زنان و فرزندان امام حسن ـ عليه السلام ـ چه كساني بودند؟

بر اساس شرع مقدس اسلام و آيات قرآن كريم داشتن همسران متعدد براي مرد در صورتي كه قادر به رعايت عدالت و تأمين معاش و اداره خانواده و تربيت فرزندان باشد، مجاز شمرده شده است. و آنچه درباره معصومين درباره تعداد همسران آن‌ها وجود دارد داراي مصالح ديني يا سياسي يا اجتماعي مي‌باشد و چون آن‌ها داراي مقام معنوي رفيع هستند در هيچ يك از ابعاد زندگي با افراد عادي قابل مقايسه نيستند،و البته به اين نکته نيز بايد توجه کرد که  برخي از گفته‌ها درباره ائمه ـ عليهم السلام ـ در زمينه ي تعداد همسران ايشان بدور از واقعيات  و با انگيزه هاي خاص جعل شده است.[1]امام حسن ـ عليه السلام ـ بر خلاف آنچه كه در اخبار و احاديث ضعيف آمده است بيش از چند زن دائم و چند كنيز نداشت با اين که در دوره آن حضرت بسياري از مردم و اعيان زنان متعدد و كنيزان فراوان داشتند، در حالي كه هيچ يك از آنان از وجاهت و جايگاه امام برخوردار نبودند.البتهنبايد از اين نکته غافل شد که شرايط محيطي عصر مورد تحقيق غالبا از سوي محققين مورد غفلت واقع مي شود و وقايع آن زمان با شرايط فعلي سنجيده مي شود که خود باعث عدم درک صحيح واقعيات مي شود.

همسران امام:
1. ام بشير دختر ابومسعود انصاري، مادر زيد و ام الحسن و ام الحسين؛
2. خوله دختر منظور بن ريان، مادر حسن مثني؛
3. ام الحق دختر طلحة بن عبيدالله، مادر حسين اثرم، طلحه، فاطمه؛
4. ام كلثوم دختر فضل بن عباس بن عبدالمطلب؛
5. كنيزي به نام نفيله، مادر عمرو، قاسم و عبدالله كه هرسه در كربلا در كنار امام حسين ـ عليه السلام ـ شهيد شدند؛[2]6. زينب دختر يسبع بن عبدالله بجلي؛
7. زني از بني ثقيف؛
8. كنيزي به نام صافيه، مادر عبدالرحمن. عبدالرحمن با امام حسين ـ عليه السلام ـ از مدينه تا مكه همراه بود كه با لباس احرام در ابواء از دنيا رفت و نتوانست در كربلا حاضر شود.
9. جعده دختر اشعث بن قيس كندي كه قاتل امام حسن ـ عليه السلام ـ است.
شيخ مفيد عدد فرزندان امام ـ عليه السلام ـ را 15 تن نوشته است[3]:
زيد و خواهرانش ام الحسن و ام الحسين، از ام بشير دختر ابي مسعود خزرجي؛
حسن مثني كه چون همنام پدر بود به حسن مثني به معني حسن دوم معروف شده است، نام مادرش خوله دختر منظور از قبيله فزاريه؛
عمرو، قاسم و عبدالله كه از مادري كنيز متولد شده بودند؛
عبدالرحمن نيز از مادري كنيز متولد شد؛
حسين اثرم و طلحه و فاطمه از ام الحق دختر طلحة بن عبيدالله تيمي؛
و دخترانش ام عبدالله و فاطمه و ام سلمه و رقيه نيز از مادران متعدد بودند كه بدين ترتيب آن حضرت 15 فرزند و 9 زن داشته است. بنابر گفته ي شيخ مفيد همين عدد درباره  تعداد همسران و فرزندان آن حضرت معتبر است و مرحوم مجلسي و برخي ديگر از علماي شيعه نيز همين عدد را نقل نموده‌اند.[4]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- حيات فکري سياسي امامان شيعه
2ـ الارشاد، شيخ مفيد، ترجمه رسول محلاتي.
3ـ حسن كسيت؟، فضل الله كمپاني.
 
پي نوشت ها:
[1] . مانند گفتار برخي نويسندگان اهل سنّت كه در بحار، ج44، ص173، نقل شده و آنچه در قوت القلوب آمده درباره تعداد زنان امام حسن به خاطر ضعف سند قابل اعتماد نيست.
[2] .  مفيد، الارشاد، چ اول، قم: آل البيت، 1413، ج2،‌ص26.
[3] .  مفيد، همان ، ص20.
[4] . علامه مجلسي، محمد تقي، بحار، چاپ سوم، تهران: اسلاميه، 63، ج44، ص163 الي 173.