عید فطر، روز عبادت و تقرّب به خدا

خداى متعال، مراسم با عظمت ماه رمضان را این‌گونه مقرّر فرموده است که به آسانى و سادگى پایان نپذیرد. در پایان این ماه – که ماه عبادت است – روزى را قرار داده است که روز عید باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگى باشد؛ برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند؛ موفقیّتهاى ماه رمضان را قدر بدانند؛ میان خود و خدا محاسبه کنند؛ آنچه را که در این ماه شریف ذخیره آنها شده است، براى خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عید فطر است. لذا روز عید فطر هم اگرچه عید است؛ اما روز عبادت و توسّل و تذکّر و تقرّب به خداست که با نماز شروع مى‌شود و با دعا و توسّل و ذکر پایان مى‌پذیرد. این روز را قدر بدانید؛ ذخیره تقوا را مغتنم بشمارید و عید فطر را بزرگ بدانید.
امروز در قنوت نماز، نُه مرتبه به خدا عرض کردید: «اللّهم انى اسألک خیر ما سألک منه عبادک الصّالحون؛ یعنى بهترین چیزى را که بندگان صالح خدا از او طلب مى‌کنند، به ما عطا کن. «و اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون»؛(۱) و از آنچه که بندگان مخلص خدا، به خدا پناه مى‌برند، ما نیز به خدا پناه مى‌بریم. آنچه که شما خواسته‌اید، رضاى خداست، تقرّب به خداست، توفیق عمل براى خدا و توفیق عبودیّت الهى است. آنچه که شما از آن به خدا پناه برده‌اید، بندگى نفس است، بندگى هوى است، بندگى غیر خداست، شرک به پروردگار است. (۱۳۷۷/۱۰/۲۸)

عید فطر مایه ازدیاد عزت و شرف امت اسلامی

خداوند متعال عید سعید فطر را براى امت اسلام و براى پیامبر عظیم‌الشأن مایه‌ى عزت و ذخر و شرف و کرامت قرار داد؛ «و لمحمّد صلّى اللّه علیه و ءاله ذخرا و شرفا و کرامة و مزیدا»؛ مایه‌ى ازدیاد عزت و شرف امت اسلامى و پیامبر عظیم‌الشأن است. این بسته به این است که ما مسلمانها، با این موقعیتها و با این مناسبتها چگونه رفتار کنیم. ملتهاى مسلمان میتوانند ماه رمضان را و عید فطر را وسیله‌اى قرار بدهند براى عزت؛ نردبانى قرار بدهند به سمت علوّ معنوى و مادى و عزت دنیا و آخرت. باید بیدار باشیم، باید از این موقعیتها استفاده کنیم. (۱۳۹۱/۰۵/۲۹)

شکرانه نعمت الهی در ماه رمضان

نماز روز عید فطر به یک معنا شکرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى نعمت الهى در ماه رمضان است. شکرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى این ولادت جدید است. در نماز عید فطر بارها به خداوند عرض میکنیم: «ادخلنى فى کلّ خیر ادخلت فیه محمّدا و آل محمّد»؛ ما را به آن بهشت مصفاى ایمان و اخلاق و عمل که این برگزیدگان را در آن جا دادى، وارد کن. «و اخرجنى من کلّ سوء اخرجت منه محمّدا و آل محمّد صلواتک علیه و علیهم»؛ از آن دوزخ عمل ناشایست، اخلاق ناشایست، عقیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى ناشایست که این بزرگواران و عزیزان عالم خلقت را از آن محفوظ و مصون نگاه داشتى، ما را خارج کن. این هدف بزرگ را براى خودمان در روز عید فطر ترسیم میکنیم، آن را از خدا طلب میکنیم و خودِ ما هم البته وظیفه داریم، تکلیف داریم که سعى کنیم، تلاش کنیم که در این صراط مستقیم بمانیم. (۱۳۸۸/۰۶/۲۹)

وحدت مسلمین در عید فطر وسیله کرامت و شرف پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله)

نماز عید فطر هم مظهرى از همین وحدت در هر نقطه‌اى از نقاط دنیاى اسلام است. لذا در این دعائى که ما در قنوت میخوانیم؛ «الّذى جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد (صلّى اللَّه علیه و اله) ذخرا و شرفا و کرامتا و مزیدا»؛ براى وجود مقدس نبى اکرم این عید یک ذخیره است، وسیله‌ى شرف است، وسیله‌ى کرامت و ازدیاد مقام عالىِ متعالىِ آن وجود مقدس است. کِى این خصوصیات حاصل میشود؟ آن وقتى که این عید، عید آشتى‌کنان دلهاى مسلمانان با یکدیگر باشد. هم در ابعاد ملى این حرف صادق است، هم در ابعاد وسیع امت اسلامى این حرف صادق است. در ابعاد ملى همچنانیکه ملت بزرگ ما در طول سالیان پس از انقلاب تا امروز تجربه کرده است، اتحاد و اتفاق کلمه، وسیله‌ى عزت اوست، وسیله‌ى قدرت اوست. (۱۳۸۶/۰۷/۲۱)

پاسداشتن عزت و شوکت امت اسلام با حفظ وحدت

در دعاى قنوت نماز عید فطر مى‌خوانیم که: «اسألک بحقّ هذا الیوم الّذى جعلته للمسلمین عیدا»؛ این روز را خداى متعال عید مسلمانان قرار داده است؛ یعنى روزى که براى مسلمانان همواره خاطره‌انگیز است: اجتماع مردم، آشنایى مردم با یکدیگر و نو کردن روز و روزگار و روش زندگى. در دنباله‌ى این جمله مى‌خوانیم که: «و لمحمّد (صلى‌اللَّه‌علیه‌وآله) ذخراً و شرفاً و کرامتاً و مزیدا»؛ براى پیغمبر ذخیره، شرف، کرامت و مزید است؛ مایه‌ى افزایش و گسترش میراث معنوى پیغمبر است. ما امت اسلامى چه زمانى مى‌توانیم این روز را به معناى حقیقى خود براى خودمان عید قرار بدهیم و براى پیامبر مکرّممان مایه‌ى شرف و سربلندى بسازیم؟ آن‌وقتى که به اشاره‌ى دست پیغمبر توجه کنیم و بر طبق آن حرکت کنیم. (۱۳۸۳/۰۸/۲۴)
ارتباط ویژه‌ى این روز با وجود مقدس نبىّ‌اکرم صلّى‌اللَّه‌علیه‌وآله امرى معلوم و آشکار است. من عرض مى‌کنم اگر در هر روز عید فطر، امّت این بزرگوار، حرکت شایسته‌اى نسبت به پیشواى عظیم‌الشّأن و رهبر معظّمِ الهىِ خود انجام دهد، آن وقت، عید فطر آن‌چنان که خدا خواسته و مقرّر شده است، یک عید نبوى و عید مصطفوى واقعى خواهد شد.
آنچه من امروز در مقابل چشم خود مشاهده مى‌کنم و مناسب است امّت مصطفوى، نسبت به پیشواى عظیم‌الشّأن و پیامبر برگزیده‌ى خدا، به عنوان یک هدیه‌ى عید تقدیم کند، حضور یکپارچه‌ى جمعیتى از امت مسلمان است که براى نماز عید آمده‌اند. جا دارد که امروز، امّت سعى کند یکپارچگى، التیام، وحدت و هماهنگى و همدلى در میان خود را – همچنان که نام یک امّت از این همه خبر مى‌دهد – براى خود حفظ کند.
امروز وظیفه‌ى این امّتِ بزرگ، در مقابل پیامبر، نجات دهنده، پیشوا، معلّم، امانت الهى در میان خود و محبوبترین چهره در میان امّت؛ یعنى وجود مقدس نبىّ‌اکرم علیه‌وعلى‌آله‌الصّلاةوالسّلام این است که عزّت و شوکت امّتِ اسلامى را با حفظ وحدت پاس بدارد. این وظیفه‌ى امروزِ امّت است. (۱۳۷۳/۱۲/۱۱)

عید فطر ذخیره‌ای برای وحدت و معنویت در دنیای اسلام

عید سعید فطر شاید برجسته‌ترین خصوصیتش این است که مراسمى معنوى و بین‌المللى است. برخلاف بسیارى از رسوم بین المللى که جنبه‌ى سیاسىِ محض دارد، این رسم بین‌المللى جنبه‌ى معنوىِ بارز و نمایانى دارد. در دعاى قنوت عید فطر مى‌خوانیم: «اسئلک بحقّ هذا الیوم الّذى جعلته للمسلمین عیدا و لمحمّد صلّى اللَّه علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامة و مزیدا»؛ این روز، عید همه‌ى مسلمانان و مایه‌ى شرف اسلام و پیامبر اسلام و عزّت اسلام و ذخیره‌اى تمام نشدنى در طول تاریخ است. با این چشم به عید سعید فطر نگاه کنیم. امروز ملت اسلامىِ بزرگ ما به این ذخیره نیازمند است. از این ذخیره، دو چیز باید مورد استفاده‌ى مسلمانان قرار گیرد: اوّل، وحدت و نزدیکى مسلمین است و دوم، توجّه به معنویت در دنیاى اسلام است. در دنیاى اسلام، هر دو عاملِ تکامل‌بخش و پیشبرنده، مورد خدشه قرار گرفته است. امروز وحدت مسلمانان با ایجاد تفرقه‌هاى مذهبى، فرقه‌اى، نژادى، ناسیونالیسمهاى گوناگون، قومیتهاى مختلف و شعارهاى انحرافى، مخدوش شده است. مسلمانان بر فراز همه‌ى شعارهاى خود – چه شعار قومیّت، چه شعار مذاهب اختصاصى خودشان، چه شعارهاى مربوط به سیاستهاى خودشان – باید شعار وحدت و یکپارچگى امّت اسلامى را قرار دهند. امروز براى آنها یکى از کارآمدترین شعارها این است. مى‌دانیم که استعمار و استکبار و دست قدرتهاى بیگانه همیشه سعى کرده است با انواع و اقسام حیَل، این وحدت را درهم بشکند؛ که یکى از خبیث‌ترین حیله‌ها، حیله‌ى غصب سرزمین فلسطین و کاشتن شجره‌ى خبیثه‌ى صهیونیسم در سرزمین اسلامى فلسطین – یعنى در قلب ملتهاى مسلمان و کشورهاى اسلامى – بوده است.
نقطه‌ى دوم هم معنویت است. استعمارگرانى که آمدند سرمایه‌هاى ما را – نفت ما را، استقلال ما را، عزّت ما را، وحدت و یکپارچگى ما را – به دست چپاول و غارت سپردند، معنویت ما را هم به یغما بردند و در دنیاى اسلامى، مادیّتِ خودشان را به صورت فرهنگهاى گوناگون و مبانى باطل گستراندند. امروز باید بازگشت به معنویت اسلام، به حقیقت اسلام و روحانیت دین، شعار مسلمانان باشد. امروز مسلمانان به این احتیاج دارند.
اگر ما امروز وحدت مى‌داشتیم و اگر به معنویت اسلام تکیه مى‌کردیم، دشمن نمى‌توانست با این وضوح ملت فلسطین را در خانه‌ى خودش این گونه مورد شکنجه و فشار و تعقیب و آزار قرار دهد. (۱۳۷۹/۱۰/۰۷)

لزوم پیشرو بودن جامعه اسلامی در خیرات

خصوصیت عید فطر و بعضى اعیاد دیگر اسلامى این است که مخصوص به مجموعه‌ى خاصى از جامعه‌ى عظیم اسلامى نیست. حقیقتاً ما مسلمین امروز باید به دنبال آن نقاطى باشیم که همه‌ى آحاد مسلمان را در شرق و غرب دنیاى اسلام، از هر ملیتى، با هر نژادى، با هر زبانى و با هر فرهنگى، گرد محور توحید و کلمه‌ى متعالى اسلامى جمع کند. عید فطر از جمله‌ى اینهاست. البته بعضى اعیاد دیگر هم این خصوصّیت را دارند. لذا در دعاى قنوت عید فطر – برحسب آنچه وارد شده است، مستحب مى‌دانیم و مى‌خوانیم – عرض مى‌کنیم «الذّى جعلته للمسلمین عیدا»؛ خداى متعال این روز را براى مسلمین عید قرار داده است.
عید، یعنى سالگشتى که مایه‌ى شادى و خشنودى است. چه چیزى براى امّت اسلام مایه‌ى خوشحالى است؟ نزدیک شدن به هدفهاى اسلامى. اسلام براى جامعه و امّت اسلامى هم مثل فرد مسلمان اهدافى را تعریف و ترسیم کرده است. باید اعتراف کنیم که امروز دنیاى اسلامى متأسّفانه از این هدفها دور است. ما مسلمین عالم، ما امّت اسلامى، با آنچه که اسلام براى امّت اسلامى مى‌خواهد و مى‌پسندد، فاصله‌ى زیادى داریم.
امّت اسلامى باید امروز در دنیا به برکت اسلام آن‌چنان باشد که مثل مشعلى راه بشریت را روشن کند؛ مثل خورشیدى بر بشریت بتابد و به آنها خیر برساند؛ آنها را گرما ببخشد، آنها را نورانیّت ببخشد، به آنها حرکت ببخشد، به آنها حیات بدهد. آن جامعه‌ى اسلامى که باید «لتکونوا شهداء على النّاس» باشد؛ آن جامعه‌ى اسلامى که باید «یدعون الى الخیر» باشد؛ آن جامعه‌ى اسلامى که باید پیشرو بشریت در همه‌ى خیرات باشد، این‌گونه است. آن جامعه‌ى اسلامى که باید پرتوى از «وللَّه العزة و لرسوله و للمؤمنین» را داشته باشد، با وضع فعلى جهان اسلام و امّت اسلامى فاصله دارد.
البته بحمداللَّه شوق این هدفهاى عالى در دلهاى مسلمین پیدا شده است و ملتهاى اسلامى حرکتهاى خوبى را شروع کرده‌اند و در سراسر آفاق دنیاى اسلامى، امروز بحمداللَّه ارزشهاى اسلامى رو به نو شدن است. برخلاف آنچه که دشمنان اسلام مى‌خواستند که این ارزشها را از زندگى بشر بزدایند، امروز بحمداللَّه وقتى ما در شرق و غرب دنیاى اسلامى نگاه مى‌کنیم، مى‌بینیم که آحاد مردم به سمت احکام نورانى قرآن و ارزشهاى اسلامى، گرایش بیشترى پیدا کرده‌اند؛ لیکن باید تلاش شود. (۱۳۷۶/۱۱/۰۹)

پی‌نوشت‌ها:

۱) إقبال الأعمال، سید بن طاووس، ج ‌۱، ۲۸۸ ؛
اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلُ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلُ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً [وَ کَرَامَةً] وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ [مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعَاذَ] مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ [الْمُخْلِصُونَ‌].
ترجمه:
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: اى خدا اى شایسته عظمت و بزرگی، و اى شایسته بخشش و قدرت، و ای لایق گذشت و رحمت، و ای سزاوار تقوی و آمرزش، از تو درخواست مى‌کنم به حق این روز که براى مسلمانان عید قرار دادى و براى محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) اندوخته و ارجمندی و زیادت [مقام] گردانیدى درخواست دارم که بر محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و خاندانش درود فرستى و مرا در هر خوبی که محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و خاندان محمد را داخل گردانیدى داخل سازى و از هر بدى که محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و خاندان محمد را خارج ساختى مرا نیز خارج گردانى. درود های تو بر محمد(صلّی‌الله‌علیه‌وآله)و تمام خاندان او باد. اى خدا من از تو درخواست مى‌کنم بهترین چیزى را که بندگان نیکوکارت از تو درخواست کردند و پناه مى‌‌برم به تو از آنچه بندگان درستکارت [مخلصت] به تو پناه بردند.
بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۸۷، ص ۳۸۰ ؛ مفاتیح‌‌الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۲۴۶ (اعمال روز عید فطر).

منبع: پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری(مدظله العالی)