شناخت اوّل ماه رمضان

ابوهيثم محمّد بن ابراهيم معروف به ابن ابي رمثه گويد پدرم گفت:
در اولين روز ماه رمضان خدمت امام حسن عسکري × رسيدم در حالي که مردم بعضي يقين و برخي شک داشتند. چون مرا ديد فرمود:
يَا أَبَا إِبْرَاهِيمَ! فِي أَيُّ الْحِزْبَيْنِ أَنْتَ فِي يَوْمِکَ؟
«اي ابا ابراهيم، تو امروز از کدام گروهي؟»
عرض کردم: فدايت شوم به همين خاطر خدمت شما رسيده ام. فرمود: به تو اصلي مي آموزم که اگر آن را خوب فرا گيري، پس از اين هرگز شک نمي کني.
گفتم: سرورم، بر من منّت بگذار و بگو.
فرمود:
تَعْرِفُ أَيُّ يَوْمٍ يَدْخُلُ الْمُحَرَّمُ، فَإِنَّکَ إذَا عَرَفْتَهُ کَفَّيْتَ طَلَبُ هِلالِ شَهْرِ رَمَضَان.
«ببين چه روز محرّم وارد مي شود، اگر آن را شناختي از طلب کردن هلال ماه رمضان بي نياز مي شوي».
گفتم: چگونه شناختن هلال محرّم از جست و جوي هلال ماه رمضان بي نياز مي کند؟ فرمود:
ويحک انه يدلک عليه فتستغني عن ذلک.
«آن تو را به اين راهنمايي مي کند، چگونه از آن اظهار بي نيازي مي کني؟»
گفتم: سرورم، برايم بيان کن که چگونه است؟
فرمود:
فانتظر أيّ يوم يدخل المحرم، فان کان اوله الاحد فخذ واحد، و ان کان اوله الاثنين فخذ اثنين، و ان کان الثلاثاء فخذ ثلاثة، و ان کان الاربعاء فخذ اربعة،‌و ان کان الخميس فخذ خمسة و ان کان الجمعة فخذ ستة، و ان کان السبت فخذ سبعة، ثم احفظ ما يکون و زد عليه عدد ائمتک، و هي اثنا عشر، ثم اطرح مما معک سبعة سبعة، فما بقي مما لايتم سبعة فانظر کم هو، فان کان سبعة فالصوم السبت، و ان کان الستة فالصوم الجمعة، و ان کان خمسة فالصوم الخميس، و ان کان اربعا فالصوم الاربعاء، و ان کان ثلاثة فالصوم الثلثاء، و ان کان اثنين فالصوم يوم الاثنين، و ان کان واحدا فالصوم يوم الاحد، و علي هذا فابن حسابک تصبه موافقا للحق ان شاء الله تعالي.
«منتظر باش ببين ماه محرّم چه روزي وارد مي شود. اگر اوّل محرّم يک شنبه بود، «يک» را در نظر بگير، اگر اوّل آن دوشنبه بود، «دو» و اگر سه شنبه بود، «سه» و اگر چهارشنبه بود، «چهار» و اگر پنج شنبه بود، «پنج» و اگر جمعه بود، «شش» و اگر شنبه بود «هفت» را در نظر بگير، سپس هر کدام را که در نظر گرفتي، عدد امامانت، يعني «دوازده» را بر آن بيفزاي، سپس هفت تا هفت تا کم کن، پس آنچه را که مي ماند و به عدد هفت نمي رسد ببين چند است. اگر هفت تا بود، روزه (و اوّل رمضان) شنبه است، اگر شش تا بود، روزه جمعه است، اگر پنج تا بود، روزه پنج شنبه است، اگر چهار تا بود، روزه چهارشنبه است، اگر سه تا بود روزه سه شنبه است، اگر دو تا بود روزه دوشنبه است، و اگر يکي بود روزه يک شنبه است، ‌حساب خود را بر همين پايه بگير، إن شاء الله ماه رمضان را مطابق با واقع خواهي دريافت».
سيّد بن طاووس در ذيل اين روايت گويد: شايد اين سخن راوي که «آنچه مي ماند و به هفت نمي رسد» افزوده يکي از راويان يا نسخه نويسان باشد، چون در حديث آمده که اگر هفت تا بود، روزه شنبه است، مثلاً اگر اوّل محرّم دوشنبه باشد و عدد امامان را که دوازده است بر آن بيفزاد، مي شود چهارده، اگر هفت تا هفت تا کم کنند عددي نمي ماند که کمتر از هفت باشد.[1]