سیره پیامبران(ع)-برخورد با مشکلات

در اینجا تلاش می شود تا نحوه موضع گیری پیامبران (ع)در برخورد با مشکلات به صورت کلی بیان نمائیم :

1- بزرگواری و کرامت پیامبر در برخورد با انحرافات
در مهربانی و لطف و عطوفت به مردم گوی سبقت را از همگان ربوده بود به گونه ای که خداوند او را با دو صفت از اوصاف خود ستود. و فرمود:لقد جائکم رسول من انفسکم ……رحیم.
قطعا هر گاه برای شما پیامبری از خودتان آمد که به سختی و رنج افتادن شما بر او دشوار است وبه هدایت شما حریص و نسبت به مومنان دلسوز و مهربان است.
2-پیامبر از بین مردم و از آنها بود. با دردها،گرفتاریها و جهالتهای آنان آشنا بود و بر او بسیار گران بود مردم در سختی و رنج باشند و تمام وقت خود ابا تمام امکانات صرف هدایت آنها می کرد.
ایجاد محبت در دل افراد بسته به مال فراوان و انفاق و بخشش نیست. بلکه مربوط به قلبی است که مالامال از عشق به مردم باشد. پیامبر زن یهودی که قصد توطئه و قتل ایشان را داشت بخشیدند و اجازه افشای او را ندادند. حال آنکه سازمانهای مخوف اطلاعاتی و امنیتی به جرم توطئه علیه شخص اول مملکت افرادی را دستگیر و شکنجه می کنند. با این اوضاع برتری و عفو و بخشش وی را می بینیم .
3- نظارت
پیامبر اکرم(ص) و امام علی (ع) در زمانی که حکومت و مدیریت جامعه را بر عهده داشتند همواره بر اعمال و رفتار کارکنان و کارگزاران خود نظارت داشتند و با توجه به نتایج این نظارت و بازرسی ها، کارگزاران خود را مورد ارزیابی و سنجش قرار می دادند. (سیره ابن هشام جلد 1 ص 214)
4- داشتن الگو
اخلاق نیکوی پیامبران به وسیله رسول اکرم ( ص) به نهایت خود رسید . و پیامبر فرمود من بر انگیخته شدم تا اخلاق نیکو را تمام کنم. .
خلق و خویش مانند سخنش و مانند دینش جامع و همه جانبه بود . در تاریخ هرگز شخصیتی مانند او را یاد ندارد که در همه ابعاد انسانی در حد کمال و تمام بوده است . او به راستی انسان کاملی بود.
5- صبر
مکتب پیامبر بر اساس صبر و رحمت بود و بر امت خود آزار و اذیت قریش و افراد نا آگاه و منافق بسیار صبور بودند ودر مورد امت خود از خداوند طلب رحمت و بخشایش می کند..
پیامبر اکرم در سخنرانی ها از این عبارات زیاد یاد می کردند. دوری از گناهان / توجه به پاداش آخرت صبر و مقاومت / داشتن یقین
6-توصیه
وعده پیروزی / وحدت و همبستگی / توجه به لقمه حلال / سفارش به حضور در نماز جمعه / احساس مسئولیت نسبت به محرومان .
7- همکاری با مردم
برای اصلاح امور مردم از خودشان کمک می گرفتند. از مردم در مورد خودشان سوال می کردند. و می فرمودند : حاجت کسانی را که به من دسترسی ندارند به من برسانید . چون هر کس حاجت ناتوانی را نزد توانا و قدرتمندی ببرد خداوند قدم های او را در قیامت ثابت و استوارسازد .
8- مشورت
از امتیازات اسلام آن است که اصلاحات را از ریشه شروع می کند. برای اصلاح رفتار فرد و جامعه باید مبنای فکری و اعتقادی آنان را اصلاح کرد.
در مشورت برکات زیادی نهفته است از جمله:
1) تفقد و دل جویی از نیروها 6)دوری از خود رایی
2) شکوفایی استعدادها 7)درس عملی به دیگران
3) شناسایی دوستان از دشمنان 8) کم شدن حسودان زمان موفقیت
4) گزینش از بهترین نظریه 9)زیاد شدن غمخوار زمان شکست >9- ایجاد محبت و علاقه
نظام حکومتی اسلام بر مبنای محبت و نرمش بنا شده است / افراد خشن و سخت گیر نمی توانند مردم داری کنند. در هر امری اول کار فرهنگی وتربیتی وبعد اعمال قدرت با اشرار که مانع گسترش عدالت هستند جز با آهن که نماد قدرت و قاطعیت نمی توان برخورد کرد.
10 –انضباط و جدیت در امور
پیامبر در جنگ ها نیروها را به منطقه عملیاتی مورد نظر می فرستاد و خود در راه عبور با تجار و مسافران از آنان و ساکنان محلی کسب اطلاعات می کرد . همه آن بود که پیامبر همواره اطلاعات موجود و غیر آشکار را نزد خود محفوظ می داشتند.
پیامبر (ص) مانند یک پزشک حاذق در این زمینه با به کار بستن بهترین شیوه عمل می کردند و تنبیه ها را نیز به همین صورت اجرا می کردند.
11- سعه صدر و امر به معروف ونهی از منکر
در رهبری و مدیریت مشکلات اولین نیاز سعه صدر است که خداوند به پیامبرش آن را عطا کرده است ( الم نشرح لک صدرک)
بدون سعه صدر انسان گرفتار هیجاناتی می شود که نمی تواند دین خود راحفظ کند و کسی که حاکم بر خود نباشد نباید حاکم بر دیگران شود . حتی در میان فقهاء کسانی که توان حفظ خود را دارند مخالف هوای نفس خود هستند . حق مرجعیت دارند.
امربه معروف ونهی از منکر از اصول مکتب مدیریتی اسلام است . اعراض از بدیها و مبارزه با زشتکاران یکی از شیوه های نهی از منکر است و نشانه غیرت و تعهد و دلسوزی مکتبی است . انسان نباید در جامعه هضم شود بلکه باید جامعه را عوض کند واگر نتوانست با خروج از مجلس یا هجرت از منطقه کار باطل را محکوم کند.
12- برای اصلاح جامعه پس از موعظه و ارشاد/ قدرت و قاطعیت نیز لازم است. یکی از صفات پیامبر قاطعیت در تصمیم گیری بود و آنچه در مدیریت ها مانع قاطعیت در تصمیم گیری می شود:1) تردید و دودلی 2) ترس 3) هوسهای مردم 4) خویشان و نزدیکان 5 ) استهزا
لغزشهای تصمیم گیری : 1 ) پیروی از هوسها 2) ناپختگی 3) فریب 4) تصمیم گیری بدون تمرکز
امروز بعضی مدیریت را تنها سابقه و تخصص و موفقیت را داشتن امکانات و نیروها و اطاعت مردم را از طریق تهدید یا تطمیع می دانند .
اما پیامبر ( ص) در مدیریت / اخلاق / نرمی / دوری از زشت خویی، عیب جویی ، مداحی و تکلف و امتیاز خواهی بود.
محبوبیت و دوستی را خداوند در سایه ایمان و عمل صالح به افراد می دهد.
در مدیریت اسلامی عزت در اطاعت الهی و ذلت در معصیت الهی است.
در سوره آل عمران خداوند به پیامبر می فرماید: اگر تند خو و سخت دل بودی مردم از اطرافت پراکنده می شدند و این درمورد نرم خویی پیامبر بیان شده است.
منابع
دکتر جاسبی / اصول و مبانی مدیریت در اسلام / انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی
نگرش مدیریت در اسلام / مجموعه مقالات در 4 سمینار بین المللی مدیریت اسلامی / مدیریت دولتی تهران سال
حسن توانایان خرد/ مبانی مدیریت در اسلام / انتشارات الهام / تهران
جلیلی سعید / سیاست خارجی پیامبر / انتشارات تبلیغات اسلامی
ذوالفقاری / مدیریت بحران / انتشارات حدیث
قاندان / مدیریت نظامی در نبردهای پیامبر (ص) / انتشارات نشر جدید
سید رضا صدر / راه محمد / دفتر تبلیغات اسلامی قم .
جعفر سبحانی / فرازهایی از تاریخ اسلام / نثر مشعر (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 1/100116494)