به كوشش :مريم اسماعيلي (آرام)
او را جز صحابه و شاگردان بزرگ امام باقر (عليه السلام) به شمار آورده اند. از راويان بزرگ حديث بود كه در نقل روايات از امامان ، بسياردقت و احتياط داشت .
امام صادق (عليه السلام) درباره او فرمود :«اگر او نبود روايات پدرم به زودي از بين مي رفت.» هنگامي كه يونس بن عمار روايتي از امام باقر(عليه السلام) را به نقل از زراره ، خدمت امام صادق (عليه السلام) بيان كرد ، امام فرمود :«براي ما جايز نيست آنچه را زراره از امام باقر (عليه السلام) روايت كرده است ،رد كنيم.»(1)
روزي امام صادق (عليه السلام) به او فرمود :«اي زراره ، نام تو در ميان نام هاي اهل بهشت ، بي الف است . گفت : بله فدايت شوم ، اسم من «عبدريه» است و به زراره ملقب شده ام.»(2)
زراره مردي درشت اندام و سفيدرو بود و هنگامي كه به نماز جمعه مي رفت كلاهي بر سر داشت واثر سجده بر پيشاني زيبايش ، زيبايي و جلال او را دو چندان مي كرد. او به كمك عصا راه مي رفت و مردم در دو طرف راه مي ايستادند و به خاطر جلال و هيبتش ، وي را مي نگريستند.
اهل بحث و مناظره بود و كسي قدرت مباحثه با او را نداشت ؛ زيرا در مناظره بر همه پيروز مي شد . تنها عبادت بود كه وي را از سخن بازمي داشت . متكلمان شيعه ازشاگردان اويند.(3)
روايت هاي فراواني در فضايلش نقل شده است؛ رواياتي نيز در مذمت او وارد شده كه براي حفظ جان او بود؛ امام صادق (عليه السلام) در پيامي به او ، اين مطلب را فرموده :«تو را براي حفظ جانت ، مذمت مي كنم.»(4)
محمد بن اسحاق درباره شخصيت زراره يادآور مي شود كه :«زراره در فقه ، حديث و كلام يكي از بزرگ ترين رجال شيعه است.»(5)
ابوالعباس احمد بن علي بن العباس النجاشي مي گويد :«او در روزگار خويش ، بزرگ و پيش گام ما در قرائت قرآن ، فقه ، كلام ، شعروادبيات بود . وي ضمن دارا بودن فضل و ايمان ، در گفتار و نقل حديث صادق بود.»(6)
خير الدين زركلي ،نويسنده معاصر ، درباره شخصيت زراره مي نويسد: «او متكلم ، شاعر ، عالم اديب و از اهالي كوفه بود.»(7)
فضل بن عبدالملك مي گويد :«از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مي فرمود:«بريد بن معاويه ، زراره و محمدبن مسلم ، محبوب ترين خلق خدا نزد من هستند چه زنده باشند ،چه مرده!».(8)
مفضل بن عمر مي گويد :روزي كه فيض بن مختار نزد امام صادق (عليه السلام) آمده بود، آيه اي قرآن خواند. آن حضرت آيه را براي او تأويل كرد ؛ فيض به حضرت گفت : خداوند ، مرا فدايت گرداند ،اين اختلاف بين شيعيان شما چيست؟ امام (عليه السلام) پرسيد :كدام اختلاف ؟ فيض عرض كرد : اختلافشان در رواياتشان كه من به شك مي افتم .
حضرت فرمود : « به درستي كه مردم در دروغ بستن بر ما ولع دارند. مطلبي را كه با يكي از آنان در ميان مي گذارم هنوز از نزد من خارج نشده آن را بر غيرِ
تأويلش ،تأويل مي كند. اين كار به خاطر آن است كه هدفشان از نقل حديث و محبت ما ، الهي نيست و اميال دنيايي دارند. پس هر گاه در جست و جوي حديث ما برآمدي ، بر تو باد كه به اين شخص كه اينجا نشسته مراجعه كني . و با دست به يكي از اصحاب اشاره كرد.
از حاضران پرسيد : كه آن مرد كيست؟ گفتند او زراره بن اعين است.»(9)
زراره در فقاهت به حدي رسيده بود كه امام صادق (عليه السلام) او و برخي ديگر از يارانش را براي مباحثه با علماي ديگر مذاهب ،انتخاب مي كرد و با صراحت به مخالفان مي فرمود: اگر بتوانيد اصحاب مرا در مباحثه علمي شكست دهيد ، چنان است كه مرا شكست داده ايد . اين سخن ، بيان گر ميزان اعتماد آن حضرت ، به مرتبه والاي علمي زراره و همانندهاي اوست.(10)

پی نوشت ها :
 

1. نك :محدث قمي ، تحف الاحباب ، ش 159-213.
2. نك : همان.
3. نك : بحرالعلوم ، رجال ، ج1 ، صص232 و 233.
4. نك :محقق اردبيلي ، جامعه الروات ، ج1 ، ص 117.
5. نك : ابن نديم ، فهرست ، ص309.
6. نك : رجال نجاشي ، ص 125.
7. نك : خيرالدين زركلي ، الاعلام ، ج3 ، ص75.
8. نك :اختيار معرفه رجال (رجال كشي) ، ص 135.
9. همان ، صص 135 و 136.
10. همان ، ص 276.
 

منبع:نشريه گلبرگ ،شماره 123.
/ج