تستری، شیخ عزالدین عبدالله (م 1021 ق) فرزند حسین تستری اصفهانی از مجتهدان شیعه در عصر صفوی. مقدمات علوم دینی و فنون ادب را در زادگاه خود شوشتر نزد افاضل علمای آن سامان فراگرفت سپس به عتبات مقدسه‌ی عراق هجرت نموده و نجف اشرف را مسکن خویش قرار داد و به حوزه‌ی درس ملا احمد معروف به مقدس اردبیلی (م 993 ق) پیوست و به مقام شامخ علمی نائل گردید و از خواص و ملازمان استادش گردید و پس از مرگ استادش به ایران بازگشت و در حوزه‌ی فلسفی قزوین به افاضه پرداخت. و نیز از محضر نعمت الله بن خاتون و احمد بن نعمت الله بن خاتون بهره‌مند گشت و از مقدس اردبیلی و خاتون آبادی پدر و پسر اجازاتی دارد و هنگامی که شاه عباس صفوی (996-1038 ق) عرصه را بر حکما و فلاسفه‌ی قزوین تنگ گرفت و با آنان بنای بد عهدی و بد رفتاری و خشونت گذاشت وی به مشهد مقدس پناه برد و در یکی از حجرات صحن مطهر حضرت امام رضا (علیه‌السلام) در جواهر مرقد شریف بست نشست. چندی نگذشت که شاه عباس صفوی برای زیارت به مشهد مقدس آمد و او اذن بارخواست و به حضور شاه رسید و توانست نظر او را به خود جلب نماید و به دربار صفوی راه یافت. در این هنگام پایتخت اصفهان از قزوین به اصفهان منتقل گردیده بود. وی در سال 1006 ق اصفهان را مسکن دائمی خویش قرار داد و به تدریس و فتوا پرداخت و جمع کثیری در حوزه‌ی درس او تربیت یافتند. از مشهورترین شاگردان وی می‌توان مجلسی اول، یعنی ملامحمد تقی مجلسی (1003-1070 ق) و سید مصطفی تفرشی، و میرزا رفیع‌الدین محمد نائینی، و امیر محمد قاسم قهپایی، ملا شریف الدین محمد درویش ابجی را نام برد. شاگردش سید مصطفی تفرشی در کتاب خود نقدالرجال می‌گوید اکثر قواعد این کتاب نقدالرجال و تحقیقاتش از اوست و او را چنین وصف نموده «… شَیخُنا اُستاذُنا العَلامَة المُحقِّق المُدَقِّق جلیلُ القَدر عظیمُ المَنزلَة… اَورَع اَهل زَمانه… صائِمُ النهار قائمُ اللیل…» شاگرد دیگر او مجلسی اول در کتاب خود اللوامع می‌نویسد «او ناشر حدیث و فقه و اخبار در حوزه‌ی اصفهان است. چه هنگام ورود وی به اصفهان تعداد طلاب علوم دینی کمتر از پنجاه نفر بود و امروزه که حدود چهارده سال از ورود او به اصفهان می‌گذرد بیش از هزار طلبه علوم دینی مشغول تحصیل هستند…» میرزا عبدالله افندی اصفهانی (م 1130 ق) در ریاض العلماء می‌نویسد: «او عالم فاضل فقیه محدث متورع، عابد، زاهد، باتقوا بوده و صاحب مدرسه که به نام وی به «مدرسه‌ی ملا عبدالله تستری» در اصفهان مشهور است و آن را شاه عباس صفوی از برای او بنا نمود. سپس وی را مدرس همین مدرسه منصوب کرد». مورخین روز آخر زندگی او را چنین ضبط کرده‌اند که او روز جمعه 24 محرم سال 1021 ق بیمار شد و بستری گردید روز شنبه سید داماد و شیخ لطف الله میسی عاملی که همواره مباحثات علمی با یکدیگر داشتند به عیادتش رفتند و آنان از دیدار هم سخت شادمان شدند و همگی با سرور بسیار با هم خداحافظی نموده در بامداد روز یکشنبه 26 پس از ادای نوافل از خانه بیرون آمد که ببیند آیا وقت نماز صبح فرا رسیده است. و چون بازگشت بر زمین افتاد و در دم جان سپرد. وی آثار بسیاری از خود باقی گذاشته است از جمله آنها خواص القرآن، جامع الفوائد، حاشیة علی الفقه الشهید، حاشیة علی رجال ابن داود، مقالة فی اصول الدین، رسالة فی طلاق الرجعی، الوصیة بالحج الواجب، رسالة فی تعیین الکعب، رسالة فی الجهر و الاخفاف فی الاولین، رسالة فی ذکر جملة «علی ولی الله» فی تشهد الصلاة، شرح القواعد، شرح علی المختص العضدی، شرح ارشاد علامه حلی، رساله در وجوب نماز جمعه.
منابع :
اعیان الشیعة، 48/8؛ امل الآمل، 159/2-160؛ روضات الجنات، 234/4-243؛ الروضة النضرة فی علماء الماءة الحادیة عشرة، 343-346؛ ریاض العلماء، 195/3-205؛ معجم رجال الحدیث، 669/10؛ معجم المؤلفین، 44/6-45؛ 197؛ هدیة العارفین، 474/1؛ فوائد الرضویة، 245-249؛ ایضاح المکنون، 356/1.
منبع مقاله :
تهیه و تنظیم: دائرةالمعارف تشیع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ی انتشارات حکمت، چاپ اول.