بلوغ پدیده‌ای گسترده و همه جانبه شامل تغییرات جسمی ‌و روانی است که در مرحله انتقال از کودکی به بزرگسالی (یعنی دوره نوجوانی) رخ می‌دهد، بلوغ حدوداً 7 سال طول می‌کشد (12-11 سالگی تا 19-18 سالگی). دخترها به طور کلی بلوغ را راحت‌تر و بهتـر از پسرها طـی می‌کنند. همه ما گرچه این دوره را سپری کرده‌ایم، ولی وقتی با نوجوانی روبرو می‌شویم به خصوص که این نوجوان فرزندمان باشد، قوی‌ترین احساس ما احساس ترس و خطر است. ترس از اعتیاد، ارتباط با دوستان نامناسب و تأثیرپذیری از آنها، ارتباط با جنس مخالف، رانندگی بی محابا و کلاً رفتارهای پرخطر دیگر. در این مقوله سعی شده‌است به شما کمک شود تا به احساسات خود بیشتر واقف گشته تا از این راه کنترلی بر رفتار و ارتباط متقابل خود با نوجوانتان داشته باشید تا آنها بلوغ را راحت‌تر طی کنند. بدیهی است اولین قدم آگاهی یافتن از اتفاقات و تغییرات دوره بلوغ است. از آنجا که تغییرات جسمی ‌بلوغ در مقوله دیگری ذکر شده، در این جزوه تغییرات روانی بلوغ، مد نظر ماست که در زیر  می‌آید.
 

 اجتماعی شدن:

در این دوره برای نوجوان دنیای بیرون به محیط خانه و خانواده ارجحیت دارد. از خانه و افراد آن فاصله می‌گیرد. دوست دارد بیشتر اوقات خود را با دوستان در محیط بیرون از منزل بگذراند، و تمایل به شرکت در فعالیت های گروهی دارد. اگر این رفیق طلبی از سوی والدین بد تعبیر شود منجر به ایجاد محدودیت و در نتیجه مقاومت و واکنش نوجوان می‌شود. اگر نوجوان 17 ساله‌ای هنوز محیط خانه برای او محیط اول است و در تمام فعالیت‌هایش وابسته به والدین است باید در سلامت روانی او دقت کرد.
 

تمایل به استقلال :

در دوره بلوغ، نوجوان فاصله عاطفی‌اش را با والدین زیاد می‌کند. صدایی از درونش می‌گوید: باید دور شوم، باید این بند که مرا به والدین می‌چسباند، اندکی سست شود. تا بتوانم به تنهایی و بطور مستقل در امور زندگیم تصمیم بگیرم. که البته این ندای درونی صدای سالمی ‌است ولی اکثراً توسط والدین بد تعبیر می‌شود و معنای بی‌مهری، دوست نداشتن، فاصله انداختن از آن استنباط می‌شود. باید به فرزندان خود اجازه استقلال و عدم وابستگی را بدهیم. دخالت در امور آنها به صورت گسترده، با مقاومت آنها به شکل پرخاشگری، فحاشی و بی‌احترامی‌ همراه می‌گردد.

 منفی گرایی:

(نه _ من می‌توانم به تنهایی عمل کنم ـ به من نگویید چه بکنم چگونه لباس بپوشم، آرایش موهایم چگونه باشد). در واقع این منفی گرایی تلاشی است تا نوجوان به والدین و اطرافیانش بگوید که تفکر و راه خاص خودش را دارد و می‌خواهد عدم وابستگی‌اش را نشان دهد.
 

تقاضای حریم و خصوصی بودن:  

نوجوان نمی‌خواهد کسی به حریم خصوصی او وارد شود، درب اتاقش را قفل می‌کند، پنهانی چیزهایـی می‌نویسد و نمی‌خـواهد کسی دفترچه خاطرات و نوشته‌هایش را بخواند، نمی‌خواهد کسی به کشوی میز و قفسه کمد او دست بزند و … پس بدون اجازه به دنیای خصوصی آنها وارد نشویم و به آنها اجازه راز و حریم بدهیم.
 

خود مداری :

در این دوره، نوجوان، خود را در مرکز هستی می‌بیند فکر می‌کند فقط خودش هست و دنیا و تفکراتش.  به همین دلیل نقطه نظرات شخص مقابل برایش قابل فهم نیست و این همان چیزی است که ما آن را تحت عنوان خودرأیـی و لجاجت تعبیر می‌کنیم.
 

همانندسازی و الگوبرداری از دیگران:

در دوره بلوغ نوجوان احتیاج به همراه و الگو دارد، اگر تنها بماند، اگر کسی نباشد الگوی مناسبی در اختیار وی بگذارد خطر آغاز می‌شود. در این دوره است که فرد مرتب، چیزهایی را از دیگران قرض می‌گیرد و آنها را برای خود درونی می‌کند. معمولاً برخلاف میل والدین، نوجوان الگوهای خود را بیشتر از محیط بیرون انتخاب می‌کند. از معلم، دوست وممکن است پدر از دید او  الگوی مناسبی نباشد.

گرچه ما انتظار نداریم که کودکان ما صددرصد ارزشها و اعتقادات ما را بپذیرند ولی باید کاری کنیم که ما را کاملاً هم رد نکنند. باید جامعه‌ای بوجود بیاوریم که الگوهایی مناسبی را در اختیار نوجوانمان قرار دهد. تا نهایتاً او شخصیت واحد و هویت خود را بیابد.
 

جنسی شدن:

این همان چیزی است که بیشترین ترس ما را به عنوان والد از بلوغ برمی‌انگیزد. در این دوره نوجوان جنس مخالف را می‌شناسد و اقدام به برقراری ارتباط با وی می‌کند. چه بکنیم که نوجوان ما، جنسی شدن را انکار نکند و افراط هم نکند، چه بکنیم که نوجوان ما جنس مخالف خود را به طریق سالمی‌بپذیرد، کنترل ما چگونه باشد تا او را در حد  اعتدال نگه دارد؟
 

رشد اخلاقیــات :

در اواخر دوره بلوغ و اوایل جوانی شکل مشخصی از اخلاق بوجود می‌آید. اخلاق در واقع مشارکت در قوانین، وظایف و استاندارهای جامعه است. وقتی نوجوان با پدیده‌های اجتماعی پذیرفته شده ولی متضاد و متفاوت روبرو می‌شود بر اساس حس فردی خود از وجدان به قضاوت می‌نشیند. دوره نوجوانی دوره درونی شدن اصول اخلاقی و کنترل رفتارهاست.
 

رشد تفکر انتزاعی:

اکثر نوجوانان در این دوره با سؤالات اصلی هستی روبـرو می‌شوند: از کجا آمده‌ام؟ به کجا می‌روم، چه باید بکنم، خدا کجاست و کیست؟ و نوجوان بر اساس رشد شناختی و استعداد درونی خود به سمت ادبیــات، فلسفه، عرفان، ریاضیات، اخلاق، قانون و ورزش می‌رود.
 

شکل گیری شخصیت و هویت:

هرچه به آخر بلوغ نزدیک می‌شویم نهایتا“‌ نوجوان چیزهای قرض گرفته شده از الگوهایش را درونی می‌کند و شخصیت خاص خــود را می‌یابد، حال دیگر می‌داند کیست؟ از زندگی چه می‌خواهد؟ کجا می‌خواهد برود؟ علاقمندی‌هایش چیست؟ برنامه‌اش برای شغل، ادامه تحصیل و ازدواج چیست؟

تغییرات مهم روانی و رفتاری دوران بلوغ

بلوغ به مجموعه ای از تغییرات رشدی جسمانی و عقلانی گفته می شود ؛ یکی از با شکوه ترین و البته سخت ترین مراحل رشدی هر فرد، دوران بلوغش می باشد. در این مرحله فرد نه در دوران خردسالی هست و نه در دوران بزرگسالی، کم کم از کودکی فاصله می گیرد تا بزرگ شود.

کودک کم توان دیروز، حالا احساس قدرت می کند و خود را بزرگ می بیند. هر روز احساس های جدیدی را تجربه می کند و دوست دارد مستقل تر بشود. این درحالی هست که ممکن است والدینش جلوی استقلال او را بگیرند و همین امر باعث ایجاد خشم و پرخاشگری در او شود.

والدینی که نوجوان در حال بلوغ دارند، باید سطح اطلاعات و آگاهی های خودشان را نسبت به بلوغ و تغییراتی که در نوجوان ایجاد می کند، بالا ببرند تا بتوانند ارتباط بهتری را با نوجوانشان برقرار کنند و همچنین با او همانند یک دوست باشند.
 

بلوغ چیست؟

بلوغ به مجموعه ای از تغییرات رشدی جسمانی و عقلانی گفته می شود. رشد جسمانی زودتر از رشد عقلانی شروع می شود و به ناگهان نوجوان از نظر ظاهری تغییرات زیادی را نشان میدهد که ممکن است برایش خوش آیند نباشد.

کافیست نوجوانی اعتماد به نفس پایین هم داشته باشد همین مساله باعث گوشه گیری و منزوی شدن نوجوان می شود. معمولا این بحران از حدود 9 الی 19 سالگی در دختران و حدود 13 الی 19 سالگی در پسران اتفاق می افتد. پس چنانچه در نمناک میخوانید بهتر است والدین قبل از رسیدن فرزندشان به این سن، سطح آگاهی خودشان را درباره بلوغ و نحوه ارتباط با نوجوانشان بالا ببرند.
 

شایع ترین تغییرات روانی ـ رفتاری در دوره بلوغ عبارتند از :

1. نوجوانان در دوره بلوغ درباره دانستن برخی مسائل مانند وضعیت جسمانی ، جنسیت ، هویت و سایر خصوصیات که در آنها شکل می گیرد بسیار کنجکاوند.

2. در دوران بلوغ با اینکه نوجوانان تجربه کافی ندارند اما به تدریج رشد ذهنی و منطقی آنان بالا می رود و آنها قادر خواهند بود استعداد ها و تواناییهای خود را بشناسند . اعتماد به نفس و ارزش های اخلاقی در آنها رشد می کند تا جایی که می توانند با اطرافیان و جامعه سازگار گردند .

3. یادگیری ارزش ها یکی از مهمترین یادگیری های از پانزده سالگی به بعد است . در این سن افراد علاقه وافری به ارزش های معنوی پیدا کرده و گرایش بیشتری به این نوع ارزش ها دارند. آنها فلسفه زندگی را جستجو خواهند نمود و علاقه زیادی به مسائل سیاسی پیدا می کنند.

4. از ویژگی های رفتاری گروهی از نوجوانان در این دوران تمایل به رفتار نامطلوب مانند :سیگار کشیدن ، دعوا کردن ، خشونت یا گوشه گیری است . هیجانات و حالات عاطفی مختلفی مثل خشم ، ترس ،حسادت و عشق به جنس مخالف در این دوران گریبانگیر نوجوانان خواهد شد.

5. در این دوران نوجوانان تمایل بیشتری به برقراری روابط اجتماعی با دیگران دارند . آنها در این دوران متمایلند با دوستان ،همسالان یا همکلاسان خود ارتباط بیشتری برقرار نمایند و از سوی آنها پذیرفته شوند. هر چند معمولاً ارتباطات اجتماعی آنها به داشتن دو یا سه دوست صمیمی محدود می شود اما دوستی عمیق تری بین آنها ایجاد می شود.

6. عالیترین مرحله رشد فکری انسان رسیدن به مرحله تفکر انتزاعی است که نوجوانان در سن بلوغ به این ویژگی دست می یابند . به طوری که قدرت تجزیه و تحلیل مسایل ، تفکر منطقی و نتیجه گیری صحیح را می یابند.

7. در دوره نوجوانی و بلوغ ، دختران و پسرا به دنبال هویت و شناخت خود هستند و برای آینده شان جهت گیری و برنامه ریزی می کنند . در این دوران رابطه آنها با والدین یا سایرین به رابطه با بزرگسال تبدیل می شود . 

8. گسترش دامنه رغبت ها و تمایلات از دیگر ویژگی های روانی دوره بلوغ است . در این دوران ، دختران و پسران تمایل بیشتری به فعالیت های هنری ، ورزش ، مطالعه ، تماشای فیلم ، شرکت در مجالس دوستانه می یابند.

شناختن جنس مخالف و پدید آمدن عشق های نوجوانی نیز در این دوران شایع است و اگر این نوع عشق ها با تفکر منطقی و تصمیم درست همراه نباشد ، سبب به خطر افتادن آینده نوجوان و کشیده شدن او به سمت انحرافات خواهد شد.

9. گاهی در دوران بلوغ افراد دچار اختلالات و مشکلات خلقی مانند افسردگی ، تمایل به انزوا و بی حوصلگی خواهند شد که می توانند آنها را با اقدامات موثر و روش های منطقی حل کنند.

10. یکی از مسایل رایج در دوران بلوغ فعال شدن هورمون های جنسی در نوجوانان می باشد که به دلیل اختلال روانی نیست و می توان آن را کنترل نمود این مسئله از طریق ورزش ، فعالیت های هنری ، برنامه های روزانه فعال و نگرش های سازنده والدین و با رسیدن به آرامش جسمی ـ روانی قابل کنترل می باشد.

در همه نوجوانان این ویژگی ها ثابت نیستند و در افراد مختلف با توجه به روحیه فرد و محیط زندگی او متفاوت است . تمام این ویژگی ها دارای جنبه مثبت هستند ،اما آنچه برای نوجوانان و جوانان در این دوران مشکل ساز می شود ،عبارتند از :

• تجربه اندک نوجوان و جوان

• آسیب پذیری نوجوانان و جوانان به علت حساسیت بالا

• مسئولیت پذیری و تربیت دوران کودکی که به خانواده و رفتار والدین ارتباط دارد ، هنگامی نوجوان یا جوان به استقلال یا رشد اجتماعی خواهد رسید که از ابتدای کودکی حس مسئولیت در فرد ایجاد و تقویت شود.
 

براساس آنچه از خصوصیات روانی و رفتاری در دوران بلوغ شناختید ، می توان نتیجه گرفت :

1. اولین و مهمترین ویژگی که از نظر رشد اجتماعی پر اهمیت است ، استقلال طلبی ، می باشد اگر چه در این دوران نوجوانان به علت کم تجربگی و نیاز و وابستگی های دیگر به استقلال کامل نمی رسند.

2. در این دوران رفتارهای نوجوان به تدریج تغییر می کند و شبیه به رفتار بزرگسالان خواهد شد.

3. در این دوران رفته رفته شخصیت پخته تر و جا افتاده می شود.

4. در این دوران ارتباط و معاشرت با دیگران بر نوجوان تاثیر می گذارد و در همین ارتباط ها رفتار و خود باوری و هویت یابی شکل می گیرد به همین خاطر ارتباط های نادرست بر روی آنان اثر نا مطلوب دارد.

5. در این دوره رغبت ها و تمایلات زیادی در نوجوانان صورت می گیرد و برخی از دختران در مراحل پایانی دوره بلوغ ، ممکن است تمایل به ازدواج داشته باشند در حالیکه پسران کمتر در این دوران خواهان ازدواج هستند.

در بخش قبلی و در بحث بررسی بلوغ دختران و پسران گفتیم که درست است ازدواج ، راهی سالم برای تامین نیازهای جسمی و روانی است اما برای اینکه ازدواج موفقی صورت گیرد فرد باید آمادگی ها برای ازدواج مانند آمادگی زیستی ، روانی ، مادی و اجتماعی داشته باشد.

پس باید در این دوران دختران و پسران ابتدا برای فعالیت های سازنده مانند ادامه تحصیل ، کسب مهارت های شغلی و فنی یا هنری و روابط اجتماعی سالم برنامه ریزی داشته باشند تا بتوانند در آینده آمادگی ازدواج را کسب نمایند و ازدواج موفقی داشته باشند. 
 

بزرگ ترین کمک والدین به نوجوان در حال بلوغ

یکی از مهم ترین کارهایی که پدر و مادر باید برای فرزندشان از کودکی و به ویژه در نوجوانی انجام بدهند، بالا بردن اعتماد به نفس و عزت نفس نوجوان است. عزت نفس به معنای دوست داشتن خود است. والدین باید کاری کنند تا نوجوانشان خودش را دوست داشته باشد و در نهایت به اعتماد به نفس یعنی جرات ورزی، برسد.

راهکارهای زیر می توانند در بالا بردن اعتماد به نفس نوجوانان کمک کننده باشد:

1- در زمانی که نوجوانتان قصد صحبت کردن با شما را دارد، حتما با او تماس چشمی برقرار کنید.

2- هیچ گاه از ظاهر نوجوانتان، منفی نگویید. به او آرامش بدهید و بگویید که شما هم در دوران بلوغ چه تغییرات ظاهری را تجربه کرده اید. نشان دادن عکس هایتان در دوران بلوغ می تواند برای نوجوانتان خوشایند باشد.

3- محبت کردن را فراموش نکنید. با توجه به جنسیت فرزندتان و همچنین با توجه به نوع محبتی که فرزندتان نیاز دارد، حتما به او محبت کنید.

4- فراهم کردن امنیت نیز بسیار مهم است. هر زوجی ممکن است در زندگیشان با یکدیگر مشکلاتی را داشته باشند. اما مراقب باشید که مشکلات و تعارض هایتان را در حضور فرزندان مطرح نکنید و در مکانی به صورت خصوصی با یکدیگر راجع به تعارضتان صحبت کنید.

5- تشویق کردن اصل دیگری است. حتما نوجوانتان را به دلایل مختلف، و با توجه به موفقیت هایی که به دست آورده است، تشویق کنید و به او انگیزه پیشرفت بدهید.

6- به فرزندانتان مسئولیت های با توجه به تواناییشان بدهید. این کار می تواند اعتماد به نفس آنها را بسیار بالا ببرد.

7- اگر نوجوانتان کار نامناسبی را انجام داد، هیچ گاه نگویید که دوستش ندارید و یا از دستش ناراحت هستید بهتر است به او بگویید که از کار یا رفتاری که انجام داده اید ناراحت شده اید.

آیا والدین هم باید در دوران بلوغ فرزندشان تغییر کنند؟

برنامه ریزی کنید و زمان هایی را به فرزندانتان اختصاص بدهید.یکی دیگر از مسئولیت های والدین در قبال فرزندشان، این است که برای آنها وقت بگذارند. با توجه به شغلتان، جنسیت و سن فرزندتان حتما برنامه ریزی نمایید.

راهکارهای زیر می تواند برای داشتن یک برنامه خوب با هم بودن به شما کمک کند:

1- زمان مشخصی را از قبل تعیین کنید و به فرزندتان بگویید که می خواهید با او باشید.
2- در تمام مدتی که در کنار فرزندتان هستید سعی کنید به هیچ چیز دیگری الا فرزندتان و فعالیتی که قرار است انجام بدهید، فکر نکنید.
3- نظر فرزندتان را بپرسید که بیشتر تمایل دارد که به چه کاری با یکدیگر بپردازید. سینما، تئاتر، ورزش و …
 

تغییرات عاطفی در دختران نوجوان

تغییرات بیولوژیکی در سن بلوغ باعث تغییراتی در رفتار، شناخت و هیجان‌های دخترتان می‌شود. با ورود او به سن بلوغ، شباهت‌هایش با شما بیشتر شده و احساس می‌کند فردی بالغ است؛ در نتیجه به دنبال استقلال از شما می‌گردد و خواهان آزادی بیشتری است. برای مثال می‌خواهد تا اجازه دهید ساعات بیشتری در شب بیرون از خانه بماند، خودش به تنهایی در مورد مسائل زندگی‌اش که در گذشته تحت کنترل شما بودند تصمیم بگیرد، در واقع تمایل به خود مختاری افزایش پیدا می‌کند.
 

برخی از تأثیرات بلوغ عاطفی دختران عبارتند از:

تغییر در طرز فکر: هر چه دختر شما بزرگتر می‌شود، درک او از دنیا و محیطش نیز رشد پیدا می‌کند. برای مثال تمایل دارد تجارب جدیدی داشته باشد.

خود را بهتر توصیف می‌کند: او راحت‌تر می‌تواند احساسات ناراحتی و خوشحالی خود را تشخیص داده و با دیگران ارتباط برقرار کند.

بسیار احساساتی می‌شود: به دلیل تغییرات هورمونی همه چیز آزاردهنده‌تر و تأثیرگذارتر به چشمش می‌آید و این به سن بلوغ در نوجوانان مربوط می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر از سن بلوغ نوجوان کلیک کنید.

بسیار گریه می‌کند: به خاطر حساس شدن نسبت به تمام موضوعات، احتمال سپری کردن روزهای سخت به همراه گریه بیشتر می‌شود.

احساس زنانگی بیشتر می‌شود: میل به رفتارهای دخترانه نسبت به قبل بیشتر می‌شود. مثلا بیشتر علاقه به استفاده از لوازم آرایش پیدا می‌کنند.

عدم اطمینان از خود: به دلیل تغییرات روحی و جسمی در دوران بلوغ، احتمال مقایسه خودشان با دیگران بیشتر شده و نارضایتی نسبت به خود پیدا می‌کنند.
 

بلوغ عاطفی دختران | بلوغ و بدخلقی‌های دختران نوجوان

خلق و هیجان‌های یک نوجوان متناسب با تعییر در فعالیت هایش نوسان پیدا می‌کند. یعنی ممکن است نوجوان در یک روز با دیدن دوستانش شاد شود هنگامی که سر کلاس است بی حوصله باشد و به دلیل سرزنش‌های والدین عصبانی شود. به طور کلی به نظر می‌رسد که نوجوانان نسبت به بزرگسالان و کودکان بدخلق‌تر می‌باشند و نوسان خلقی در نوجوانان بیشتر از بقیه گروه‌های سنی است.

رابطه بین تغییرات هورمونی و خلق دختران هنگام بلوغ در اوایل بلوغ که سطح هورمون‌ها افزایش پیدا می‌کند شدت می‌یابد. افزایش سریع در تعدادی از هورمون‌ها (مانند تستوسترون، استروژن، آندروژن و آدرنال) که مربوط به دوران بلوغ است، ممکن است باعث افزایش بدخلقی و پرخاشگری در پسران و افسردگی در دختران می‌شود. نوسانات خلقی یکی از ویژگیهای دوران نوجوانی است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ویژگی های نوجوان کلیک کنید.

منبع: سایت سیمرغ
سایت نمناک
سایت حامی هنر زندگی