علم نافع-علم مفید-بهترین علم

علم نافع چیست؟ در نگاه اسلامى، علمى که نفع ندارد، مطلوب نیست; حتى بزرگان معصوم (ع) از این علم به خداى سبحان پناه برده اند . از رسول خدا (ص) روایت است که فرمود: اللهم اعوذبک من علم لاینفع . (1) و از على (ع) روایت است که فرمود: «خیرى نیست در دانشى که سود ندارد .» (2) امام کاظم (ع) ماجرایى را از رسول خدا (ص) نقل کرده است که بسیار شایان توجه و تامل است . امام (ع) مى فرماید: دخل رسول الله (ص) المسجد فاذا جماعة قد اطافوا برجل . «ماهذا؟» فقیل: «علامة .» قال: «و ما العلامة؟» قالوا: «اعلم الناس بانساب العرب و وقائعها و ایام الجاهلیة و بالاشعار العربیة .» فقال النبى (ص): «ذلک علم لایضر من جهله، و لاینفع من علمه .» (میزان الحکمة، ح 14114 به نقل از مالى صدوق، 220/13) روزى رسول خدا (ص) به مسجد آمد . گروهى را دید که پیرامون مردى گرد آمده اند . پرسید: «این کسیت؟» گفتند: «علامه است .» فرمود: «در چه چیز علامه است؟» گفتند: «داناترین مردم به انساب و وقایع عرب است و بیشتر از همه به روزهاى مهم جاهلیت و اشعار عربى آگاه است .» پیامبر (ص) فرمود: «این را اگر کسى نداند، زیان نمى کند و کسى که مى داند، نفعى نمى برد .» رسول اکرم (ص) ضمن بیان این که علم داراى دامنه اى بلند است، آدمى را به بهره گیرى از برترین و بهترین علوم توصیه مى کند و مى فرماید: العلم اکثر من ان یحصى . فخذ من کل شى ء احسنه . (1) علم افزون از آن است که به شمارش آید . پس هر دانشى را که بهتر است، فراگیرید . امام کاظم (ع) درباره شایسته ترین علوم مى فرماید: اولى العلم بک ما لایصلح لک العمل الا به و اوجب العمل علیک ما انت مسؤول عن العمل به، و الزم العلم لک ما ذلک على صلاح قبلک و اظهر لک فساده، و احمد العلم عاقبة مازاد فى عملک العاجل فلا تشتغلن بعلم ما لایضرک جهله و لاتغفلن عن علم ما یزید فى جهلک ترکه (2) شایسته ترین علم براى تو آن است که عمل تو جز بدان اصلاح نشود، و واجب ترین عمل براى تو آن است که در برابرش از تو بازخواست مى کنند و لازم ترین علم براى تو علمى است که قلب تو را به صلاح آورد و فساد قلب را براى تو آشکار سازد، و فرجام آن علمى نیک تر است که بر عمل دنیاى تو بیفزاید . پس خود را به علمى مشغول مساز که ندانستن آن، زیانت نمى رساند و از علمى غافل مشو که ندانستن آن، بر نادانى ات مى افزاید . 1) کنزالفوائد، 2، 31; میزان الحکمة، حدیث 14126 . 2) اعلام الدین، 305، میزان الحکمة، حدیث 14139 . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100112239)