1- رويگرداني کافران از آيات الهي، چه اين آيات در رسالتهاي فرود آمده، جلوه گر مي شوند، چه در معجزات پيامبر و چه در هستي و يا سنتهايي که در تاريخ امتهاي گذشته متجلي است. اين سخن خداوند (و هرگاه نشانه اي ببينند، روي برگردانند و گويند: سحري دايم است)(آيه ي 2) تکيه گاه اين محور به شمار مي آيد.
2- دروغ انگاشتن حق؛ اين محور در اين سخن پروردگار نمايان مي شود (و به تکذيب دست زدند و هوسهاي خويش را دنبال کردند و [لي] هر کاري را [آخر] قراري است) (آيه 3) و آيات مشابه ديگر (آيات 9، 18، 23، 33، 42)
3- پند و اندرز؛ اين محور در بازگويه ي اين گفتار پروردگار، که در چهار جاي سوره، به اضافه ي دو آيه (15 و 51)، آمده، آشکار مي شود: (و قطعاً قرآن را براي هر پندآموزي آسان کرده ايم، پس آيا پندگيرنده اي هست؟)

با ژرف انديشي در اين سوره، درمي يابيم که ميان محورهاي سه گانه ي آن پيوندي استوار برقرار است؛ رويگرداني افزون بر اينکه نمود دروغ انگاري است، سبب آن نيز هست و اين سخن روشن مي سازد که دروغ انگاشتن رسالتهاي الهي، برخاسته از قانع نشدن دروغ انگارانِ آن نيست، بلکه تنها از انحرافي حقيقي برخاسته که در نهادشان رخنه کرده است. چه، آنان پيش از آن که رسالتهاي الهي را بررسند و يا در آن انديشه کنند، از آن روي گردان مي شوند و دروغش مي انگارند.
ليک درمان بيماري رويگرداني و دروغ انگاري نزد بشر چيست؟ درمان اين بيماري ها، پند دادن است و قرآن تنها براي تحقق دادن اين هدف بزرگ و ارزنده آمده، از اين روست که قرآن از نظر محتوا، بيان ادبي، رواني، حکمتي رساست، که در ژرفاي وجود آدمي و دورترين کرانه هاي خرد او، نفوذ مي کند، ليک در کسي که صاحبدل باشد و به حق گوش فرا دهد و خود به گواهي ايستد، قرآن از جانب پروردگار آسان گشته و همين آسان سازي است که سخن آفريدگاري را که در بزرگي، شکوه و برتري بي منتهاست، نزد آفريدگانش روشن و قابل فهم ساخته است. امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «اگر پروردگار قرآن را آسان نمي ساخت، هيچ يک از آفريدگانش توان نداشت حرفي از اين کتاب را به زبان آورد، و چگونه مي تواند چنين باشد در حالي که اين سخن کسي است که ازلي و ابدي است». (1)
معنايي که با درمان بيماري رويگرداني و دروغ انگاري بشر در پيوند مي باشد، اين است که قرآن حقايقي بزرگ را براي ما به تصوير مي کشد، مانند حقايق غيب، که اگر آسان سازي قرآن نبود آگاهي انسان بدان نمي رسيد. آخرت نيز همين گونه است، قرآن تصويرسازي رسا از آن ارايه مي دهد تا قابل فهم و درک گردد. اين کار توازني به خود آدمي مي بخشد و اين توازن ميان دو چيز برقرار است، يکي اموري که نهان است و در آينده روي خواهد داد و ديگر اموري که اکنون وجود دارد و آدمي آن ها را احساس مي کند و با آن به سر مي برد. قرآن از آدمي مي خواهد تا بر پايه ي آنچه در آينده رخ خواهد داد با وضعيت و حال کنوني خويش، که نفسش خواهان است، به سر برد و يا او را از نابودسازي چيزي که اکنون با آن به سر مي برد برحذر مي دارد، چه، اين کار او را در مهلکه هاي آينده خواهند انداخت.

پي‌نوشت‌ها:

1. تفسير روح البيان، ج8، ص 433.

منبع مقاله :
مدرسي، سيد محمدتقي؛ (1386)، سوره هاي قرآن: درونمايه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمي صابري، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوي، چاپ اول.