روش هاي مقابله با فرقه هاي صوفيه چيست؟

تفکر باطل صوفي گري از حدود قرن دوم هجري شکل گرفت و با استفاده از حمايت هاي برخي حکام و خلفا و نيز بهره گيري از وضعيت نامناسب اجتماعي در طول تاريخ همواره پيرواني را اطراف خود جمع کرده و تعداد فراواني را به ضلالت و گمراهي کشاند، با وجود اينکه از همان آغاز فعاليت خود همواره مورد انتقاد ائمه معصومين و بزرگان دين اسلام قرار گرفتند ولي در سايه حمايت حکام نامشروع به حيات خود ادامه دادند. و امروز يکي از مشکلات فراروي جوانان اين مرز و بوم وجود اين فرقه هاي نامشروع و گمراه کننده است که در قالب عرفان اسلامي و سير و سلوک افراد زيادي را از صراط مستقيم گمراه مي کنند که البته با حمايت قدرت هاي خارجي در پشت پرده تصوف و سير و سلوک به اقدامات خلاف شرع فراواني نيز دست مي زنند. اما براي مقابله اين گروه ها چه بايد کرد؟ به طور خلاصه به چند روش که از دستورات ائمه ـ عليهم السلام ـ برگرفته شده است اشاره مي شود.
1. براي مقابله با تصوف و صوفي گري، ابتدا بايد اسلام راستين و صراط مستقيم را درست بشناسيم، يعني هم خودمان درک درستي از اسلام داشته باشيم و هم کساني که در معرض خطر صوفيان و فرقه هاي انحرافي قرار مي گيرند درک صحيحي از اسلام براي آنها ارائه دهيم. همان گونه که مي دانيم اسلام ديني جامع و کامل و جاودانه است و از افراط و تفريط در مسائل دنيوي و اخروي ممانعت مي کند. چنان چه پيامبر اسلام در برابر رفتار صوفيانه عده اي از ياران خود فرمودند خداوند در بين امت من رهبانيت و گوشه گيري قرار نداده است.[1] يعني دين اسلام دين يک جانبه نگر نيست بلکه ديني همه جانبه نگر است. لذا وقتي که کسي از اسلام درک درستي داشته باشد مي تواند با انحرافات موجود مقابله کند.
2. روش دوم: همان روشي است که ائمه معصومين در مواجهه با صوفيان به کار مي بستند يعني، مواجهه فکري و علمي، بزرگان دين در مواجهه با صوفيان و برداشت هاي مختلف آنها را از تعاليم و قوانين قرآن و سيره و روش پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اميرالمومنين گوش زد مي نمودند، و به طور مستدل نشان مي دادند که صوفيان از علوم قرآن و احکام فقهي و فلسفه عملکردهاي مختلف ائمه دين بي اطلاع مي باشند.[2]لذا بايد در صورت امکان خود صوفيه را توجيه کرد که برداشت آنها از دين غيرصحيح است و برداشت صحيحي از اسلام براي آنها و پيروان صوفيه ارائه نمود و خطاهاي آنها را گوشزد نمود.
امام رضا ـ عليه السلام ـ در جواب صوفياني که در محضر آن حضرت گفتند حاکم اسلامي بايد لباس خشن بپوشد و بر الاغ سوار شود و از بيماران عيادت کند. فرمودند: بايد از امام انتظار داشت عدل و قسط را رعايت کند زيرا خداوند لباس نرم پوشيدن و غذاي خوب خوردن را حرام نکرده است.[3]و حضرت در ادامه به آيه قرآن استناد مي کنند که خداوند به پيامبرش مي فرمايد: زينت ها و رزق و روزي هاي پاکيزه الهي براي استفاده بندگان است و هرگز حرام نمي باشد.[4]و لذا برداشت نادرست صوفيان را با بيان اشتباهات آنها و استناد به آيه قرآن ابلاغ مي نمايند.
3. روش ديگر براي مقابله با افکار و عقايد صوفيان و جلوگيري از رشد و گسترش عقايد و رفتار و اعمال اين فرقه اين است که، حتي الامکان بايد جامعه را آگاه ساخت يعني در برابر افکار اين گروه بايد به «آگاه سازي اجتماعي» پرداخت چنان چه ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ در مواجهه با صوفي گري به شيوه شناخت و بينش آفريني در مردم جامعه نيز اهتمام مي ورزيدند. و به عبارت ديگر به مبارزه فکري و آگاه سازي مي پرداختند مردم را از اعمال و رفتار اين فرقه هاي فاسد و دور از اسلام مطلع مي نمودند.
مردي به امام صادق ـ عليه السلام ـ عرض نمود: در اين عصر گروهي پديد آمده اند به نام صوفي، درباره آنها چه نظر داريد و چه مي فرماييد! امام صادق ـ عليه السلام ـ به صراحت فرمودند: هر کس به آنان متمايل و راغب گردد از همان فرقه محسوب مي شود و با آنها محشور مي گردد همانا آنها دشمنان ما هستند به زودي جماعتي بيايند که ادعاي دوستي ما را نمايند ولي تمايل به آنان (صوفيه) داشته، خود را شبيه آنان کنند… هرکس آنان را انکار نموده و رد نمايند مثل کسي است که در رکاب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با کفار جهاد کرده باشد.[5]شايد اين بخش از سخنان امام صادق ـ عليه السلام ـ به عصر و زمان ما اشاره داشته باشد که گروه هاي متعددي در قالب هاي گوناگون ادعاي دوستي اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را دارند ولي اعمال و رفتارشان هيچ سنخيتي با راه و رسم ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ ندارد.
4. چهارمين روشي که براي مقابله با افکار و عقايد صوفيانه از کلمات معصومين ـ عليهم السلام ـ مي توان دريافت نمود عبارت است از اينکه اين گروه ها و افراد منتسب به آنها را وقتي که روش هاي قبلي موثر نيافتد، بايد از خود طرد کرد و در عمل آنها را نفي نمود به صورتي که در مجالست و معاشرت هاي اجتماعي از آنها دوري گزيد. چنان چه ائمه ـ عليهم السلام ـ مجالست با صوفيان و افراد منتسب به اين گروه ها را جز براي مواجهه علمي و فکري ممنوع کرده اند.
 امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمودند: هر کس از افراد جامعه که نزد او از صوفيان ياد شود و با زبان و دل به انکار آنان نپردازد از ما نيست و هر کس که اين فرقه را انکار نمايد هم چنان است که در پيشگاه رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با کفار به جنگ و نبرد پرداخته است.[6]5. روش ديگر عبارت است از اينکه افراد مورد قبول اجتماع در رسانه هاي عمومي به افشاگري عليه اين فرق ضاله بپردازند و پرده از چهره زشت اين گروه ها بردارند البته در اين راستا هم مي توانند اقدام کنند و عليه اعمال غير معقول و غير مشروع آنها افشاگري کنند و از آنجايي که افراد پرنفوذ مثل مراجع و دانشمندان مقبوليت بيشتري در اجتماع دارند نفوذ کلامشان بيشتر مي باشد.
بايد به اين نکته نيز توجه داشت که امروزه انواع و اقسام رسانه و وسايل ارتباط جمعي در اختيار مردم قرار دارد از قبيل راديو، تلويزيون و روزنامه و… لذا اصحاب رسانه ها هم با استفاده از مطالب علمي دانشمندان در اين راستا مي توانند قدم بردارند تا از رشد و گسترش افکار فاسد گروه هاي انحرافي که مورد حمايت قدرت هاي استکبار و ضد دين هم هستند، جلوگيري شود.
بنابراين براي مقابله با افکار و عقايد صوفي گري با استفاده از کلمات معصومين ـ عليهم السلام ـ ابتدا بايد بينش صحيحي از اسلام داشته باشيم و سپس با آنها به صورت مواجهه فکري و علمي برخورد کنيم و سپس به آگاه سازي اجتماعي بپردازيم و در نهايت به طرد و نفي اين گونه گروه ها پرداخت و در اين راستا مي توان از علما و دانشمندان و رسانه ها نيز کمک گرفت.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ تاريخ تصوف در اسلام، قاسم غني.
2ـ جلوه حق، آيت الله مکارم شيرازي.
3ـ موضع تشيع در برابر تصوف در طول تاريخ، داود الهامي.
 
پي نوشت ها:
[1]. شيخ صدوق، الخصال، جامعه مدرسين قم، (بي تا)، ص138.
[2]. حراني، ابن شعبه، تحف العقول، جامعه مدرسين قم، 1363ش، ص348 ـ 352.
[3]. شاکري، حسين، امام علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ نشر الهادي، قم 1418ق، ص99.
[4]. اعراف / 32.
[5]. نوري طبرسي، مستدرک الوسائل، آل البيت ـ عليهم السلام ـ قم، 1408ق، ج12، ص323.
[6]. حر عاملي، الاثنا عشريه، دارالکتب العلميه، قم، (بي تا)، ص32.