زندگی و تربیت دینی به سبک خدا

 
جای خالی عفو و گذشت در پازل زندگی

اهداف و کارکردهای تربیتی و اخلاقی

1-فراهم کردن فرصت بازگشت و اصلاح 

2-مشق زندگی و الگوی عملی

یکی از مهمترین اهداف استفاده و اجرایی کردن عفو و بخشش در زندگی و نشان دادن آن به متربی، به نمایش درآوردن فاکتورهای زندگی مطلوب یا به عبارتی مشخص کردن سرمشق زندگی برای دست یابی به اهداف بالای اخلاقی است، در واقع کسی که با جان و دل طعم شیرین عفو کردن را چیده‌ است، نسبت به این خصیصه اخلاقی احساس دین کرده و دوست دارد که آن را در لایه‌های مختلف زندگی مورد استفاده قرار دهد، «خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلینَ؛[7] (به هر حال) با آنها مدارا کن و عذرشان را بپذیر، و به نیکى‏ها دعوت نما، و از جاهلان روى بگردان (و با آنان ستیزه مکن)!» در این آیه مبارکه شاهد هستیم که بعد از امر به عفو کردن و استفاده بهینه از گزینه و تکنیک  عفو و بخشش سخن از دعوت کردن به نیکی به میان می‌آید، شاید به نوعی بتوان رابطه تربیتی بین این آیه شریف و شیوه‌های صحیح تربیتی دینی در روایات مشاهده کرد. ابن ابى یعفور گوید: «قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع‏؛[8] امام صادق(علیه السّلام) به من فرمود: مردم را به غیر از زبانتان دعوت به دین کنید، تا سعى و کوشش و درستى و پرهیزگارى و خویشتن دارى را از شما مشاهده کنند».

3-متنبه و بیدار کردن متربی

گاهی اوقات برای متنبه و بیدار کردن یک شخص که مسیر غلطی را در پیش گرفته است، می‌توان از گزینه‌های تربیتی همچون عفو و بخشش استفاده کرد، به طور قطع و یقین انتقام و مجازات همیشه گزینه خوبی برای بازگرداندن یک شخص از مسیر غلط نیست، از این رو در سیره و سبک زندگی اهل بیت(علیهم السلام) با این نکته تربیتی مواجه هستیم وقتی افرادی با تمام گستاخی سعی می‌کردند که امامی را مورد آزار قرار دهند،  در مقابل با رفتار کریمانه و مهرورزانه امام مواجه می‌شدند از کردار خود پشیمان شده و بیدار می‌شدند. استفاده هوشمندانه از تکنیک عفو و بخشش می‌تواند حس شرمندگی و بازگشتن به مسیر صحیح را در وجود برخی افراد زنده می‌نماید، در برخی آیات نیز با این آموزه مواجه هستیم باری تعالی می فرماید: «ثُمَّ عَفَوْنا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛[9] سپس شما را بعد از آن بخشیدیم؛ شاید شکر (این نعمت را) بجا آورید».
 
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سوره مبارکه نساء، آیه 99. «فَأُولئِکَ عَسَى اللَّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ وَ کانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُوراً؛ممکن است خداوند، آنها را مورد عفو قرار دهد؛ و خداوند، عفو کننده و آمرزنده است‏».
[2]. همان، آیه 43.
[3].الصحیفة السجادیة، ص170، نیایش39.
[4]. بحارالانوار(ط-بیروت) ج64، ص266.
[5]. ر.ک: دکتر سید علی حسنی زاده، شهاب الدین مشایخی، روش‌های تربیتی در قرآن کریم، ج2، ص96.
[6]. حافظ شیرازی، غزل شماره ی 366.
[7]. سوره مبارکه اعراف، آیه 199.
[8]. مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، على بن حسن طبرسى‏، ص ۴۶؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ‏۶۷، ص ۳۰۹.
[9]. سوره مبارکه بقره، آیه 52.