تفسیر آیات 90 تا 92 سوره مائده
(يا ايّها الذين آمنوا انما الخمر و الميسر و الانصاب و الازلام رجسٌ من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون* انّما يريد الشيطان ان يوقع بينکم العداوه و البغضاء في الخمر و الميسر و يصدکم عن ذکر الله و عن الصّلوه فهل انتم منتهون* و اطيعوا الله و اطيعوا الرّسول و احذروا فان تولّيتم فاعلموا انّما علي رسولنا البلاغ المبين)
«اي کساني که ايمان آورده ايد شراب و قمار و بتها و از لام (که يک نوع بخت آزمايي بوده) پليدند و از عمل شيطانند از آنها دوري کنيد تا رستگار شويد.» شيطان مي خواهد در ميان شما به وسيله شراب و قمار عداوت ايجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد آيا (با اين همه زيان و فساد و با اين نهي اکيد) خودداري خواهيد کرد؟ و اطاعت خدا و اطاعت پيامبر کنيد و (از مخالفت فرمان او) بترسيد، و اگر روي برگردانيد (و مخالفت نماييد مستحق مجازات خواهيد بود) و بدانيد بر پيامبر ما جز ابلاغ آشکار چيز ديگري نيست (و اين وظيفه را در برابر شما انجام داده است)».

شأن نزول
 

در تفاسير شيعه و اهل تسنن شأن نزول هاي مختلفي درباره آيه نخست ذکر شده است، که تقريباً با يکديگر شباهت دارند از جمله اينکه در تفسير درّالمنثور از سعد بن وقاص چنين نقل شده که مي گويد: اين آيه درباره من نازل گرديد، مردي از انصار غذايي تهيه کرده بود و ما را دعوت کرد، جمعي در مجلس ميهماني او شرکت کردند، و علاوه بر صرف غذا، شراب نوشيدند و اين قبل از تحريم شراب در اسلام بود، هنگامي که مغز آنها از شراب گرم شد شروع به ذکر افتخارات خود کردند، کم کم کار بالا گرفت و به اينجا رسيد که يکي از آنها استخوان شتري را برداست و بر بيني من کوبيد و آن را شکافت، من خدمت پيامبر(ص) رسيدم و اين جريان را عرض کردم در اين موقع آيه فوق نازل شد.
از مسند احمد و سنن ابي داود و نسائي و ترمذي چنين نقل شده است که عمر (که طبق تصريح تفسير في ظلال جلد سوم صفحه 33 علاقه شديد به نوشيدن شراب داشت) دعا مي کرد، و مي گفت: خدايا بيان روشني در مورد خمر براي ما بفرما، هنگامي که آيه سوره بقره (يسئلونک عن الخمر و الميسر…) نازل شد پيامبر(ص) آيه را براي او قرائت کرد ولي او باز به دعاي خود ادامه مي داد و مي گفت: خدايا بيان روشنتري در اين زمينه بفرما، تا اينکه آيه سوره نساء (يا ايها الذين آمنوا لا تقربوا الصلوه و انتم سکاري) (نساء- 43) نازل شد، پيامبر(ص) آن را نيز بر او خواند، باز به دعاي خود ادامه مي داد، تا اينکه سوره مائده (آيه مورد بحث) که صراحت فوق العاده اي در اين موضوع دارد نازل گرديد، هنگامي که پيامبر(ص) آيه را بر او خواند، گفت: انتهينا انتهينا! از نوشيدن شراب خودداري مي کنيم، خودداري مي کنيم.

اثرات مرگبار شراب و قمار
 

1- به موجب آماري که در انگلستان درباره جنون الکلي انتشار يافت، و اين جنون با جنون هاي ديگر در آن مقايسه شده بود، چنين به دست آمده که در برابر 2249 ديوانه الکلي فقط 53 ديوانه به علل ديگر وجود داشته است.
2- به موجب آمار ديگري که از تيمارستان هاي آمريکا به دست آمده 85 درصد از بيماران رواني آنها را بيماران الکلي تشکيل مي دهد.
3- يکي از دانشمندان انگليسي به نام «بنتام» مي نويسد: مشروبات الکلي در کشورهاي شمالي انسان را کودن و ابله، و در کشورهاي جنوبي ديوانه مي کند، سپس مي افزايد: آيين اسلام تمام انواع نوشابه هاي الکلي را تحريم کرده است و اين يکي از امتيازات اسلام مي باشد.
4- اگر از کساني که در حال مستي دست به انتحار يا جنايت زده و خانه هايي را ويران ساخته و خانمان هايي را بر باد داده اند آماري تهيه شود، رقم سرسام آوري را تشکيل مي دهد.
5- در فرانسه، هر روز 440 نفر جان خود را فداي الکل مي کنند.
6- طبق آمار ديگري تلفات بيماري هاي رواني آمريکا در يک سال، دو برابر تلفات آن کشور در جنگ جهاني دوم بوده است. و به عقيده دانشمندان در بيماري هاي رواني آمريکا مشروبات الکلي و سيگار نقش اساسي داشته اند.
7- به موجب آماري که توسط يکي از دانشمندان به نام «هوگر» به مناسبت بيستمين سالگرد مجله علوم ابراز شد 60 درصد قتل هاي عمدي، 75 درصد ضرب و جرح، 30 درصد جرائم ضد اخلاقي (از جمله زنا با محارم) 20 درصد جرائم سرقت مربوط به الکل و مشروبات الکلي بوده است. و به موجب آماري از همين دانشمند 40 درصد از اطفال مجرم داراي سابقه الکل هستند.
8- از نظر اقتصادي تنها در انگلستان زيان هاي ناشي از طريق غيبت کارگران از کار به خاطر مشروبات الکلي به 50 ميليون دلار در سال (تقريباً 1750 ميليون تومان) برآورد شده است، که اين مبلغ به تنهايي مي تواند هزينه ايجاد هزاران کودکستان و دبستان و دبيرستان را تأمين کند.
9- به موجب آماري که درباره زيان هاي مشروبات الکلي در فرانسه انتشار يافته: الکل 137 ميليارد فرانک در سال بر بودجه فرانسه غير از خسارات شخصي به شرح زير تحميل مي کند:
60 ميليارد فرانک خرج دادگستري و زندان ها.
40 ميليارد فرانک خرج تعاون عمومي و خيريه.
10 ميليارد فرانک مخارج بيمارستانها براي الکلي ها.
70 ميليارد فرانک هزينه امنيت اجتماعي.
و به اين ترتيب روشن مي شود که تعداد بيماران رواني و بيمارستان ها و قتل ها و نزاع هاي خونين و سرقت ها و تجاوزها و تصادف ها با تعداد ميخانه ها تناسب مستقيم دارد.
10- بزرگترين مؤسسات آمارگيري ثابت کرده است که قمار در 30 درصد جنايت ها دخالت مستقيم دارد.
و به موجب آمار ديگري که در زمينه جرائم قماربازان منتشر شده با نهايت تأسف مي بينيم که
90 درصد جيب بري.
50 درصد جرائم جنسي.
10 درصد فساد اخلاق.
30 درصد از طلاق ها.
40 درصد از ضرب و جرح ها.
و 5 درصد از خودکشي ها به خاطر قمار صورت گرفته است.(1)

پي‌نوشت‌ها:
 

1. تفسير نمونه، ج5، ص 75- 68.
 

منبع؛
قنبری، حیدر؛ (1389) داستان های شگفت انگیزی از شیطان، قم، انتشارات تهذیب، چاپ ششم.