سیلیکوزیس یا بیماری شغلی ریه

بیماری شغلی ریه نوعی بیماری ریوی است که در اثر تنفس در غبار سیلیس زیاد رخ می دهد. سیلیکوزیس یک بیماری پیشرونده است که علائمی مانند سرفه و تنگی نفس ایجاد می کند.

سیلیکوزیس جزء گروه های از بیماری است که به عنوان پنوموکونیوز شناخته می شود. این بیماری ها به دلیل تنفس در انواع مختلف ذرات گرد و غبار در یک محیط کار و ایجاد جای زخم در داخل ریه می شود. سیلیکوزیس در سراسر جهان، سیلیکوزیس شیوع بیشتری دارد.1
 

علائم بیماری شغلی ریه

علائم بالقوه سیلیکوزیس در مراحل اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سرفه خشک

درد قفسه سینه

خس خس سینه

تنگی نفس غیرطبیعی همراه با ورزش

با این حال، افراد اغلب در مراحل اولیه بیماری، هیچ علائمی ندارند. علائم سیلیکوزیس اغلب تا 10 الی 20 سال در معرض سیلیس در یک محیط کار ظاهر نمی شوند. به این وضعیت سیلیکوزیس مزمن می گویند. بعضی اوقات علائم خصوصاً در افرادی که در معرض مقادیر بیشتری گرد و غبار سیلیس هستند، سریعتر از آن نشان داده می شوند.

در موارد شدیدتر علائم ممکن است طی پنج تا 10 سال بروز کنند به این وضعیت سیلیکوزیس تسریع شده گفته می شوند. حتی در موارد شدیدتر علائم ممکن است در هفته ها یا ماه های اولیه بعد از قرار گرفته در برابر آلودگی ایجاد شود و باعث شدیدترین نوع بیماری (سیلیکوزیس حاد) شود.1
 

عوامل موثر در ایجاد بیماری سیلیکوزیس 

اندازه ذرات

ذراتی که اندازه آن­ها بین 0.5 تا 5 میکرون باشند قادر به ایجاد بیماری سیلیکوزیس هستند.
 

درجه تراکم ذرات در هوای تنفسی

بر طبق مطالعات صورت گرفته در صورتی که در هرسانتی­ متر مکعب هوای محیط کار بیش از صد و بیست و پنج ذره سیلیس آزاد با قطر کمتر از 5 میکرون وجود داشته باشد از نظر ایجادسیلیکوزیس خطرناک است.
 

سن

افراد مسن نسبت به ایجاد سیلیکوزیس حساس­تر هستند.
 
حساسیت فردی
 

زمان

مدت زمانی که فرد در معرض گرد و غبار سیلیس قرار می ­گیرد و استمرار یا انقطاع آن عامل مهمی در ایجاد و پیشرفت بیماری می ­باشد.
 
این بیماری بیشتر در صنایع سنگ­بری، کارگران معادن قلع، طلا، مس، میکا و گرافیت کارگران sand blaster، شیشه سازی، کارگران کارخانه­ های سیمان و پودر لباس شویی دیده می ­شود.2

انواع سیلیکوزیس

سیلیکوزیس به سه دسته تقسیم می‌شود.
 

سیلیکوزیس مزمن

پس از 15 تا 20سال تماس محدود و کم با گرد وغبار سیلیس قابل تنفس کارگران احتیاج دارند که حتما مورد عکس­برداری قرار گرفته تا میزان صدمه ریوی آنان تعیین شود در صورت پیشرفت بیماری کارگر دچار تنفس­های کوتاه و کمبود اکسیژن و تبادل دی­اکسیدکربن خواهد شد.
 
در مرحله آخر کارگر دچار خستگی، تنفس­های کوتاه و سخت، درد قفسه سینه یا ناتوانی تنفسی خواهد شد. معمولا بعد از بیش از 10سال تماس با مقادیر کم بلورهای سیلیس بوجود می‌آید که این مورد معمول­ترین نوع سیلیکوزیس است.
 
سیلیکوزیس مزمن بیشتر رایج است و نشانه­ های ناشی از این سیلیکوزیس ممکن است آشکار نباشد و بنابراین شاید لازم باشد میزان آسیب وارده بر ریه و شش ها را با استفاده از اشعه ی X-RAY مشخص کنیم. که معمولا بعد از بیش از 10سال تماس با مقادیر کم بلورهای سیلیس به وجود می­آید که این مورد معمول­ترین نوع سیلیکوزیس است.
 

سیلیکوزیس تحت حاد

این مرحله پس از 5 تا 10 سال در اثر تماس با سیلیس و تنفس گرد و غبار آن بوجود‌می‌آید. علائم آن نقصان شدید تنفسی ضعیف و کاهش وزن، علائم حمله­ کننده طولانی‌تر از سیلیکوزیس مزمن است.
 

سیلیکوزیس حاد

این مرحله در صورت در معرض بودن کارگر با غلظت‌های بالای سیلیس ممکن است بعد از چند ماه یا سال به وقوع بپیوندد. علائم آن نقصان تنفس، ضعف، کاهش وزن و مرگ است. این نوع از سیلیکوزیس بعد از چند ماه تا 2 سال نشانه­ های آن آشکار می شود.
 
در اثر تماس و مواجه کوتاه مدت با غلظت و دوز بالای گرد و غبار سیلیس می باشد. نشانه ­های سیلیکوزیس حاد شامل ناتوانی جدی، نفس­های طولانی، بیماری، کاهش وزن و اغلب مرگ است.2
 

پیشگیری از سیلیکوزیس

1-از روشهای مهندسی گرد و غبار استفاده کنید(تهویه موضعی و عمومی )در صورتی که از این روش استفاده میشودبرای نتیجه گیری بهتراز وسائل حفاظت فردی نیز بطور همزمان استفاده شود.

2-انجام پایش از هوای محیط کار الزامی است.در صورت مشاهده افزایش میزان سیلیس روشهای اصلاحی را بکاربرید ، پایش از هوای محیط کاربه دلایل زیر انجام می‌گیرد:

-اطمینان از موثر بودن کنترل مهندسی در محیط کار

– اطمینان از انتخاب صحیح وسایل حفاظت فردی

– اطمینان از روشهای کار در جهت کاهش گرد وغبار در محیط

3-پیگیری و لزوم مراقبتهای پزشکی

4-تامین مکنده‌های با قدرت بالا و جاروب کردن مرطوب بجای جاروب کردن خشک

5-آموزش به کارگران در مورد مضرات گرد و غبار، حفاظت از سلامت ، تمیز نگهداشتن محیط کار و تعویض لباس کار و دوش گرفتن پس از اتمام کار

6-استفاده از ماسک تنفسی مناسب.3
 

روشهای تشخیص سیلیکوزیس

· عکس رادیوگرافی قفسه سینه

بصورت  ندولهای گرد که پراکنده می باشد.
 

· اسپیرومتری

دارای الگوی تحدیدی می باشد.3

درمان سیلیکوزیس

متأسفانه، درمان های خوبی برای سیلیکوزیس وجود ندارد. حتی اگر فرد مبتلا به طور کامل از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار سیلیس در آینده جلوگیری کند، بیماری معمولا با گذشت زمان بدتر می شود. برخی از داروها ممکن است به شما در مدیریت بیماری کمک کنند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داروهای گشاد کننده برونش مانند آلبوترول

داروهای سرفه مانند Robitussin (دکسترومتورفان)

کورتیکواستروئیدها (برای علائم برونشیت)

روشی به نام شستشوی ریه نیز ممکن است علائم این بیماری را تسکین دهد. در این روش تحت بیهوشی عمومی، از آب نمک برای شستشوی ریه های بیمار استفاده می شود.

 اکسیژن درمانی در صورت نیاز نیز ممکن است مفید باشد. احتمال دارد بیمار در اوایل بروز علائم فقط هنگام ورزش به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشد، اما پیشرفت بیماری مجبور شود بیشتر از آن استفاده کند.

محققان همچنین روش های درمانی موجود را که ممکن است در سیلیکوزیس مفید باشد بررسی کرده اند. اگر بیماری ریوی ناشی از سیلیکوزیس بسیار شدید شود، پیوند ریه تنها گزینه درمانی است. با این حال، پیوند ریه با خطرات جدی و عوارض جانبی همراه است.1
 

عوارض بیماری شغلی ریه

در یک فرد مبتلا به سیلیکوزیس پیشرفته، این علائم می تواند کاملاً شدید شده و با تنگی نفس بسیار بدتر شود. یک فرد مبتلا ممکن است علائم جدیدی مانند خستگی شدید و التهاب در اندام های انتهایی خود را تجربه کند. برخی از افراد دچار فشار خون ریوی می شوند. در شرایط شدیدتر این وضعیت می تواند منجر به نارسایی قلب سمت راست شود که وضعیتی خطرناک و جدی است.

افراد مبتلا به سیلیکوزیس همچنین در معرض خطر ابتلا به برخی از بیماری ها هستند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سیلیکوزیس خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهند. همچنین اگر فرد در معرض باکتری های عامل ایجاد آن قرار بگیرید، خطر ابتلا به سل در او افزایش می یابد.

به نظر می رسد سیلیکوزیس خطر ابتلا به برخی بیماری های خود ایمنی از جمله اسکلرودرمی، لوپوس و آرتریت روماتوئید و بیماری کلیوی را افزایش می دهد. برخی از افراد در معرض گرد و غبار سیلیس نیز علائمی از بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) پیدا می کنند.

بسیاری از افراد افسردگی و اضطراب مربوط به تشخیص سیلیکوزیس را نیز تجربه می کنند. علاوه بر این، این شرایط می تواند کیفیت زندگی شما را به شدت کاهش دهد، که طبیعتاً بر خلق و خوی و نگرش شما تأثیر می گذارد.2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.beytoote.com
3.www.goums.ac.ir