عادت به نماز-نماز بی توجه-مراتب نماز

نماز دارای مراتبی است و قبولی آن نیز مراتب مختلف دارد. در این رابطه از دو دیدگاه می توان به این مسأله نگاه کرد: منظر فقهی (فقه اصغر) و منظر عرفانی (فقه اکبر). الف) از نظر فقهی نمازی که با شرایط ذکر شده در رساله ها خوانده شود صحیح است و خواننده آن تکلیف خود راانجام داده است. بنا بر این اگر در بین نماز افکار گوناگونی هم در ذهنش آمد وظیفه اولیه خود را به انجام رسانده وعقاب ترک از او برداشته شده است و ثوابی هم – هر چند حداقل پاداش – دارد. بنابراین نمی توان به این معنا آن رابت پرستی و گناه دانست. بلکه عملی واجب است که اگر همین عبادت حد اقل را هم نکند گنه کار است و موجب بعدشدید از ساحت قرب ربوبی می باشد.
ب) از نظر عرفانی نماز هزاران مرتبه دارد و چه بسا عارفان بسیاری از عباداتی که نزد ما عالی محسوب می شودرانوعی پرستش بت نفس قلمداد کنند. ولی این به معنای آن نیست که عبادتش باطل است و باید ترک کند بلکه بایدبکوشد تا مرزهای نفسانیت را یکی پس از دیگری بدرد و روز به روز در تهذیب و پالایش عبادت از رگه های پیدا وپنهان خودبینی و خود خواهی – حتی در شکل آخرت گرایانه آن – بپرهیزد و برسد به آن عبادتی که جز معشوق نبیندو نخواهد.
برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر . ک :
(1) آداب الصلاه امام خمینی. (2) اسرار الصلاه میرزا جواد ملکی تبریزی.