1) مراتب ذكر

1- مرتبه ميل:
و آن چنان باشد كه ذاكر به صورت در خلوتخانه باشد و به زبان ذكر گويد و به دل در بازار و مجامع بود، مي خرد و مي فروشد و اين نوع ذكر را اثر كمتر باشد اما از فايده خالي نباشد.
2- مرتبه ارادت
و آن چنان باشد كه ذكر گويد و دل غائب شود و او به تكلف دل خود حاضر گرداند و بيشتر ذاكران در اين مرتبه باشند كه دل خود را به تكلف حاضر گردانند.
3- مرتبه محبت:
و آن چنان باشد كه ذكر بر دل مستولي شود و همه دل را فراگيرد و ذاكر نتواند كه ذكر نگويد. و نسبت به شغل ديگر به تكلف افتد و اين مقام قرب است و همانند محب كه هميشه خواهد سخن از محبوب خود گويد و گويند.
4- مرتبه عشق:‌
و آن چنان باشد كه مذكور بر دل مستولي شود نه ذكر و از اهل سلوك، اوحدي از ذاكرين بدين مرتبت رسند و تا ذكر بدين مرحله نرسيده باشد روح او را عروج به آسمانها ممكن نگردد. (1)

2) استغفار

از امام رضا ـ صلوات الله عليه ـ نقل شده است كه از پدرانش ـ و آن ها از حضرت رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل كرده اند كه در ضمن حديثي فرمودند:‌ « من استبطأ الرزق فليستغفر الله (2) ؛ هر كس روزي اش كند [و دير و كم] به دستش مي رسد،‌ استغفار كند.»
و نيز از اميرالمؤمنين ـ صلوات الله عليه ـ‌ نقل شده كه فرمودند:‌ «الاستغفار يزيد في الرزق (3) ؛ طلب مغفرت،‌ روزي را زياد مي كند.»
و باز از آن حضرت ـ صلوات الله عليه ـ نقل شده كه فرمودند:‌ «أكثروا الاستغفار، تجلبوا الرزق (4) ؛‌زياد استغفار كنيد تا رزقتان زياد شود.»

3) استغفار و رفع گرفتاري :

از حضرت سيد الانبياء ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل شده كه فرمودند: « من أكثر الاستغفار جعل الله له من كل هم فرجاً و من كل ضيق مخرجاً و يرزقه من حيث لا يحتسب (5)‌؛ هر كس فراوان استغفار كند ، خداوند از هر اندوهي ،‌ گشايشي براي وي قرار مي دهد و راه چاره اي از هر تنگنا،‌ پيش روي او مي نهد و از جايي كه گمان نمي كند،‌ روزي وي را مي رساند.»
استغفار به قدري مهم است كه در بعضي روايات،‌ « افضل الدعاء» و در برخي ديگر، «خير العبادة» ناميده شده است. (6)

4)‌ آثار استغفار

رواياتي كه درباره ي اهميت و آثار و خواص استغفار وجود دارند، بسيار بوده و در اين جا به برخي از آثار و خواصي كه براي اين ذكر شريف گفته شده،‌ اشاره اي خواهيم داشت.
غفران الهي
زياد شدن نيرو و قوت
بهره مندي از نعمت هاي طبيعي (مانند باران)
حفظ شدن از مرگ ناگهاني
زياد شدن روزي
خروج از تنگناها
برطرف شدن اندوه

پی نوشت:

1- اقتباس از «انسان كامل» با اندك تصرفي در ظاهر عبارات.
2- عيون أخبار الرضا عليه السلام،‌ ج 2، ص 46 (شيخ صدوق،‌ انتشارات جهان – قم)
3- الخصال،‌ ج 2، ص 504 (شيخ صدوق،‌ انتشارات جامعه مدرسين – قم)
4- همان،‌ ج 2، ص 614.
5- جامع الأخبار، ص 57 (تاج الدين شعيري ـ انتشارات رضي ـ قم)
6- ر ك . به همان، ص 50 و 57.

منبع:مقاله زلال معرفت
/خ