در ضمن فاصله زمانی بین هر روز از ۶ روزی که خداوند جهان رو خلق کردند چقدره؟

کلمه یوم در لغت عرب به معنی مدتی از زمان است و اگر به یک دور گردش زمین دور خود که نتیجه اش یک لیل و نهار است یوم گفته می شود از آن جهت است که این گردش در مدتی از زمان رخ می دهد. حضرت علی (ع) می فرمایند: «الدهر یومان؛ یوم لک و یوم علیک؛ روزگار دو روز است یک روزش به نفع توست و روز دیگرش بر ضد تو». (نهج البلاغه، حکمت 396) در این روایت کلمه یوم به معنی برهه ای از زندگی و دوره ای از دوران عمر به کار رفته است نه به معنی یومی که 24 ساعت است.
در کلمه یوم معنی دیگری نیز نهفته است و آن ظرف ظهور و تحقق است. یوم الدین یعنی عالم آخرت که ظرف ظهور دین است. یوم القیامه یعنی ظرف قیام مردم از قبرها ، ظرفی که در آن قیام از قبور تحقق می یابد. اگر یوم به عنوان ظرف زمان به کار می رود به این سبب است که با گذر زمان، حوادث مادی تحقق می یابند یا به این معنی است که یوم ظرف ظهور و تحقق شب و روز است.
بنابراین در آیاتی که در آنها سخن از خلقت آسمان ها و زمین درشش روز است، کلمه ی یوم، به معنی ظرف تحقق و ظهور است نه لزوما به معنی ظرف زمان؛‌اگر چه ممکن است مراد از آن ظرف زمان نیز باشد. پس معنی این جمله، که «آسمان ها و زمین در شش روز آفریده شدند» این است که: آسمان ها و زمین در شش دوره یا در شش ظرف تحقق یا در شش مرحله ی تحقق ، به ظهور رسیده اند. بنابراین لزومی هم ندارد که هر کدام از روزها (دوره ها یا مراحل تحقق آسمان ها و زمین) از حیث زمانی با هم برابر باشند بلکه اولا ممکن است برخی از این مراحل فوق زمانی و مربوط به سماوات برزخی باشند و ثانیا در صورت زمانی بودن برخی یا همه آنها ممکن است مراحل از حیث زمانی با هم یکسان نباشند . همان طور که در حدیث علی (ع) که فرمود: «الدهر یومان؛ یوم لک و یوم علیک». لازم نیست این دو روز یکسان باشند ممکن است کسی بیشتر از نصف عمرش در خوشی باشد و بقیه را در ناخوشی و یا بالعکس.
از مجموع آیات و روایات مربوط به خلقت آسمان ها و زمین که بسیار زیادند می توان نتیجه گرفت که آسمانها در دو مرحله (دو روز) خلق شده اند. (ر.ک: آیه 12 فصلت) و زمین نیز در دو مرحله (دو روز) خلق شده است. (ر.ک: آیه 9 فصلت) و مجموع این دو در 4 روز آفریده شده اند. بنابراین دو روز باقی مانده یا مربوط است به خلق سماوات برزخی یا مربوط است به آماده شدن زمین برای ظهور حیات نباتی و حیوانی و انسانی. یعنی ابتدا در زمین تحولاتی رخ داد تا خشکی ها و کوه ها پدید آمدند، آتشفشان ها آرام گرفتند حرکت صفحات رویین زمین آرام گرفت و جو تشکیل شد و آنگاه در مرحله دوم روند پیدایش حیات شکل گرفت. در آیا ت 9 تا 12 فصلت خداوند متعال فرمود: «قُلْ أَ إِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذی خَلَقَ اْلأَرْضَ فی یَوْمَیْنِ وَ تَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدادًا ذلِکَ رَبُّ الْعالَمینَ وَ جَعَلَ فیها رَواسِیَ مِنْ فَوْقِها وَ بارَکَ فیها وَ قَدَّرَ فیها أَقْواتَها فی أَرْبَعَةِ أَیّامٍ سَواءً لِلسّائِلینَ ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِْلأَرْضِ ائْتِیا طَوْعًا أَوْ کَرْهًا قالَتا أَتَیْنا طائِعینَ فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فی یَوْمَیْنِ وَ أَوْحى فی کُلّ ِ سَماءٍ أَمْرَها وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابیحَ وَ حِفْظًا ذلِکَ تَقْدیرُ الْعَزیزِ الْعَلیمِ ؛ بگو آیا این شمایید که واقعا به آن کسى که زمین را در دو روز آفرید کفر مى ورزید و براى او همتایانى قرار مى دهید این است پروردگار جهانیان. و در [زمین] از فراز آن [لنگرآسا] کوهها نهاد و در آن خیر فراوان پدید آورد و مواد خوراکى آن را در چهار روز اندازه گیرى کرد [که] براى خواهندگان درست [و متناسب با نیازهایشان] است. سپس آهنگ [آفرینش] آسمان کرد و آن بخارى بود پس به آن و به زمین فرمود خواه یا ناخواه بیایید آن دو گفتند فرمان پذیر آمدیم. پس آنها را [به صورت] هفت آسمان در دو روز مقرر داشت و در هر آسمانى کار [مربوط به] آن را وحى فرمود و آسمان [این] دنیا را به چراغها آذین کردیم و [آن را نیک] نگاه داشتیم این است اندازه گیرى آن نیرومند دانا ». (در این آیات به نظر می رسد که مقصود از پر برکت کردن زمین پدید آمدن حیات است. فلذا شاید بتوان گفت که بعد از پدید آمدن اصل زمین در دو روز (دو مرحله) در دو مرحله ی دیگر کوهها و حیات بر روی زمین پدید آمده است. و ظاهرا مراد از چهار روز یکسان همان چهار فصل است که باعث پدید آمدن شرایط مناسب برای ادامه حیات موجودات زنده می شود. و الله اعلم.
خود همین آیه نیز نشان می دهد که اولا مراد از یوم روز 24 ساعته نیست و ثانیا مقدار روزها در شش روز مذکور با هم برابر نیستند.
ر.ک : کتب تفاسیر ذیل آیات 54 اعراف، 3 یونس، 7 هود، 59 فرقان، 4 سجده،‌50 حدید، 9-12 فصلت و ..
– رسائل توحیدی، علامه طباطبایی.