شیر سویا چیست؟

شیر سویا از دانه‌ی سویا استخراج می‌شود. شیر سویا کاربردهای فراوانی دارد و می‌تواند در دستورالعمل غذاهای مختلف جایگزین شیر بشود. شیر سویا برای کسانی که از بیماری عدم تحمل لاکتوز رنج می‌برند، منبع خوبی از پروتئین محسوب می‌شود. شیر سویا در طعم‌های وانیلی، شکلاتی و… وجود دارد. مصرف شیر سویای نمکی هم در برخی کشورها مانند چین و هندوستان رواج دارد.

وجود مقدار فراوانی از پروتئین‌ها و ویتامین‌های باکیفیت شیر سویا را به مکملی مناسب برای حضور در رژیم گیاهخواری تبدیل کرده است. سویا یکی از حبوبات است که از آن فراورده‌های غذایی مختلفی تهیه می‌شود. بسیاری از محصولات سویا به‌خاطر پروتئین بالا در رژیم غذایی گیاه‌خواران جایگزین گوشت می‌شوند. سویا و محصولات آن از مواد اولیه‌ی آشپزی آسیایی است.

از شیر سویا می‌توان در تهیه‌ی توفو استفاده کرد که نوعی خوراکی جایگزین پنیر است. گفته می‌شود استفاده از شیر سویا از سال ۸۲ میلادی در چین آغاز شده است. سویا در برخی دیگر از کشورهای آسیایی مانند ژاپن و مالزی نیز به‌طور گسترده‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد. امروزه سویا در سرتاسر جهان استفاده می‌شود و محصولات مختلف آن در کشورهای فراوانی وجود دارد.

حقایق تغذیه‌ای شیر سویا

شیر سویای غنی‌نشده یا معمولی یکی از منابع خوب فیبر، انرژی، پروتئین، قند و چربی است. شیر سویا محتوی مواد معدنی فراوان است. از جمله‌ی آنها می‌توان به کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و زینک (روی) اشاره کرد. شیر سویا منبع خوبی از ویتامین‌هاست. ویتامین‌هایی مانند فولات، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، ویتامین B۶، ویتامین B۱۲، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K نیز در شیر سویا یافت می‌شوند. همچنین شیر سویا محتوی اسیدهای چرب تک‌اشباع‌نشده و چنداشباع‌نشده است. تمام این مواد مغذی به حفظ سلامت کمک می‌کنند.

شیر سویا سدیم کمی دارد و برای مبتلایان به فشار خون بالا گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. منگنز موجود در شیر سویا برای عملکرد مناسب بسیاری از آنزیم‌های بدن ضروری است. تیامین موجود در شیر سویا برای عملکرد مناسب عضلات، اعصاب و تأمین کربوهیدرات و انرژی سلول‌ها ضروری است. فیبر حاصل از منابع غذایی گیاهی برای پیشگیری از بیماری‌های گوارشی و یبوست موردنیاز است. شیر سویا چربی‌های اشباع ناچیزی دارد. مصرف محصولات با چربی‌های اشباع بالا موجب افزایش کلسترول خون و درنتیجه افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.

قیمت مقرون‌به‌صرفه و افزایش محبوبیت سویا در سرتاسر جهان موجب شده مطالعات و تحقیقات گسترده‌ای برای یافتن سایر خواص سویا برای سلامتی آغاز بشود.

شیر سویای غنی‌شده

ارزش تغذیه‌ای شیر سویا چه غنی‌شده یا معمولی ممکن است متغیر باشد. بااینکه مقدار پروتئین شیر سویا قابل‌مقایسه با پروتئین موجود در شیر گاو است، اما سایر مواد مغذی شیر سویا کمتر از شیر گاو است. بنابراین غنی‌کردن شیر سویا با انواع ویتامین ها و مواد معدنی یک اقدام رایج در تولید صنعتی شیر سویا است. شیر سویای غنی‌شده به‌خاطر دارابودن کلسیم و ویتامین‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر باشد. این امر در کسانی که به لبنیات حساسیت دارند یا کسانی که رژیم گیاه‌خواری دارند، اهمیت چشمگیرتری پیدا می‌کند. پروتئین‌ها و ایزوفلاون‌های موجود در شیر سویا (چه غنی‌شده یا معمولی) خاصیت فیتوکمیکالی داشته و می‌توانند از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کنند. ارزش تغذیه‌ای شیر سویا ممکن است بسته به شرکت تولیدکننده متغیر باشد.

در این مطلب با ما همراه شوید تا خواص شیر سویا را بهتر بشناسید و با عوارض احتمالی آن آشنا شوید.

شیر سویا و کاهش عوارض یائسگی

همان ‌طور که گفته شد، شیر سویا حاوی موادی به نام فیتواستروژن است. فیتواستروژن یعنی استروژن بسیار ضعیف. عوارض یائسگی از جمله پوکی ‌استخوان به دلیل کمبود یا عدم ترشح هورمون استروژن در بدن اتفاق می‌ افتند. همان‌ طور که بالا بودن استروژن در بدن نیز برخی مشکلات دیگر را برای خانم‌ ها ایجاد خواهد کرد. فیتواستروژن موجود در شیر سویا موجب می ‌شود حالتی در بدن ایجاد شود مانند این که استروژن در بدن وجود دارد. در نتیجه، هم پوکی استخوان و هم عوارض یائسگی ایجاد نمی‌ شود. البته به شرط آن که خانم‌ها قبل از یائسگی شروع به مصرف شیرسویا کرده باشند

شیر سویا و پوکی استخوان

تحقیقات یک محقق ایرانی نشان می ‌دهد که شیر سویا در درمان پوکی استخوان در دراز مدت نقش مؤثری می ‌تواند داشته باشد.

علیرضا احمدی، عضو انجمن ژنتیک ایران گفت: شیر سویا حاوی ترکیبات ایزوفلاوینی است که این ترکیبات می‌ توانند به عنوان هورمون‌ های جنسی عمل کنند. در حقیقت کمبود هورمون ‌های جنسی در یائسگی باعث مختل شدن جذب کلسیم شده و به دنبال آن پوکی استخوان ظاهر می ‌شوند. در بسیاری از کشورها از قبیل مالزی، ‌چین، ژاپن و کشورهای شرق آسیا مصرف شیر سویا را در برنامه غذایی دانش ‌آموزان ابتدایی قرار داده ‌اند که با بررسی‌ های انجام شده می ‌بینیم که میزان مبتلایان به پوکی استخوان در این کشورها بسیار کم است و این به علت برنامه تغذیه‌ ای مناسب آن ها است. پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که در دراز مدت خود را نشان می ‌دهد و فرد هنگامی متوجه بیماری خود می ‌شود که نمی ‌تواند آن را درمان کند و دچار شکستگی ‌های شدیدی می ‌شوند که درمان و ترمیم آن در برخی موارد امکان ‌پذیر نیست. این تحقیقات در پژوهشگاه زنان دانشگاه الزهرا به اتمام رسیده و نتیجه آن روی انسان به‌ صورت کامل مشاهده شده است که ترکیبات شیر سویا توانسته این علائم را کنترل و درمان کند.

شیر سویا در مقابل سقط جنین

محققان می ‌گویند مصرف شیر سویا در زنانی که از طریق ivf یا کاشت تخمک، بارور شده‌ اند می ‌تواند تا 6 برابر سبب موفقیت روند بارداری شود و در زنانی که تلاش کرده ‌اند از این طریق بارور شوند اما موفق نشده‌ اند شانس باروری را افزایش دهد.

طبق بررسی ‌‌ها زنانی که شیر سویا مصرف می ‌کنند احتمال بارور شدن شان از طریقivf پنجاه درصد و در سایرین 9 درصد است. از سوی دیگر شیر سویا احتمال سقط جنین را به شدت کاهش می ‌دهد.2

کاهش کلسترول

تحقیقات اخیر انستیتو ملی تغذیه و سلامت واقع در ژاپن، نشان داده است پروتئین سویا می‌تواند به پایین آوردن میزان کلسترول خون کمک کند. نتیجه پایین آمد کلسترول خون هم کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی است. افرادی که در حال حاضر دچار کلسترول بالا هستند هم می‌‌توانند با جایگزین کردن شیر سویا از مزایای آن بهره‌مند شوند.

شیر سویا و چاقی

شیر سویا دارای میزان زیادی ایزوفلاون (Isoflavones) است که به کاهش چاقی در مردان و زنان یائسه کمک زیادی می‌کند و جدا از این در کاهش چربی نواحی دور شکم نیز موثر است. در واقع خواص شیر سویا در لاغری به این گونه است که پروتئین سویا با کاهش لیپیدهای پلاسما در افراد چاق، باعث کاهش وزن و توده چربی انباشته می‌شود و در مقایسه با شیر گاو میزان کالری کمتری دارد. هر دو فنجان شیر سویا حاوی ۳ گرم فیبر است که این میزان معادل با ۱۲ درصد از میزان فیبر مورد نیاز توصیه شده در روز می‌شود. در ۲۳۶ میلی‌لیتر (معادل با یک لیوان) شیر گاو ۱۲ گرم قند وجود دارد، درحالی که شیر سویا نصف این میزان قند دارد. در همین اندازه شیر سویا ۴ گرم چربی، ۰.۵ گرم چربی اشباع شده و ۰ گرم چربی ترانس و کلسترول یافت می‌شود. به همین دلیل است که محققان مصرف شیر سویا را برای لاغری توصیه می‌کنند.

جلوگیری از سرطان

بر اساس یکی از مطالعات انجام شده در مورد خواص شیر سویا، مصرف شیر سویا ممکن است بتواند با کاهش میزان سرم استروژن، خطر ابتلا به سرطان سینه را هم کاهش دهد. سرطان سینه در زنان رایج و با میزان استروژن مرتبط است. خصوصا زنانی که در سنین قاعدگی خود هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. این زنان با مصرف فراورده‌های سویا مثل شیر آن می‌توانند از خواص شیر سویا برای جایگزین کردن استروژن بهره‌مند شوند. نتایج مصرف شیر سویا در آقایان نیز نشان از کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات دارد.

فشار خون و دیابت

میزان پایین سدیوم موجود در شیر سویا آن را برای افرادی که فشارخون بالا دارند به گزینه خوبی تبدیل می‌کند؛ کسانی که فشار خون بالا دارند باید همیشه مصرف سدیوم خود را پایین نگه دارند. در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ مصرف شیر سویا باعث متعادل شدن فشار خون می‌شود و به عنوان راهی موثر برای بهبود سلامت قلب و عروق شناخته شده است.3

بهبود سلامت قلبی عروقی

سویا از محصولاتی است که سطح کلسترول را در بدن پایین می آورد و از بیماری های مرتبط با قلب پیشگیری می کند. محصولات سویا مانند شیر سویا سطح لیپید پلاسما را بهبود می دهد و خطر بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد مخصوصا در آنها که کلسترول بالایی دارند. سطح بالای چربی های غیر اشباع، ویتامین ها، فیبر، مواد معدنی و چربی های کم اشباع شده نیز به سالم نگه داشتن قلب کمک می کنند. بدن به واسطه واکنش پذیری عروق از جریان خون مراقبت می کند که در زمان مورد نیاز ساخت رگ های خونی را تغییر می دهد. شیر سویا این واکنش پذیری را بهبود می بخشد و قلب را قوی نگه می دارد.

مشکلات مربوط به پوست را درمان می کند

رژیمی که شامل محصولات سویا است احتمال به وجود آمدن آکنه را کاهش می دهد. سویا برای درمان مشکلات پوستی از جمله هیپرپیگمانتاسیون که موجب تیرگی پوست می شود، به کار می رود. محصولات سویا مزایای ضد پیری برای سلامت و پوست دارند. به تازگی مشخص شد ترکیبی از دانه های سویا در واقع عوامل ضد پیری بسیار قوی هستند. همچنین پژوهش ها نشان دادند شیر سویا تخمیر شده خواص ضد پیری دارد.

بهبود خوش حالتی مو

نوشیدن شیر سویا تاثیری متوسط روی ظاهر و حالت گرفتن موها دارد. با این حال استفاده از شیر سویا غنی شده و یا محصولات موضعی که دارای سویا نیز هستند تاثیر بهتری دارد.

بهبود عدم تحمل لاکتوز

همانطور که قبلا هم اشاره کرده بودیم شیر سویا جایگزین بسیار مناسبی برای کسانی است که نمی توانند لاکتوز را تحمل کنند. شیر سویا مقدار قابل توجهی کلسیم در خود دارد و چربی آن نیز پایین است. اما اگر به شیر گاو حساسیت داشته باشید احتمال اینکه به شیر سویا نیز حساس باشید بالا است. بنابراین با احتیاط از آن استفاده کنید و ببینید مشکلی پیش می آید یا خیر.4

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.beytoote.com
3.www.digikala.com
4.www.kermany.com