خانه » همه » مذهبی » زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)

زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)

زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)

18. احصاى نام انبياى صاحب رسالت; مؤلف مى گويد كه انبياى صاحبان رسالت سيصد و سيزده نفرند و به نقل از شيخ ابوجعفر محمد بن يعقوب هوسمى در كتاب أصول الديانات نقل مى كند كه «حشويه» تعداد انبيا را يكصد و بيست و چهار هزار نفر دانسته اند; ولى قاضى القضاة عبدالجبار معتزلى گفته است كه مسلمانان به همه پيامبران

86e7df9f 5bbd 466a afd4 0f1112d3bbf5 - زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)

0013250 - زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)
زيديان شمال ايران در قرن هشتم بر اساس نسخه اى تازه ياب(3)

 

نويسنده:سيد على موسوى نژاد

 

17. توضيح سه اصطلاح «ازارق»، «داوديون» و «افوَهان» كه در انساب به كار مى رود.
18. احصاى نام انبياى صاحب رسالت; مؤلف مى گويد كه انبياى صاحبان رسالت سيصد و سيزده نفرند و به نقل از شيخ ابوجعفر محمد بن يعقوب هوسمى در كتاب أصول الديانات نقل مى كند كه «حشويه» تعداد انبيا را يكصد و بيست و چهار هزار نفر دانسته اند; ولى قاضى القضاة عبدالجبار معتزلى گفته است كه مسلمانان به همه پيامبران ايمان دارند، ولى تعداد آنها را معلوم نمى كنند و افزوده است. پس از اين توضيح، مؤلف نام يك يك اين سيصد و سيزده نفر را آورده است.
19. گلايه و شكايت مؤلف از زمانه خودش كه به اعتقاد او زمان سكوت و بيرون نيامدن از خانه است و زمانى است كه مردمان جهل را دوست مى دارند و علم را دشمن; اين گلايه حكايتگرِ و يا حداقل نشان دهنده اين مطلب است كه مؤلف مورد بى مهرى حاكمان و مردمان زمان خود بوده است. وضعيتِ نامناسب زيديه شمال ايران در زمان تأليف اين رساله (حدود نيمه قرن هشتم) است.

فهرست پانزده فصل موجود رساله
 

فصل دوازدهم: (با عنوان احتمالى) عالمان زيدى ناصريه تا زمان فقيه محمد بن صالح
فصل سيزدهم: عالمان زيدى ناصريه معاصر فقيه محمد بن صالح تا زمان مؤلف
فصل چهاردهم: بازشناسى اساتيد از شاگردان
فصل پانزدهم: سادات و مشايخى از علما كه ادامه دهنده مكتب مؤيدبالله بوده اند
فصل شانزدهم: اصحاب هادى يحيى بن حسين حسنى يمنى
فصل هفدهم: توضيحاتى درباره عالمان سادات و فقها
فصل هيجدهم: اصحاب ظاهر و اصحاب حديث و اصحاب رأى
فصل نوزدهم: تأليفات امام ناصر للحق
فصل بيستم: ديگر كتاب هاى زيديه
فصل بيست و يكم: فقها(ى اهل سنت) و ادامه دهندگان راه آنها
فصل بيست و دوم: بزرگان صحابه پيامبر(ص)
فصل بيست و سوم: عالمان و زاهدانى ازصحابه كه با على بن ابى طالب(ع) بوده و معاويه را به دليل ادعاى مقام امامت گمراه مى دانستند
فصل بيست و چهارم: اصحاب صفّه
فصل بيست و پنجم: هفتاد و سه فرقه اى كه پيامبر از آن خبر داده است
فصل بيست و ششم: برخى از نسب هاى ناآشنا
فصل بيست و هفتم: انبيايى كه رسول بوده اند
خاتمه: شكايت از روزگار و دعوت به زهد

ضميمه يك. فصل هفدهم رساله رجال الزيدية
 

الفصل السابع عشر: فى تفاصيل العلماء من السادات و الفقهاء
الهادى يحيى ع و ابناه احمد بن يحيى ع و محمد بن يحيى ع و أبوالعباس الحسنى و المؤيدبالله و أخوه السيدأبوطالب ع، إذا اتفقوا فى مسئلة يقال لهم القاسمية و السادة أيضا.
و المؤيدبالله و أخوه السيدأبوطالب، إذا اتفقا فى مسئلة يقال لهما الاخوان.
و أبوالعباس الحسنى و تلميذه السيدأبوطالب، إذا اتفقا فى مسئلة يقال لهما السيدان.
و إذا اتفق معهم الناصر للحق ع، يقال لهم أهل البيت ع.
و صاحب الهداية الشيخ أبوطالب السولشى و صاحب المسفر على بن محمد الابرانى و صاحب المرشد حسين على الحسينى و صاحب المغنى على بن فيرمرد اللياهجى و الشيخ أبوالقاسم البستى و الناصر الرضا و الشيخ أبوطالب الفارسى السلمانى، إذا اتفقوا فى مسئلة يقال لهم المشايخ.
و إذا اتفق الشيخ أبوجعفر الهوسمى و الشيخ أبوالقاسم البستى فى مسئلة، يقال لهما الشيخان.
و إذا اتفق الشافعى محمد بن إدريس و أبوحنيفة نعمان بن ثابت، يقال لهما الفريقان.
و إذا اتفق معهما مالك، يقال لهم الفقهاء.
و إذا اتفق الفقيه شهرآشوب الديلمى و الشيخ الحافظ الديلمى و ابنه أبومنصور بن على و أبويوسف جمال الدين الخانكج و أحمد بن داعى بن حسين التنهجى و مدكياء البخارى التنهجى و الفقيه حربى دوست الملاتى و الفقيه شهردوير بن على تلميذ جمال الدين أبوالفضل الناصر الحسينى و الفقيه أبوالرضا و الفقيه محمد بن صالح و من فى طبقتهم من الفقهاء و العلماء، إذا اتفقوا فى مسئلة يقال لهم المتأخرون.
و أبوالفضل الناصر فقد عدّه الفقيه حسين بن محمد بن صالح من المشايخ و غيره من جملة المتأخرين و الله أعلم.

ضميمه دو. متن مشيخه دوم از «دو مشيخه زيدى»[52] و شرح آن
 

فصل فى تفاصيل العلماء من السادات و الفقهاء
(1) الهادى يحيى (2) و ابناه احمد بن يحيى (3) و محمد بن يحيى (4) و أبوالعباس الحسنى ع (5) و المؤيدبالله (6) و أخوه السيدأبوطالب، إذا اتفقوا فى مسئلة يقال لهم: القاسمية ع و السادة أيضا.
(7) و الم بالله[53] و أخوه السيد ط،[54] إذا اتفقا فى مسئلة يقال لها: الأخوان.
(8) و أبوالعباس الحسنى (9) و تلميذه السيدأبوطالب، إذا اتفقا فى مسئلة يقال: السيدان.
و إذا اتفق معهم (10) الإمام الناصر للحق عليه السلام يقال لهم أهل البيت ع.
(11) و صاحب الهداية الشيخ أبوطالب السولشى (12) و صاحب المسفر على بن محمد الابرانى (13) و صاحب المرشد حسين بن على الحسينى (14) و صاحب المغنى على بن فيرمرد لاهيجانى (15) و الشيخ أبوالقاسم البستى (16) و الناصر الرضا (17) و الشيخ أبوطالب الفارسى الشلمانى، إذا اتفقوا فى مسئلة يقال لهم المشايخ.
و إذا اتفق (18) الشيخ أبوجعفر الهوسمى (19) و الشيخ أبوالقاسم التستى،[55] فى مسألة يقال لهما الشيخان.
و إذا اتفق (20) الشافعى محمد بن إدريس (21) و أبوحنيفة نعمان بن ثابت، يقال لهما: فريقان.
و إذا اتفق معهما (22) مالك، يقال لهم الفقهاء.
و إذا اتفق (23) الفقيه شهراشوبه الديلمى (24) و الشيخ ظ[56] الديلمى (25) و ابنه أبومنصور بن على (26) و أبويوسف بن جمال الدين الخانكج (27) و أحمد بن داعى بن حسين التنهيجى (28) و مدكياء البخارى التنهيجى (29) و الفقيه حربى دوست الملاتى (30) و الفقيه شهردوير بن على، تلميذ (31) جمال الدين (32) و أبوالفضل الناصر الحسينى (33) و السيدأبوالرضا (34) و السيدأشرف (35) و الفقيه أبوالرضا (36) و الفقيه باجويه (37) و ابناه[57] محمد بن باجويه (38) و الفقيه محمد بن صالح و من فى طبقتهم من الفقهاء و العلماء، إذا اتفقوا فى مسألة يقال لهم المتأخرون.
رضى الله تعالى عنهم و عن محبيهم.
شرحْ مانندى بر اين مشيخه (چنان كه در هامش آن با خط نستعليق ديده مى شود)[58] 1. الهادى: و هو يحيى بن الحسين بن القاسم بن ابرهيم بن عبدالله بن الحسن ع و قبره فى صورة[59]بلدة من بلاد اليمن.
2. ابوالعباس الحسنى: اسمه احمد بن إبراهيم صاحب النصوص و شرح الأحكام و المصابيح و هو خال الم[60] بالله و السيد ط[61] و استادهما و مشهده بآمل طبرستان.
3. المؤيدبالله: اسمه[62] الم بالله أحمد و اسم السيد ط يحيى و هما ابن[63]الحسين بن هارون بن الحسين بن محمد بن القاسم بن الحسن بن زيد بن الحسن بن على بن ابى طالب صلوات الله عليهم اجمعين. و مشهد الم بالله بلنجا و مشهد سيد ط بآمل بجوار مشهد الناصر للحق عليه السلام.
5. السيد ابوطالب:[64] اسمه محمد بن ادريس القريشى و قبره بمصر.
6. الناصر للحق: اسمه حسن بن على عليه السلام و مشهده بآمل طبرستان فى دار قاسم بن على و قبره مشهور و مزور الآن.
7. صاحب الهداية: اسمه يحيى بن موسى و لقبه الشيخ ط[65] السولشى المدفون فى قرية كُمل. صنف كتابين: أحدهما الهداية للناصر للحق ع و الآخر التفريعاث[66] للهادى.
8. صاحب المرشد: ابن أخ الناصر للحق ع المدفون بلاهجان فى جانب سمرود و هو أب زوجة الحسين الناصر رحمه الله.
9. صاحب المغنى: المدفون بلاهجان فى جانب خمير كلايه و قبره مشهور.
10. الناصر الرضا: و قبر الناصر الرضا فى برفجان و قيل أن قبران قبل[67] ابى الفضل الناصر هناك أيضا.
11. الشيخ أبوطالب الفارسى الشلمانى: صاحب التقرير فى شرح التحرير و صاحب مجلس الغدير و له تصانيف كثيرة.
المشايخ الناصرية:
12. الشيخ أبوجعفر الهوسمى: و قبره مشهور فى هوسم، محمد بن يعقوب القرشى صاحب كتاب الإبانة كنيته. من الشيخ الفقيه حاجى حسن رحمه.[68] 13. الشيخ أبوالقاسم التستى:[69] اسمه أحمد بن إسماعيل صاحب شرح نص الناصر للحق ع المسمى بالباهر و صاحب شرح المو ـ رح ـ للم بالله و استاد السيد ط.
14. الفقيه شهراشوبه: المدفون فى برفجان و هو من نافلة الشيخ ابى ثابت و هو فى عصر الشيخ ظ[70] و اسمه ابوالفضل.
15. الشيخ ظ الديلمى: اسمه على بن اصفاهان الديلمى قبل[71] أنه كانه[72] صاحب التورية و الإنجيل سفرتان.
16. مدكياء البخارى: اسمه محمد كياء البخارى صاحب شرح المتنبى.
17. شهردوير: استاد بهاءالدين يوسف صاحب التفسير المدفون فى پاشيجا.
18. و شهردوير بن يوسف الملقب بالبهاءالدين.[73] 19. جمال الدين: صاحب حاشية المسائل المدفون فى لاهجان فى جانب پردسر و قبره مشهور الآن.
20. ابوالفضل الناصر الحسينى: قال العالم الفقيه حاجى حسن التنهيجى رحمه الله: و أما أبوالفضل الناصر فقد عدّه الفقيه حسين بن محمد بن صالح من المشايخ و غير[74] من جملة المتأخرين. و الله أعلم.
21. ابوالرضا: و قبر السيد ابوالرضا فى أرض كيسم و قبره قد أشرف فى أرض بجن[75]مزور مشهور.
22. محمد بن باجويه: استاد شمس الدين محمد بن صالح و قبره و قبر أبيه فى كوكلوه رحمه الله.
والسلام
كتاب نامه
ابن أبى الرجال، أحمد بن صالح، مطلع البدور و مجمع البحور فى تراجم علماء الزيدية، به كوشش عبدالرقيب مطهر محمد حجر، صعدة: مركز أهل البيت للدراسات الإسلامية، چاپ اول، 1425ق / 2004م.
ابن شهرآشوب، محمد بن على، معالم العلماء، النجف الاشرف: المطبعة الحيدرية، 1380ق / 1961م.
ابن نديم، الفهرست، تحقيق رضا تجدد; مطبعه دانشگاه طهران، 1350ش / 1391ق / 1971م.
أخبار أئمة الزيدية فى طبرستان و ديلمان و جيلان، به كوشش ويلفرد مادلونگ، بيروت: المعهد الآلمانى للأبحاث الشرقية، بيروت، 1987م.
حسنى، منصوربالله عبدالله ابن حمزه، المهذب، گردآورى محمد بن اسعد مذحجى، به كوشش عبدالسلام بن عباس وجيه; مؤسسة الإمام زيد بن على الثقافية، چاپ اول، 1421ق / 2001م.
حقيقت، عبدالرفيع، جنبش زيديه در ايران، تهران: كومش، چاپ اول، ويرايش دوم، 1383ش.
«دو مشيخه زيدى»، به كوشش محمدتقى دانش پژوه، منتشر شده در نامه مينوى، زير نظر حبيب يغمايى و ايرج افشار، چاپ و انتشارات جاويدان.
رابينو، سفرنامه مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلى وحيد مازندرانى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ چهارم، 1383ش.
طبقات الزيدية الكبرى، (القسم الثالث = بلوغ المراد إلى معرفة الأسناد)، به كوشش عبدالسلام بن عباس وجيه، مؤسسة الإمام زيد بن على الثقافية، چاپ اول، 1421ق / 2001م.
محلى، حميد بن احمد، الحدائق الوردية، به كوشش دكتر مرتضى بن زيد محطورى، صنعاء: مركز بدر، 1423ق / 2003م.
مرعشى، سيدميرظهيرالدين، تاريخ طبرستان و رويان و مازندران، به كوشش محمدحسين تسبيحى، تهران: انتشارات شرق، 1368ش.
تاريخ گيلان و ديلمستان، به كوشش دكتر منوچهر ستوده، تهران: انتشارات اطلاعات، 1364ش.
موسوى نژاد، سيد على، تراث الزيدية، قم: مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1384ش.
مؤيدى، مجدالدين بن محمد بن منصور، التحف شرح الزلف، صنعاء: مركز بدر، چاپ سوم، 1417ق / 1997م.
نجاشى، ابوالعباس احمد بن على بن احمد بن عباس، رجال النجاشى، تحقيق سيدموسى شبيرى زنجانى، قم: موسسة النشر الاسلامى، 1407ق.
وجيه، عبدالسلام بن عباس، اعلام المؤلفين الزيدية، مؤسسة الإمام زيد بن على الثقافية، چاپ اول، 1420ق / 1999م.
هارونى، ابوطالب ناطق بالحق يحيى بن حسين، الافادة فى تاريخ الائمة السادة، به كوشش ابراهيم بن مجدالدين مويدى و هادى بن حسن بن هادى حمزى، صعده: مركز اهل البيت للدراسات الاسلامية، 1422ق / 2001م.

پي نوشت ها :
 

[52]. منتشرشده در نامه مينوى.
[53]. مخفف المؤيد.
[54]. مخفف ابوطالب.
[55]. كذا; صحيح: البستى.
[56]. مخفف الحافظ.
[57]. كذا; صحيح: ابنه.
[58]. شماره گذارى مطالبى كه در ادامه آمده در نسخه منتشرشده مغشوش و بهم ريخته است، ترتيب شماره ها از ماست.
[59]. صحيح: صعدة. مركز حكومت هادى و مدفن او و تاكنون از پايگاه هاى مهم و اصلى زيديه در كشور يمن.
[60]. مخفف المؤيد.
[61]. مخفف ابوطالب.
[62]. كذا; صحيح: اسم.
[63]. صحيح: ابنا.
[64]. صحيح الشافعى به جاى السيد ابوطالب.
[65]. مخفف ابوطالب.
[66]. كذا; صحيح: التفريعات.
[67]. كذا; صحيح: قيل.
[68]. كذا; صحيح: رحمه الله.
[69]. كذا; صحيح: البستى.
[70]. مخفف الحافظ.
[71]. كذا; صحيح: قيل.
[72]. كذا; صحيح: كان.
[73]. كذا; صحيح: ببهاءالدين.
[74]. كذا; صحيح: و غيره.
[75]. كذا، صحيح: تجن.
 

منبع:پایگاه دانشگاه ادیان و مذاهب

 

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد