1. اسلام ديني است جهاني و كامل كه اين دين برنامة هدايت انساني را تا روز قيامت به همراه دارد و براي تمام ابعاد زندگي انسان برنامه و قانون دارد، منتها اين قوانين بايد استخراج شود و استنباط گردد و از طريق تحقيق و پژوهش ابعاد آن و دستور العملهاي و راهكارهاي تبيين شود.
2. روانشناسي كه امروزه مطرح است، بيشتر قوانين و اصول آن فرضيات است و پايه تجربي دارد و نميتواند به عنوان توصيهاي صد در صد اطمينان آور مطرح باشد.
3. قوانين و احكام اسلام طوري تنظيم شده است كه سعادت دنيوي و اخروي انساني را در پي دارد و با توجه به نيازها و مصالح افراد انساني وضع شده، به طوري كه اگر به آنها عمل كند، هم آباداني و خوشبختي دنيا و هم آخرت را به دست ميآورد.
با توجه به مقدمات فوق در جواب سؤال كه فرمودهايد: روان شناسي روز تا چه حد مورد تأييد اسلام است؟ بايد عرض كنيم كه قسمت زيادي از توصيهها و يافتههاي روانشناسي روز مورد تأييد اسلام نيست و با اهداف عالي اسلام كه سعادت دنيا و آخرت انسان است، سازگار نميباشد. زيرا اولاً روانشناسي امروزه، حاصل كار كشورهاي غربي است و آن ها هم در تدوين نظريات خود به ابعاد وجودي انسان و نيازهاي عالي انسان و تواناييهاي انسان توجه نكردهاند و انسان را بعضاً در حدّ حيوان تنزل دادهاند و از طرف ديگر محور كار خود را فقط رفتار انسان قرار داده و به بقيه ابعاد وجودي او توجه نكردهاند.
ثانياً در تدوين فرضيات خود گاهي افراط كرده و گاهي تفريط و نتوانستهاند حق مطلب را ادا كنند، ولذا تناقضهاي زيادي بين روان شناسي غربي مشاهده ميشود. مثلا فرويد به عنوان يك روان تحليلگر مشهور انسان را مجبور ميداند و قائل است كه خيلي از كارهاي انسان جبري است و ارادهاي از خود ندارد و يا رفتارگراها كه كارهاي انسان را عبارت از محرك و پاسخ ميدانند و براي شناخت و عقل انسان ارزش چنداني قائل نيستند.
ثالثا، روانشناسان غربي علم را منحصر در علوم تجربي كرده و اعتقاد دارند هر چه را بتوان از طريق تجربه مشاهده يا آزمايش كرد علم است و علومي كه قابل آزمايش نيست نميتواند به عنوان علم مطرح شود و لذا از خيلي مسائل معرفتي محروم شده و نتوانستهاند فرمولي اطمينان بخش و محكم و هميشگي ارايه دهند و لذا نظريات روانشناختي آنان هر روز در حال تغيير است و در زمان واحد هم توصيههاي متناقض و متضاد دارند.[1]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. محمد تقي جعفري، روانشناسي اسلامي، انتشارات پيام آزادي، 1378.
2. دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، مكتبهاي روانشناسي و نقد آن، انتشارات سمت، 1372.
3. محمد آل اسحاق، اسلام و روانشناسي، انتشارات آل اسحاق خوييني، ج 1، 1369.
4. علي اصغر احمدي، روانشناسي شخصيت از ديدگاه اسلامي، انتشارات امير كبير، 1374.
پي نوشت:
[1] . دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، مكتبهاي روانشناسي و فقر آن، انتشارات سمت، 1372، ج1 و2.