در چه روایاتی به قرائت شبانه قرآن برای دوری از غفلت سفارش شده است؟ و آیا خواندن تنها ده آیه برای رسیدن به این هدف کافی است؟

در آموزه‌‌های دینی برای این‌که انسان از خواب غفلت بیرون آید و راه مستقیم را برگزیند، راه‌های متعددی برشمرده شده است. یکی از این راه‌ها تلاوت قرآن کریم است که می‌تواند هم در روز و هم در شب باشد، اما عبادات شبانه تأثیر بیشتری دارند. در همین راستا در روایتی از امام باقر(ع) به نقل از رسول خدا(ص) بیان شده: «کسی که در یک شب، ده آیه از قرآن را بخواند، نامش در میان غافلان نگاشته نخواهد شد؛ کسی که پنجاه آیه بخواند، نامش در زمره ذاکران نوشته خواهد شد؛ کسی که صد آیه بخواند، نامش در زمره اهل قنوت خواهد بود؛ کسی که  دویست آیه بخواند، نامش در میان خاشعان به ثبت خواهد رسید؛ کسی که  سیصد آیه بخواند، در میان رستگاران جای خواهد گرفت؛ کسی که پانصد آیه بخواند، از مجتهدان و تلاشگران خواهد بود؛ کسی که‏ هزار آیه بخواند، برای او پاداش انفاق قطعه‌ای از طلا نوشته شود که کوچک‌ترین آنها به اندازه‌ی کوه احد و بزرگ‌ترین آنها به اندازه آنچه میان زمین و آسمان است خواهد بود».[1]

آنچه در مورد سند این حدیث می‌توان گفت، ضعف سندی آن بر اساس برخی مبانی است؛[2] زیرا در میان راویان آن شخصی به نام «سعد بن طریف» وجود دارد که در کتاب‌های رجالی تضعیف شده،[3] و از افراد ناشناس به شمار آمده است. اما با این وجود برخی از اندیشمندان، این حدیث را قوی و صحیح می‌دانند.[4]

با توجه به این‌که این روایت در بسیاری از کتاب‌های معتبر شیعی ذکر شده و روایات مشابهی نیز در این زمینه وجود دارد و مفاد آن منافاتی با عقاید شیعی ندارد، می‌توان برای رسیدن به ثواب به آن عمل نمود:

1. رسول خدا(ص) فرمود: «کسی که صد آیه از قرآن را بخواند، از غافلان شمرده نمی‌شود».[5] مشابه این روایت از امام صادق‌(ع) نیز نقل شده است. [6]
2. امام علی(ع) فرمود: «هر کسی که شبی هفتاد آیه از قرآن بخواند، از غافلان و بی‏خبران شمرده نمی‏شود».[7]
3. امام باقر(ع) فرمود: « کسی که هنگام شب، سوره‌ی ملک (دارای سی آیه) را بخواند، به اندازه کافی و با پاکیزگی قرآن را خوانده است و از غافلان نخواهد بود».[8]

تمام این روایات و حتی روایتی که خواندن دست کم ده آیه را توصیه می‌کند قابل پذیرش است؛ زیرا تلاوت هر اندازه از قرآن می‌تواند بخشی از پرده‌های غفلت را از بین ببرد، اما آنچه در این‌جا توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد؛ این است که ثواب و پاداش‌هایی که برای تلاوت قرآن به طور عموم، و یا سوره‌ها و آیات به صورت خاص نقل شده است، به این معنا نیست که اگر انسان آنها را فقط از رو بخواند، چنین مقام‌هایی برای او در آخرت در نظر گرفته می‌شود، اگرچه خود قرائت قرآن دارای ثواب است، امّا این روایات به قرائت و خواندنی نظر دارند که از روی دقّت، تأمّل و فهم باشد.[9]

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 612، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 12، ص 496، تهران، ‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[3]. واسطی بغدادی، احمد بن حسین‏، الرجال( لابن الغضائری)، محقق، مصحح، حسینی، محمد رضا، ص 64، قم، دار الحدیث‏، چاپ اول، 1364ش.

[4]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ‌ج 13، ص 130، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.

[5]. شیخ صدوق، معانی الاخبار، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 410، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.

[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 84، ص 115، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[7]. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 94، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، 1412ق.

[8].ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 259، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1406ق.

[9]. «ثواب قرائت سوره های قرآن»، 872.