یکی از کسانی که روز عاشورا در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] عبدالله بن یزید بن ثبیط، عبدی[2] بصری[3] بود.[4] نام پدر وی یزید بن ثبیط[5] (نبیط)[6] و یا زید بن ثبیت قیسی و یا زید بن ثبیط قیسی است.[7]
به دنبال نامهی امام حسین(ع) به مردم بصره، جمعى از شیعیان در منزل ماریه بنت سعد از قبیله عبدالقیس – که خانهاش مرکزی براى مشورتها و گفتوگوهاى شیعیان بود – گرد هم آمدند و عبدالله بن یزید هم یکی از حاضران در آن جلسه بود. آنجا بود که عبدالله به همراه پدر و برادرش عبیدالله تصمیم گرفتند که به سپاه امام حسین(ع) بپیوندند و به دنبال این تصمیم به سمت حضرتشان حرکت نمود و در منطقهی ابطح به ایشان پیوستند.[8]
روز عاشورا آنان در رکاب امام(ع) جنگیدند و عبدالله به همراه پدر و برادرش به شهادت رسیدند.[9] بر اساس برخی از گزارشها او از کسانی بود که در حملهی اول به شهادت رسید.[10]
برادرش عامر بن یزید در رثای برادر و پدرش، اینگونه سروده است:
«وَ ابْکی یزیدَ مُجَدَّلَاً وَ ابْنَیهِ فی حَرِّ الْهَجیرِ
مُتَزَمِّلینَ دِماؤَهُمْ تَجری عَلی لَبَبِ النُحوُرِ
یا لَهْفَ نَفْسی لَمْ تَفُزْ مَعَهُمْ بِجَنَّاتٍ وَ حُورٍ»؛[11]
و بر یزید(بن ثبیط عبدی) و دو پسرش(عبدالله و عبیدالله) که در گرمای نیمروز بر زمین فتادهاند گریه کن! آنان در جامههای آغشته به خون گلویشان، پیچیده شدند! افسوس بر نفس من! که همراهشان نتوانست به باغهای بهشتی و حوریان دست یابد».
در زیارت ناحیهی مقدسه اینگونه از وی و پدر و برادرش تجلیل شده است: «السَّلامُ عَلى عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیدِ اللَّهِ ابْنَی یزِید بْنِ ثُبَیت الْقَیسِی».[12]
در نقلهای دیگری از این زیارت، نامهای مشابهی وجود دارد که احتمال یکی بودن آنها با شهید مورد نظر وجود دارد:
الف) «السَّلَامُ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیدِ اللَّهِ ابْنَی زَیدِ بْنِ ثبیط [ثُبَیتٍ] الْقَیسِی»،[13] که نام پدر به جای «یزید»، «زید» اعلام شده است.
ب) «السَّلَامُ عَلَى بَدْرِ بْنِ رَقِیطٍ وَ ابْنَیهِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیدِ اللَّه»،[14] که نام پدر و پدربزرگ این شهید به جای «یزید بن ثبیط»، «بدر بن رقیط» اعلام شده است.
[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.
[2]. ابن صباغ مالکى، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة ع، ج 2، ص 1280، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1422ق.
[3]. همان.
[4]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 4، ص 113، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[5]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین ع، ص 153، قم، آل البیت، چاپ دوم، 1406ق.
[6]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 354، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.
[7]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، گردآورنده، آخوندی، محمد، ج 2، ص 576، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.
[8]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج 5، ص 353 – 354.
[9]. همان.
[10]. مناقب آل أبی طالب ع، ج4، ص 113.
[11]. سماوی، شیخ محمد بن طاهر، ابصار العین فی أنصار الحسین(ع)، ص 190، قم، دانشگاه شهید محلاتی، چاپ اول، 1419ق.
[12]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، گردآورنده، آخوندی، محمد، ج 3، ص 78، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.
[13]. همان، ج 2، ص 576.
[14]. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار، محقق، مصحح، ابطحی، سید محمد باقر، ص 152، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.