عصمت در کودکی پیامبر(ص)

عصمت پیامبران و ائمه(ع) – در یک کلام معصومان(ع) – از ابتداى تولد و حتى در رحم مادر است. خداوند متعال از آن جا که مى دانست عده اى از بندگانش به اختیار خویش – هر چند با استعدادى در سطح سایر افراد – بیش از دیگران و در بالاترین حد ممکن، از استعداد خود بهره بردارى مى کنند؛ تفضلاً این پاداش و موهبت ویژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده اى برخوردار ساخت که به واسطه آن به «مصونیت کامل و مطلق» برسند. باید توجّه داشت که اعطاى این موهبت، معلول شایستگى هاى آنان است؛ نه محصول استعداد جبرى ایشان. چنان که در دعاى ندبه مى خوانیم: «اللهم لک الحمد على ماجرى… لنفسک و دینک… بعد ان شرطت علیهم الزهد فى درجات هذه الدنیا الدنیة و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلىّ والثناء الجلى واهبطت علیهم ملائکتک و کرمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک و جعلتهم الذریعة الیک…»؛ «خدایا براى توست حمد بر… تو با آنان شرط نمودى که نسبت به زینت ها و منزلت هاى دنیوى بى اعتنا باشند [و جز به مقام قرب تو نیندیشند ]و آنها نیز این شرط را پذیرفتند و چون مى دانستى به این شرط عمل خواهند کرد، آنان را پذیرفتى و مقرّب خویش ساختى و [به جهت همین شایستگى ]… فرشتگان را بر آنان نازل فرمودى و با وحى خود ایشان را گرامى داشتى و از خوان علم بى کران خویش بهره ها دادى». با توجه به تحلیل «اصل عصمت»، مى توان دلیل و چرایى عصمت در دوران کودکى معصومان را به دو وجه تقریر کرد:

1- عصمت پاداشى:

عصمت در طفولیت، به عنوان پاداشى براى عصمت اختیارى در بزرگ سالى است؛ یعنى، وقتى خداوند متعال مى داند که فردى در آینده زندگى خود، چه مسیرى را انتخاب مى کند؛ به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده اش، وى را از نخستین روز زندگى، مورد لطف و عنایت قرار مى دهد و از لغزش ها مصون مى دارد.

2- زمان تکلیف معصومان(ع):

ملاک عصمت «علم و اراده» است و نیز عصمت نگا: محمدمحمدى رى شهرى، فلسفه وحى و نبوت، دفترتبلیغات اسلامى، قم:1366 ش، ص 220.، متفرع بر شأنیت و لیاقت تکلیف و مسؤولیت پذیرى است و این هر دو در طفولیت وجود ندارد. اما این مسأله عمومیت ندارد؛ چرا که علم و اراده، هم در زمان طفولیت هست وهم در زمان بزرگ سالى؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنین زمان تکلیف و مسؤولیت پذیرى، نسبت به انسان هاى مختلف متفاوت است؛ چنان که حضرت عیسى(ع) در زمان نوزادى مى فرماید: «قال انى عبدالله آتانى الکتاب وجعلنى نبیّا…»؛ «[کودک (حضرت عیسى)]گفت: منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرارداده است». مریم (19)، آیه 30.
یا درباره یحیى(ع) مى فرماید: «یا یحیى خذالکتاب بقوة و ءاتیناه الحکم صبیاً»؛ «اى یحیى! کتاب [خدا] را به جد و جهد بگیر و از کودکى به او نبوت دادیم».
همچنین براساس نصوص دینى همان، آیه 12. و شواهد مسلّم تاریخى، عده اى از ائمه(ع) در سنین کودکى و نوجوانى به مقام والاى امامت نایل آمدند. امام جواد(ع) در هفت یا نه سالگى، امام هادى(ع) در هشت یا نه سالگى و امام زمان(عج) در چهار یا پنج سالگى. شیخ مفید، ارشاد، موسسه الاعلمى للمطبوعات، چاپ سوم، 1399ق ، صص 319-317 و 327-366.
بنابراین هر چند عصمت، متفرع بر تکلیف است؛ اما زمان خاصى نمى توان براى آن تعیین کرد؛ بلکه زمان تکلیف در انسان ها، متفاوت است و آن گونه که از شواهد یاد شده به دست آمد، برخى از آدمیان در سنین طفولیت، مکلّف و عهده دار مقامات و مسؤولیت هایى مى شوند و چون ائمه(ع) و برخى، از ابتدا چنین بودند، از عصمت در طفولیت نیز برخوردار بودند.
محمد تقى مصباح یزدى، راهنماشناسى، امیرکبیر، تهران: 1375 ش، ص 673.