به قول جناب مولانا: چند شب ها خواب را گشتي اسير؟
يک شبي بيدار شود دولت بگير!
 

ماه رمضان، بوي مخصوص خودش را دارد. بويي که با سفره مادربزرگ و آش رشته افطار و شله زرد نذري شب هاي قدر، گره خورده است. رمضان و شب هاي رمضان، بوي خودش را دارد. شب هايي که ضعف روز، هنوز کامل از تن در نرفته و با اين حال، لذتي غريب دارد. سفره هاي افطاري دور هم، شب نشيني با رفقا، گل کوچک و شيطنت، چرت زدن پاي منبر، قرآن سرگرفتن، و دست آخر مناجات و زمزمه با خدا. مناجاتي که انگار با همه دعاهاي وقت هاي ديگر، فرق دارد. و شب هايي که انگار هزار شب مي شود و بلکه باز هم بيشتر.

نکته هايي براي خواب و بيداري
 

*خواب اين شب ها خيلي مهم است و در انجام بهتر اعمال و عبادات، کمکتان مي کند. حتما طوري برنامه ريزي کنيد که به اندازه حداقل مورد نياز بدنتان، که بين (4 تا 6)ساعت است، بخوابيد.
*سعي کنيد برنامه خوابتان منظم باشد. مثلا يک ساعت در روز و از ساعت يازده تا چهار شب.
*براي داشتن يک خواب خوب و آسوده، حداقل نيم ساعت قبل از خواب، محيط را ساکت و بي صدا کنيد و از جلوي کامپيوتر يا تلويزيون بلند شويد. فقط کارهاي آرامي مثل کتاب خواندن، براي قبل از خواب خوب است.
*گرسنه نخوابيد. اول خوب سير بشويد، بعد خواب.
*هواي پاييز را که خودتان مي دانيد چطوري است. اگر خوب روي خودتان را نپوشانيد، سرماخوردگي، حتمي است. آن وقت، علاوه بر گرفتاري هاي مريضي، روزه تان هم به دلتان نمي چسبد.
*ترجيحا از قرص هاي خواب آور استفاده نکنيد. چون که بيدار شدنتان براي سحري سخت تر است.
*اگر سحرها يک کم زودتر بيدار شويد، مي توانيد قبل از سحري، نماز شب هم بخوابيد، نماز شب، چيزديگري است.

نکته هايي براي سحري
 

*سحري هم براي جسم مفيد است و هم روح. تجربه بيدارشدن در دل شب براي يک مراسم آييني را از دست ندهيد.
*حتي اگر ميل به خوردن غذا نداريد، يک ليوان شير يا چند دانه خرما بخوريد.
*بهترين روش آماده کردن سحري، تهيه غذا در شب و گرم کردن آن براي سحري است- که معمولا مادرها زحمتش را مي کشند. با اين حال، اگر سحرخيز و زرنگ باشيد، مي توانيد مزه غذاي تازه را هم بچشيد. اگر هم نه، سحرخيز هستيد و نه در شب قبل، غذا آماده کرده ايد، غذاهاي فوري مثل تخم مرغ پخته يا کنسروها بهترين گزينه هستند.
*سعي کنيد برنامه غذايي سحرهايتان متنوع باشد.
*حتما در سحرها ميوه بخوريد.
*به جاي شيريني و شکر زياد، از شيريني هاي طبيعي مثل کشمش و خرما استفاده کنيد.
*خوردن سبزي زياد، نمک و ادويه زياد، و همين طور غذاهاي چرب، موجب احساس تشنگي در طول روز مي شود.
*اگر شب قبل، خوب خوابيده باشيد، مي توانيد در فاصله اذان صبح تا سرکاررفتن، قرآن روزانه تان را بخوانيد. راديو هم بعد از سحرها، يک جزء قرآن پخش مي کند.

نکته هايي براي دعا و مناجات
 

*دعاهاي مختلفي که درکتاب ها براي ماه مبارک يا هر روز و شب ماه نوشته شده اند، براي اين نيست که «مفاتيح» را باز کنيم و از اول تا آخرش را بخوانيم. بلکه اين ها را آورده اند تا هر وقت حال دعا داشتيم و نياز به آن، دعايي براي آن حال و موقعيت در دسترسمان باشد.
*اگر از دعايي خوشتان مي آيد و با آن بيشتر ارتباط برقرار مي کنيد، مي شود آن را در غيروقت خاص خودش هم خواند. چه اشکالي دارد دعاي کميل را وسط هفته بخوانيم؟
*حتما از کتاب دعايي استفاده کنيد که ترجمه فارسي داشته باشد. اين طوري، دعا خيلي بيشتر به دلتان مي نشيند. از ميان ترجمه هاي مختلف «مفاتيح»، ترجمه مرحوم مهدي الهي قمشه اي، معتبرتر و مقبول تر است.
*خواندن قرآن در روز و در طول روزه، بيشتر به دل آدم مي نشيند. ولي اگر در طول روز، فرصت نشد، شب را از دست ندهيد.
*زياد خواندن سوره قدر در اين شب ها توصيه شده است.
*به جز دعاها و نمازهاي خاص هر شب ماه مبارک (که مي توانيد در «مفاتيح» بخوانيد)، براي شب هاي رمضان، دعاي افتتاح، و براي سحرها دعاي سحر و ابوحمزه ثمالي را داريم.
*درست است که دعا و مناجات، يک امر شخصي است، اما دسته جمعي دعا خواندن، حال و لذت معنوي ديگري دارد. مي شود خيلي راحت دو سه تا رفيق دور هم بنشينند و يک دعاي خاص را با هم زمزمه کنند. هم غلط نمي خوانند، هم حال خوبشان را با هم قسمت مي کنند.
*و دست آخر، اين که دعا کردن، هيچ توصيه و فرمول ثابتي ندارد. شايد اصلا دلتان نخواهد هيچ کدام از دعاهاي توصيه شده براي اين شب ها را بخوانيد. شايد با مجاس دعا حال نکنيد. شايد حرف هاي ديگري داشته باشيد براي گفتن به خدا، … خودتان مي دانيد و خداي خودتان. هرجور دلتان خواست، دعا کنيد و «هيچ آدابي و ترتيبي مجوييد» و «هرچه مي خواهد دل تنگتان بگوييد».
اگر بناست خودتان تنهايي سحر بيدار شويد و مي ترسيد خواب بمانيد، اين کارها شايد کمک کند

سحرخيزان تنها
 

*اولين گزينه، همان کوک کردن ساعت است. اگر يکي فايده ندارد، به فکر خريدن يا قرض کردن چند تا ساعت باشيد و آن ساعت ها را در فاصله هاي دور از دستتان بگذاريد که نتوانيد توي خواب، خاموش شان کنيد.
*تکنولوژي هم ممکن است به دردتان بخورد. گوشي موبايل را تنظيم کنيد که بيدارتان کند يا از تايمر تلويزيون استفاده کنيد و آن را سرساعت مشخص تنظيم کنيد.
*از دوستان و همسايه هاي فداکار بخواهيد به تان تلفن بزنند يا اس ام اس بفرستند.
*جايتان را کنار ديوار همسايه بيندازيد و به اش بگوييد وقتي بيدار شد، به ديوار بکوبد.
*لطفا حواستان باشد که زمان اذان صبح، از اول ماه تا آخر آن، بيست دقيقه اي تغيير مي کند. هر از چند گاهي، ساعت بيدارشدنتان را تغيير دهيد.
*آخرش هم اين که اگر باز مي ترسيد بيدار نشويد، همان آخر شب، شام مفصلي بخوريد. فقط نماز صبح يادتان نرود.
*در روايات هست که براي بيدار شدن در زمان خاصي، موقع خواب، آيه اي از سوره کهف را بخوانيد: «قل انما انا بشر مثلکم يوحي اليّ انما الهکم اله واحد…»

شب هاي رمضان در کشورهاي ديگر
جشن فانوس ها
 

نويسنده: فرخنده ملکي فر
*در کشور مصر، افطار معمولا يک ليوان چاي شيرين است که گاهي با شير مخلوط مي کنند، به اضافه غذاهاي آبکي، از يک غذاي ساده مثل آبگوشت تا انواع سوپ. اگر ماه رمضان در فصل تابستان بيفتد، از کمپوت هاي خنکي استفاده مي کنند که با ميوه هاي خشک درست مي کنند.اين کمپوت، گاهي جاي خود را به خرماي خشک شده که در شير خوابانده شده، مي دهد. مخلفات افطار، سالاد، سبزيجات، و ترشي، باقلوا، نان محلي و ميوه تازه است. اما سحري شان يک صبحانه معمولي است: نان، ماست، تخم مرغ، پنير سفيد و چاي.
*در پاکستان، سر سفره افطار، «فني» مي گذارند که با رشته فرنگي درست مي کنند و «خَجلا» که با ارد و شير و شکر درست مي کنند و فقط مخصوص ماه رمضان است.
*هندي ها برياني مي خورند که با برنج و زعفران و گوشت آماده مي شود.
*در ترکيه، افطار با چيزهاي کوچکي مثل خرما، ترشي، ميوه و پنير شروع مي شود و با سوپ و آش و غذايي که گوشت داشته باشد، ادامه پيدا مي کند. سبزيجات هم حتما هست. دسر هم ميوه و شيريني دارند.
*در بيشتر کشورها، سوپ يا آش از اجزاي اصلي سفره افطار هستند.
تونس، ليبي، سومالي و الجزاير، سوپ هاي مخصوص سنتي براي افطار مي خورند. ليبيايي ها خيلي اين سوپ شان را تحويل مي گيرند و بدون آن، افطارشان ناقص است. اسم سوپ سوماليايي ها «موشالي» است که مي تواند فقط شير و شکر و حريره باشد، يا گوشت و سبزيجات هم به آن اضافه شود.
*تونسي ها مرغ سرخ شده همراه تخم مرغ و پنير و فلف و سيب زميني دارند. در سومالي، کباب را به سيخ نمي کشند، بلکه شبيه سوسيس، با گوشت و پياز و گوجه فرنگي و فلفل در سيني مي چينند و روي اجاق مي پزند.
*خوراکي هاي شيرين هم در ماه رمضان خيلي پرطرفدارند. در عربستان، سوريه و افغانستان، چيزهايي مثل باقلوا و پسته و بادام، حتما در مهماني هاي افطاري هست. در بوسني، انواع شيريني و کلوچه مي پزند و در ليله القدر هم حلوا درست مي کنند. در مراکش، يک نوع کلوچه مرسوم هست به نام «بيستيا» يا «پاستيلا». داخلش گوشت مرغ با فلفل است، و رويش هم شکر مي پاشند.
*مراکشي ها يک نوع آش هم دارند به نام حريره که با مرغ و نخودفرنگي درست مي شود و همراهش يک ميوه شيرين مي خورند.
*در کشورهاي آسياي جنوب شرقي، مثل پاکستان، هند و بنگلادش، سمبوسه خيلي رايج است و نخود فرنگي هم پاي ثابت مخلفات سر سفره است.

شب هاي رمضان در خوابگاه
فقط يک شام زودهنگام
 

خيلي از خوابگاهي ها مي گويند که ماه رمضان هاي خوابگاه، فرقي با بقيه اوقات ندارد، جز اين که شام را کمي زودتر مي دهند. اما بعضي ها راهي پيدا کرده اند که بتوانند در خوابگاه هم يک سفره رنگين براي افطاري پهن کنند. با بچه هاي ديگر قرار بگذاريد هر کس بلد است. غذايي درست کند (يا وقتش را دارد)، براي سه تا اتاق ديگر هم درست کند. اين طوري مي شود سر همه سفره ها حلوا و شله زرد و آش ديد.
خوابگاهي ها مي گويند افطاري خوابگاه، چيز خاصي ندارد. به جز اين که:
*نمي توانند فيلم هاي دم افطار را ببينند.
*شب قدر، جاي خاصي نمي توانند بروند.
*معمولا يکي مامان مي شود و همه را بيدار مي کند و غذا را گرم مي کند (سحري).
*گاهي بچه ها خودشان حتي مجبورند اذان بگذارند.
*خيلي وقت ها افطار، دانشگاه اند.
*بعضي واسه بيدار شدن، خيلي بدقلقي مي کنند.

کي اهل معامله است؟
هزار ماه را به قيمت يک شب مي دهند
آن شب جادويي
 

*حتي اگر شب قدر آن قدر پراهميت نبود، باز هم بيدار ماندن و دعاخواندن در طول دو سه شب از سال، آن قدر سخت نيست که بخواهيم در اين شب هاي عزيز، تنبلي کنيم. شب قدر در يکي از سه شب (19،21،23)ماه رمضان، پنهان است. (و اگر خيلي پايه باشيد، شب هاي (17 و 27)هم در بعضي روايات آمده.) پس هيچ شبي را از دست ندهيد. از کجا معلوم که همان شبي که مي خواهيد بخوابيد، آن شب جادويي نباشد؟
*حتما در خانه و خوابگاه نمانيد و احياي شب قدر را در جمع برگزار کنيد. شايد بين جماعت، يکي اشکي بريزد و دلش بشکندو لطف خدا را بخرد. خودتان را از لطف خدا دور نکنيد.
*مجالس احياي شب قدر، آن قدرزياد و متنوع هست که براي پيدا کردن مجلس مورد علاقه تان دچار مشکل نشويد. براي اين کار، رفقا بهترين منبع اطلاعا هستند.
*براي اين که بتوانيد شب را بيدار بمانيد، بايد روز را خوابيده باشيد. وگرنه يک دفعه وسط قرآن سرگرفتن، چرتتان مي برد!
*معمولا ترتيب برنامه هاي مجالس شب هاي احيا اين طور است: خواندن نماز قضاي جماعت، خواندن زيارت عاشورا، خواندن دعاي جوشن کبير، سخنراني، مداحي، قرآن سرگرفتن، براي شرکت در يک برنامه کامل بايد حدود ساعت (11)در مسجد حاضر باشيد.
*با خودتان قرآن و کتاب دعا ببريد. چون به احتمال قوي، مسجد آن قدر شلوغ مي شود که قرآن گيرتان نيايد.
*هرچه زودتر برويد، جاي بهتر و مناسب تري گيرتان مي آيد. در ضمن، اصلا درست نيست که شما بعد از چند ساعت خواب برويد و در جايي که رفقايتان نگه داشته اند، بنشينيد و آن وقت، کساني که قبل از شما آمده اند، سرپا يا بيرون بمانند.
*اگر نمي توانيد پيش رفقايتان جلوي خنده و شوخي تان را بگيريد، تنها بنشينيد.
*اين شب ها، مسجدها حسابي شلوغ است و هواي داخل مسجد هم گرم و دم کرده. پس براي گرم ماندن، لباسي بپوشيد که بتوانيد داخل مسجد سبکش کنيد.
*از اعمال شب هاي قدر، زيارت امام حسين (ع) است. هر طور که بلديد، حضرت را زيارت کنيد. ولو به يک سلام ساده.
*دعا براي خانواده و دوستانتان يادتان نرود. دعا در حق ديگران، خيلي زود مستجاب مي شود.

کجا برويم؟
 

مجالس شب هاي قدر، خيلي بيشتر از آن هستند که ما بتوانيم فهرست شان کنيم، چند جايي مثل مسجد ارگ و مهديه تهران و مسجد بلال و کانون توحيد، معرف تر از بقيه هستند. اما معمولا اين جور جاها خيلي زود پر مي شوند و بايد بيرون بنشينيد که غير از سرما، سر و صداي اطراف هم مانع توجه به دعا و مراسم است. به علاوه، اين که ممکن است از نوع اين مجالس، خيلي خوشتان نيايد. شايد مناسب ترين پيشنهاد براي اين شب ها، مجالسي باشد که در دانشگاه ها و خوابگاه ها برگزار مي شود. مراسم مسجد دانشگاه تهران و مسجد دانشگاه صنعتي شريف و دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي، از معروف ترين اين قبيل برنامه هاي دانشجويي است. به علاوه، احياي مسجد کوي دانشگاه تهران هم که با حضور آيت الله امجد برگزار مي شود، خيلي طرفدار دارد. مريدهاي آيت الله مجتبي تهراني مي دانند که سال هاست در مسجد بازار، قرآن سرمي گيرد. حجت الاسلام فاطمي هم، معمولا در شهرک غرب، مجتمع روشنگر، برنامه دارد. مسجد مطهري در ميدان بهارستان هم احياي باحالي دارد. جوشن کبير سوزناکي مي خوانند و آيت الله امامي، قرآن سرمي گيرد.

پاره هايي از دعاهاي شب هاي رمضان
 

نزديکتر از هر نزديک

دعاي افتتاح
 

اين دعا از امام صادق (ع) روايت شده و مخصوص شب هاي رمضان است. «خدايا تو به ما اجازه دادي که به درگاهت دعا کنيم و حاجت طلبيم. پس اي خداي شنوا، سپاس مرا بپذير و دعايم را اجابت فرما و از لغزشم درگذر. که چه بسيار غصه ها و اندو ها را تو برطرف کرده اي، … و چه غم ها را زايل ساخته اي و چه لغزش هايي را بخشيده اي و چه رحمت ها بر خلق نموده اي و چه زنجيرهاي بلا را در هم گسسته اي.»

دعاي سحر
 

دعاي سحر که هر روز، وقت سحري از راديو هم پخش مي شود، از امام باقر (ع) به ما رسيده است.
«خدايا از تو درخواست مي کنم به حق نوراني ترين مراتب انوارت، که تمام مراتب آن نوارني است. پس درخواست مي کنم به حق تمام مراتب نوراني ات. خدايا از تو درخواست مي کنم به حق نيکوترين مراتب جمالت، که تمام مراتب جمالت نيکو است. پس درخواس مي کنم به حق تمام مراتب جمالت؛ … خدايا از تو درخواست مي کنم به حق آن چيزي که اگر تو را به آن بخوانم، اجابتم مي کني، پس درخواست مي کنم دعايم را اجابت فرما اي خدا!»

دعاي جوشن کبير
 

اين دعا از پيامبر (ص) به ما رسيده، و در حديث است که جبرئيل، اين دعا را از جانب خدا براي رسولش آورد. در اين دعا خدا را به هزار نام مختلف مي خوانيم. وقت خاص اين دعا، شب اول ماه مبارک و نيز شب هاي قدر است. خواندن اين دعا در وقت گرفتاري هم توصيه شده است. «اي نزديک تر از هر نزديک! اي دوستدارتر از هر دوست! اي بيناتر از هر بيننده اي! اي آگاه تر از هر آگاه! اي بزرگوارتر از هر شريف! اي بلندمرتبه تر از هر مقام! اي تواناتر از هر توانا! اي داراتر از هر دارا! اي بخشنده تر از هر کريم! اي مهربان تر از هر مهربان!»

دعاي وداع با ماه رمضان
 

اين دعا را امام سجاد (ع) در پايان ماه رمضان و براي وداع با ماه مبارک مي خواند. براي پيدا کردن اين دعا بايد به «صحيفه سجاديه» مراجعه کنيد.
«درود بر تو اي بزرگ ترين ماه خدا و يا روز شادي دوستان خدا. درود بر تو اي گرامي ترين وقت هايي که ما با مصاحب بودي. اي ماهي که آرزوها نزديک است و کردارهاي شايسته در آن پراکنده است؛ … بار خدايا ما اهل اين ماه هستيم که به آن، ما را به مقام و منزلت ارجمند دادي و ما را براي بندگي در آن توفيق عطا کردي.»
منبع:همشهري جوان شماره 41.