شیوه‌ی فراموش شده “کشت خار وابسته” در کشاورزی

در این شیوه از گیاهان بیابانی که ریشه‌های عمیق داشته و ریشه‌هایشان مانند یک فتیله کمترین نم را از زمین جمع می کند به عنوان پایه یا میزبان استفاده می شود.این روش تلفیق دانش مقنی‌ها و کشاورزان ایرانی است.مقنی‌ها از جنس خاک و تجمع این گیاهان محل مناسب برای چاه را پیدا می‌کردند. 

همچنین در اعماق زمین نفوذ ریشه‌ی این گیاهان را با چشم می‌دیدند و کشاورزان با آزمودن گیاهان مختلف، بالاخره گیاهان مناسب به عنوان میزبان و مهمان و شیوه‌های مناسب کشت را یافتند.این شیوه‌ی کشت تقریبا تا ۵۰ سال قبل در اکثر مناطق خشک و نیمه خشک ایران مرسوم بوده است. 

در این شیوه تخم هندوانه یا برخی گیاهان دیگر مانند کدو یا آفتاب گردان را ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب می‌خیسانند (هم تخم‌های عیب دار روی آب آمده و حذف می‌شوند هم با این خیس خوردن آماده‌ی جوانه زدن می‌شوند) بعد آن را چند روز زیر کاه یا یونجه یا پارچه‌ای نخی قرار می‌دهند تا جوانه بزند. 

سپس به یکی از شیوه‌های زیر آن را می‌کاشتند: خاک کنار ریشه را تا عمق مشخصی کنار زده و بذر را کنار آن می کاشتند (روش مجاورتی) که به مرور ریشه‌ها در هم پیچیده و هندوانه از ریشه ی میزبان تغذیه می‌کند یا از پیوند استفاده می‌کنند. در پیوند یا خاک را کنار زده و در یکی از ریشه‌های اصلی شکافی ایجاد کرده و تخم جوانه زده‌ی هندوانه را در آن شکاف قرار داده و با گِل اطرافش را می بندند یا کل شاخ و برگ گیاه میزبان را قطع کرده و بالای ساقه‌ی اصلی شکافی ایجاد کرده و تخم هندوانه را وسط آن گذاشته و می‌بندند یا بدون قطع شاخه‌ها با روش پیوند مجاورتی یا شکمی تخم هندوانه را به ساقه‌ی اصلی گیاه پیوند می‌زنند. 

این کار معمولا در فصل بهار صورت می گیرد. حدود ۵۰ روز بعد هندوانه به بار نشسته و محصولی شیرین تولید می‌کند. در این روش از برخی گیاهان مثل خارشتر، کبر (علف مار یا لگجی) و جغجغه (کهورک) به عنوان میزبان استفاده می‌شود. خارشتر گیاهی است هم خاصیت بیابان زدایی دارد هم خواص درمانی با ارزش هم کشت آن می‌تواند بخشی از نیاز به علوفه‌ی دامی کشور را رفع کند.خار اشتر برخی اوقات زمین اطراف خود را خیس می کند یا ترنجبین تولید می‌نماید. 

کبر یا لگجی یا علف مار گیاهی اقتصادی است که هم برای بیابان زدایی مناسب بوده هم خواص دارویی دارد هم میوه و گلبرگ آن به شکل ترشی و … در ایران و جهان مشتری زیادی دارد. شیرازی ها هم از ترشی آن (گلک) خاطره ها دارند. 

گیاه دیگر کهورک یا جغجغه است، از این گیاه می‌توان در بیابان زدایی استفاده کرد، خواص درمانی داشته و در تولید خمیر چوب، رنگریزی و دباغی پوست کاربرد دارد. 

غرض از معرفی این روش این بود که بدانیم پدران ما در مقابل معضل خشکی و کم آبی، دانش‌های بومی شگفت انگیزی تولید کردند که بعضا هنوز قابل استفاده‌اند. ما می‌توانیم با شناسایی، ثبت و تحقیقات و بروز رسانی این دانش‌های بومی و تولید دانش‌هایی اینچنین با معضل خشکی و کم آبی روبرو شویم.

ابراهیم