گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین سید تقی درچه‌ای

سید مصطفی خمینی خیلی اهل شعر و ذوق و ادب بودند،از باب نمونه دیوان کمپانی را گفتید، عرض کنم؛ در نخلستان که می رفتیم، خب بیکار بودیم. از محسنات حاج آقا مصطفی این بود که پابرهنه به این سفر می آمد. حتی جوراب هم نمی پوشید. حالا نمیدانم نذر کرده بود و یا عقیده اش اینگونه بود. به هر صورت دیوان کمپانی دستشان بود و می گشتند و یک شعر ناب و یا غزلی پیدا می کرد و می خواند. از خودم که عرض کنم بنده صدای خوبی داشتم. در این سفرهای پیاده روی گاه گاهی غزلی را پیدا می کرد و صدا می زد آقای درچهای یک شعری پیدا کردم الان زمان مناسبی است و شما این را بخوان. من هم با صدای بلند می خواندم. ایشان هم اظهار لذت می کرد، به گونه ای که مشوق ما بود.
 

به شکل مرثیه یا آواز؟

– خیر به شکل آواز. روضه که نمی خواستیم بخوانیم. به شکل آواز می خواندم و گاهی در نخلستان‌ها حسابی به آواز می آمدم، حتی کاروان های دیگر از عرب، ایرانی و غیر ایرانی سعی می کردند یا جلوتر از ما و یا عقبتر از ما حرکت کنند. صدا را که می شنیدند، جذب گروه ما می شدند. و تا ما می خواندیم همراه ما بودند.
 

ظاهرا حافظه بسیار قوی ای هم در خصوص شعر داشتند؟

بله؛ خاطره ای از یک سفر برای شما عرض کنم. بنده کمی طبع شعر دارم. شعری گفته بودم؛ غزل بود. غزل خودم را با آواز خواندم. ایشان گوش کردند و سپس تحسین کردند. گفتند: خیلی قشنگ خواندی. گفتند: شعر مال کیه؟ گفتم: خودم سرودم. گفتند مگر شما شعر هم می گویی؟ گفتم گاهی وقتها معر می گوییم و اسمش را شعر می گذاریم. گفتند که ما شعر دزد دیده بودیم، اما مثل تو ندیده بودیم. این شعر مال شما نیست! مال یک آقای است به نام فلانی.(که اسمش الان یادم نیست). گفتم بابا شعر مال منه؛ سپس گفتم من زحمت کشیدم اونو گفتم! خلاصه ما یک مقدار تو فکر رفتم. فقط تو دفترچه خودم بود! دست کسی نیافتاده بود. از ما که این شعر متعلق به منه و از ایشان که خیر این شعر متعلق به کس دیگری است. همینطور که کنار هم می آمدیم خیلی جلوتر آمدیم. ایشان زد به شانه من و گفتند: آقای درچهای نگران نباش این شعر مال خودته فکر کردم که شوخی می کند بلافاصله گفتم اگر راست می گویی از حفظ بخوان. از نه بند شعر، هشت بند آن را از حفظ خواند. ما گفتیم بابا عجب رودست خوردیم. چه جوری شده…؟! من یکبار شعر را خواندم ، ایشان چقدر حافظه قوی دارد که با یکبار خواندن من آنرا حفظ شده البته ایشان در ادامه راه دوباره به شانه من زد و گفت که داشت منو اذیت می کرد. ایشان به همه اطلاعاتش مسلط بود. ارتباط ایشان با همه خیلی مهربانانه و خونگرم بود. با همه خوب بود. حالتی به خودش می گرفت که اظهار بر تفوق نباشد. در گفتار و کردارشان مثل بقیه رفتار می کرد، تا بوی تفوق و برتری ندهد.
 

اثر پذیری ایشان از شخصیت حضرت امام از لحاظ اخلاقی و علمی چگونه بود؟

حضرت امام شخصیت برجسته ای داشتند و واقعا خودش را ساخته بود. از مردان الهی بود. حاج آقا سید مصطفی خمینی در اطاعت و تبعیت از امام بسیار مفید بود که جز به جز گفتار، کردار و حالات امام را سرلوحه خود قرار دهد. و چون امام اهل تهجد و راز و نیاز و سیاست و فکر و اندیشه های بالا بود، حاج آقا مصطفی مقید بود که همه آن راه و روش امام را بپذیرد و عمل کند و عمل هم می کرد. آن خلوص و صفایی که در امام بود در حاج آقا مصطفی هم تقریبا بود.
 

به نظر شما نقش و تأثیر ایشان در مبارزات حضرت امام چقدر و چگونه بود؟

تأثیر پذیری حاج آقا مصطفی از امام در قضیه مبارزه و فکر و اندیشه خیلی قوی بود. مقید بود کردار و رفتار امام را عملی کند. دقیق پا به پای امام بود. امام هم چون می دانست که حاج آقا مصطفی اینگونه عمل می کند به ایشان اعتماد داشت. لذا در قضیه مبارزات و نظریات آن کاملا به نظریه حاج آقا مصطفی احترام می گذاشت و براستی که بازوی راست امام در مبارزات بود.
 
امام از اول مبارز حضور جدی داشت، از دوران رضاشاه و از قدیم. اما در زمان حضور ایشان در قم که منجر به انقلاب شد، حاج آقا مصطفی دقیق به گفتار امام عمل می کرد. با مبارزین ارتباط مستحکمی داشت و نقش امام را به خوبی برای مبارزین ایفا می کرد. همه گفتار امام و رفتار ایشان را صادق می دانست و به همان شیوه عمل می کرد و همان راه را می رفت. خودش هم کاملا صاحب نظر در مسائل سیاسی بود. با امام کاملا هماهنگ بود. دقت داشت که یک وقت از نظریات امام عدول نکند و به شیوه امام جلو برود. به مبارزین بها میداد. برای آنها احترام قائل بود.

 
در نجف چه اتفاقاتی می افتاد که مشخص بکند ایشان در مبارزات نقش دارد؟ چه کارهایی را انجام میداد؟

ایشان نسبت به همه خیلی خونگرم بود و گرمی ویژه ای نسبت به مبارزان انقلاب داشت. و این نشان دهنده این بود که دارد به مبارزان بها می دهد. با آنها رفیق بود. سایر طبقات هم برای ایشان احترام قائل بودند. مثلا اطرافیان بیوت مراجع در نجف برای حاج آقا مصطفی احترام خاصی قائل بودند. علتش این بود که خود حاج آقا مصطفی برای همه این آقایان احترام قائل بود. آنها هم ایشان را بعنوان یک شخصیت قبول داشتند.
ادامه دارد..
 
منبع: امید اسلام، معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول، تهران، 1390