یُرِیدُ رَبِّ الْأَرْبَابِ وَ مُسَبِّبِ الْأَسْبَابِ وَ سَابِقِ الْأَسْبَاقِ وَ رَازِقِ الْأَرْزَاقِ وَ خَالِقِ الْأَخْلَاقِ قَادِرٍ عَلَى مَا یَشَاءُ مُقَدِّرِ الْمَقْدُورِ وَ قَاهِرِ الْقَاهِرِینَ وَ عَادِلٍ فِی یَوْمِ النُّشُورِ إِلَهِ الْآلِهَةِ یَوْمَ الْوَاقِعَةِ رَحِیمٍ غَفُورٍ حَلِیمٍ شَکُورٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الرَّبِّ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمَلِکِ الرَّحِیمِ الْأَوَّلِ الْقَدِیمِ خَالِقِ الْعَرْشِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ- وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ قَابِلُ التَّوْبَةِ شَکُورٌ حَلِیمٌ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ الْأَوَّلُ الْآخِرُ الظَّاهِرُ الْبَاطِنُ الدَّائِمُ الْقَائِمُ رَازِقُ الْوُحُوشِ وَ الْبَهَائِمِ صَاحِبُ الْعَطَایَا وَ مَانِعُ الْبَلَایَا یَشْفِی السَّقِیمَ وَ یَغْفِرُ لِلْخَاطِئِینَ وَ یَعْفُو عَنِ النَّادِمِینَ وَ یُحِبُّ الصَّالِحِینَ وَ یُؤْوِی الْهَارِبِینَ وَ یَسْتُرُ عَلَى الْمُذْنِبِینَ وَ یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْکَرِیمُ الْمَعْبُودُ فِی کُلِّ مَکَانٍ تَغْفِرُ الْخَطَایَا وَ تَسْتُرُ الْعُیُوبَ شَکُورٌ حَلِیمٌ عَالِمٌ بِالْحُدُودِ مُنْبِتُ الزُّرُوعِ وَ الْأَشْجَارِ فَالِقُ الْحُبُوبِ صَاحِبُ الْجَبَرُوتِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلْقِ قَاسِمُ الْأَرْزَاقِ عَلَّامُ الْغُیُوبِ أَنْتَ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِکَ شَیْءٌ وَ أَنْتَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ أَنْتَ الَّذِی تَعْفُو عَنِ الْمَعَاصِی بَعْدَ أَنْ یَغْرَقَ فِی الذُّنُوبِ أَنْتَ الَّذِی کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْتَهُ یَنْصَرِفُ إِلَیْکَ بِالْمَنْسُوبِ اغْفِرْ لِی خَطِیئَتِی کَمَا قُلْتَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَنْتَ بِوَعْدِکَ صَدُوقٌ نَجِّنِی مِنَ الْهُمُومِ وَ الْغُمُومِ وَ الْکُرُوبِ أَنْتَ غِیَاثُ کُلِّ مَکْرُوبٍ وَ أَنْتَ الَّذِی قُلْتَ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَتِی وَ أَنْتَ بِقَوْلِکَ لَیْسَ بِکَذُوبٍ احْفَظْنِی مِنْ آفَاتِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ هَوْلِ یَوْمِ اللُّحُودِ- وَ لَا تَفْضَحْنِی سَیِّدِی عَلَى رُءُوسِ الْخَلَائِقِ فِی الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا ضِدَّ لَهُ وَ لَا نِدَّ لَهُ وَ لَا صَاحِبَةَ لَهُ وَ لَا وَالِدَ لَهُ وَ لَا وَلَدَ لَهُ وَ لَا حَدَّ لَهُ وَ لَا حُدُودَ لَهُ وَ لَا مِثَالَ لَهُ وَ لَا کُفْوَ لَهُ وَ لَا وَزِیرَ لَهُ وَ لَا شَرِیکَ لَهُ فِی مُلْکِهِ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ أَنْ تُرِیَنِی فِی مَنَامِی مَا رَجَوْتُ مِنْکَ وَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِمَغْفِرَةِ خَطِیئَتِی إِنَّکَ عَلَى مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا سُبْحَانُ یَا غُفْرَانُ یَا بُرْهَانُ یَا سُلْطَانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَشْهَدُ أَنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ مِنْ دُونِ عَرْشِکَ إِلَى قَرَارِ أَرْضِکَ بَاطِلٌ غَیْرَ وَجْهِکَ [الْقَدِیمِ] الْکَرِیمِ الْمَعْبُودِ [الدَّائِمِ] آمَنْتُ بِکَ وَ اسْتَعَنْتُ بِکَ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَغِثْنِی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین».[1]
ترجمه:
دعاى «قدح» دعایى است که انس بن مالک از پیامبر(ص) از جبرئیل(ع) روایت نمود:
«به نام خداوند بخشندهی مهربان، شروع میکنم به نام خدا و شروع میکنم به نام او که ابتدای هرچیز به او برمیگردد؛ پروردگار آخرت و دنیا است، برای او منتها و پایانی نیست؛ پروردگار زمین و آسمانهاى بلند است؛ بخشندهای است که بر عرش مستولى و قادر است؛ براى او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، و آنچه میان آن دو، و آنچه در زیر زمین است؛ اگر سخن را آشکار کنى او پنهان و نهان را میداند؛ خدایی که نعمتهایش بزرگ و همیشگى است؛ غلبهکننده بر دشمنان است. [نسبت به آفریدههایش مهربان است] با روزى دادن عطوفتش را نمایان میکند، و به لطف خود شناخته شده است؛ در حکم خود عادل، و در ملک خویش دانا است؛ بسیار بخشنده و مهربان است؛ رحمکنندهترین
رحمکنندگان است؛ داناى دانایان است؛ همراه و حافظ پیامبران است؛ آمرزندهی آمرزندگان است؛ بر آنچه میخواهد توانا
است؛ منزّه است خداى پادشاه یگانهی ستایش شده؛ صاحب عرش مجید؛ پروردگار پرورندگان؛ مسبب سببسازان و پیشتر از پیشینیان است؛ روزى دهنده روزیها، و آفرینندهی آفریدهشدگان است، بر آنچه بخواهد توانا است؛ مهیّا کنندهی مقدورات، و غلبهکنندهی بر غلبهکنندگان است؛ حکمکننده به عدل است در روز حشر، خداى خدایان است در روزى که واقع خواهد شد؛ رحمکنندهی آمرزنده، مداراکنندهی سپاسگذار است؛ سپاس خدایی را که پروردگار بزرگ است؛ حمد و سپاس خدایی را که پادشاه رحمکننده است؛ اوّل و قدیمتر از همه چیز، آفرینندهی عرش و آسمانها و زمینها است؛ او است شنواى داناى، توبه را میپذیرد؛ شکرگزار بردبار، غلبهکننده مهربان است؛ اوّل و آخر همه چیز است؛ آشکار و پنهان است؛ همیشه به خود برپا است، روزى دهندهی حیوانات وحشى و جانوران است؛ صاحب بخششها و منعکننده بلاها است؛ شفا میدهد بیماران را، و میآمرزد گناهکاران را و درمیگذرد از گناه پشیمان شدهها؛ و نیکوکاران را دوست میدارد، و گریختگان را پناه میدهد، و عیب گناهکاران را میپوشاند و ترسیدهها را امان میدهد. منزّهى تو، نیست خدایى مگر تو که کریم عبادت کرده شدهاى، در هر جایى گناهان را میآمرزى و عیبهاى بندگان را میپوشانى، شکرگزار بردباری؛ به نهایت و منتهاى هر چیز علم داری؛ رویاننده زراعتها و درختانى، شکافندهی دانههایى، صاحب قهر و غلبهاى، از مخلوقات بینیازی؛ تقسیمکننده روزیهایى، بسیار دانا به امور پنهانى؛ تویى آنکس که مانند تو چیزى نیست، و تو بر همه چیز حاضر و گواهى؛ تویى آنکس که درمیگذرى از گناهان بعد از آنکه گناهکار غرق در گناهان میشود؛ تویى آنکس که هر چیزی را که آفریدهاى، به سوى تو به سبب نسبتی که با تو دارند برمیگردند. گناهانم را بیامرز، آنگونه که خود فرمودى که بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را. تو به وعدهی خود بسیار راستگویى، خلاصى ده مرا از همّها و غمّها و اندوهها. تویى فریادرس هر اندوهناکى و تویى آنکه گفتهاى از رحمتم ناامید نشوید، و در گفتارت دروغ نیست. نگهدار مرا از بلاهاى دنیا و آخرت و از ترس روز مدفون شدن در قبر. و اى مولاى من، مرا در پیش روى مخلوقات در روز قیامت رسوا مگردان.
خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است، خدا بزرگتر است. براى او ضدی، مانندى، همصحبتى، زایندهاى، فرزندى، نهایتى، منتهایى، شبیهى، همشأنی، مددکار، و شریکى در پادشاهی نیست. درخواست میکنم از تو اى خدا، اى خدا، اى خدا، اى غلبهکننده، اى غالب، اى صاحب غلبه، که بر من بنمایى در خواب آنچه را که از تو امید دارم، و آنکه ببخشایى مرا به آمرزش گناهم. به درستى که تو بر آنچه خواهى توانایى، اى رحمکنندهترین رحمکنندگان. و هیچ نیرو و توانی نیست، مگر به خداى بلند مرتبهی بزرگ. اى مهربانترین، اى بخشندهترین، اى منزّه از عیوب، اى آمرزنده گناهان، اى برهان و دلیل، اى پادشاه، اى صاحب بزرگى و کرامت، گواهی میدهم که هر معبودی از پایین عرشت تا روى زمینت باطل است، غیر از ذات تو که [قدیم] همیشگى، بخشنده و عبادت کردهشده [دائم] است.
ایمان آوردهام به تو و کمک میطلبم از تو، به حق اینکه نیست خدایى مگر تو. به فریادم برس، اى رحمکنندهترین رحمکنندگان.
[1]. ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، محقق، مصحح، کرمانی، ابوطالب، محرر، محمد حسن، ص 89- 90، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق.