شیخ عبدالکریم حائری

1. آیة اللّه العظمى شیخ عبدالکریم حائرى (مؤسّس حوزه علمیه قم)

ایشان در سال 1267 ه ق در روستاى مهرجرد یزد دیده به جهان گشود – در کودکى سالها در مدرسه بزرگ محمد تقى خان یزد به تحصیل علوم دینى پرداخت و در سن 18 سالگى به سرزمین عراق مهاجرت نمود
عبدالکریم ابتدا چند سالى در حوزه علمیه کربلا در محضر آیة اللّه فاضل اردکانى بود و با نامه ایشان به محضر میرزاى بزرگ شیرازى شناخت مى گویند میرزا وقتى نامه فاضل اردکانى را خواند رو به عبدالکریم کرد و فرمود «من به شما اخلاص پیدا کردم» از همین رو آن طلبه جوان و پرتلاش را در منزل خود جاى داد،
عبدالکریم بعدها در خاطرات خود نقل مى کند که:
سرداب خانه میرزاى شیرازى هم محلّ مطالعه ام بود و هم محل استراحتم و در ماه مبارک رمضان سحرى را نیز در آنجا مى خوردم اما براى افطار به خانه میرزا باز نمى گشتم بلکه به علت گرماى طاقت فرساى هوا به سوى فرات رفته آب مفصلى مى خوردم و شنا مى کردم».
او دوازده سال در سامرّا در محضر میرزاى شیرازى و آیة اللّه سید محمد فشارکى و آیة اللّه محمد تقى شیرازى و آیة اللّه شیخ فضل اللّه نورى به تحصیل علم پرداخت و بعد از رحلت میرزاى شیرازى راهى نجف گردید و در آنجا رحل اقامت افکند اما به زودى دریافت که حوزه علمیه کربلا اکنون به وجود او نیاز بیشتر دارد زیرا حوزه علمیه کربلا رونق خود را از دست داده بود و هیچ جنب و جوشى در مدرسه هاى علیمه به چشم نمى خورد، لذا این شهر را انتخاب کرد و اینجا بود که او لقب حائرى را براى خود برگزید (زمین کربلا را حائر مى خوانند)، آیة اللّه حائرى به مدت هشت سال در این حوزه بر مسند تدریس تکیه زد و در کنار مسئولیت سنگین مرجعیت از پرورش و شکوفایى استعدادهاى طلاب جوان نیز لحظه اى غافل نبود و علماى فراوانى را در دامان پر مهر و محبّت پدرانه خود پرورش داد.
ولى او دریافت قم که محل تأسیس حوزه هاى علمیة توسط محدثان و روات قبیله اشعرى بود و شخصیتهاى بزرگى چون کلینى و صدوق را در خود پرورش داده بود خالى از عالمان شده و از قرن ششم هجرى تا دوران صفویه دیگر رونق ندارد و بر حجره هاى مدارس آن گرد غربت و تنهایى نشسته است – گرچه در اوایل قرن یازدهم ه ق چند سالى شخصیتهاى بزرگى چون صدرالدین شیرازى، فیاض لاهیجى و فیض کاشانى و بعدها میرزاى قمى در مدارس این شهر به بحث و اشاعه علوم اسلامى پرداخته بودند،
اما اینک حجره هاى مدرسه فیضیة خالى از محصلان علوم دینى شده و بر قفسه هاى کتاب گرد فراموشى نشسته است – مدرسه بزرگ دارالشفا محلّ اسکان فقراى شهر یا زائران شده است و بعضاً کسبه اطراف حرم از حجره هایش به عنوان انبار اجناس استفاده مى کردند،
او با دیدن این وضع بسیار افسرده شد و بارها از او شنیدند که مى گفت: «چه مى شد اگر حوزه علمیه قم سر و سامان مى گرفت» او در این زمان به اداره حوزه علیمه اراک مشغول بود ولى به همراه فرزند بزرگش حاج شیخ مرتضى حائرى و آیة اللّه محمد تقى خوانسارى به شهر قم سفر نمود و با تشکیل جلساتى از علماء و بازاریان قم تصمیم گرفت حوزه علیمه قم را مجدداً احیاء کند – بعد از نماز صبح در حرم حضرت معصومه علیها السلام به دعا و نیایش ایستاد و به قرآن روى آورد و خود را به مشیت الهى سپرد که آیه اى زیبا و مناسب حالش «و اتونى باهلکم اجمعین، پدر و همه کسان خود را به نزد من بیاورید یوسف آیة 93»
خط مش آینده او را ترسیم نمود لذا شاگردان خود را از اراک به قم فراخواند مدارس علیمه را تعمیر نمود و در راه رواج علم و تقوا گامهاى بلندى برداشت، و امروزه که بیش از هفتاد سال از آن تلاش مى گذرد حوزه علمیه قم بزرگترین دانشگاه علوم اسلامى است،
مرحوم حاج شیخ توانست شخصیتهاى بارزى را به جهان اسلام تقدیم دارد که از میان آنان مى توان از امام خمینى، آیة اللّه العظمى گلپایگانى، آیة اللّه العظمى اراکى و آیة اللّه العظمى مرعشى نجفى نام بُرد او خدمات فراوانى نیز به اهالى شهر مقدس قم نمود از قبیل تاسیس چند بیمارستان، تعطیل کردن قبرستان گرد حرم مطهر و انتقال قبرستان به قبرستان نو در آن سوى رودخانه و تاسیس خانه فقرا و چندین خدمت دیگر.
زهد و ساده زیستى و دلسوزى و مهربانى مرحوم حاج شیخ از خصوصیاتى بود که زبان زد خاص و عام بود.
گاهى در دمادم سحر براى سرکشى و شناخت طلاب پرکار و سحرخیز راهى مدارس علمیه مى شد و در رفع مشکلات مالى و رفاهى آنان همواره تلاش مى کرد – بارها مى شد که به صاحبان مغازه هاى اطراف حرم مراجعه مى کرد و بدهى طلابّى را که از آنها اجناس نسیه برده بودند ادا مى نمود.
فراموش نشود که خدمات مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائرى مصادف با روى کار آمدن رضاخان پهلوى و به دنبال آن ماجراى کشف حجاب و تحت فشار قرار دادن طلاب علوم دینى و علماى اسلام بود، او با صبر و بردبارى در آن زمان خطیر حو