دستگاه تولید مثل زنان را می توان به دو قسمت، دستگاه تولید مثل خارجی و داخلی تقسیم کرد. قبل از بررسی شایع ترین بیماری های دستگاه تولید مثل زنان لازم است بدانیم که دستگاه تولید مثل خارجی زنان باید برای توانایی و قابلیت عملکرد اصلی آن یعنی تولید مثل تقریباً با همه سیستم های بدن همکاری و هماهنگی داشته باشد. اندام های دستگاه تولید مثل خارجی زنان در خارج از لگن قرار گرفته و دو نقش اساسی دارد. آن ها محل ورود اسپرم به بدن هستند و از اندام های دستگاه تناسلی داخلی در برابر عوامل عفونت محافظت می کنند.

عملکرد دستگاه تولید مثل زن

سیستم تولید مثل زن عملکردهای مختلفی را در بدن انجام می دهد. تخمدان ها سلول های تخمک را تولید می کنند. تخمک ها سپس به لوله فالوپ منتقل می شوند که در آن ممکن است با یک اسپرم ترکیب شده و لقاح اتفاق بیفتد. تخم بارور شده سپس به رحم می رود و می تواند داخل غده ضخیم رحم قرار بگیرد و به رشد خودش ادامه دهد. در غیر این صورت همراه با جریان قاعدگی به بیرون بدن ترشح می شود. علاوه بر این، سیستم تولید مثل زن هورمون های جنسی زنانه را برای حفظ چرخه تولید مثل، ترشح می کند.

در دوران یائسگی، دستگاه تناسلی زن به تدریج ترشح هورمون های زنانه را کاهش می دهد. در این مرحله، چرخه قاعدگی می تواند و در نهایت متوقف شود. یک سال پس از قطع چرخه قاعدگی، زن یائسه می شود. بسیاری از دانشمندان معتقدند سیستم تولید مثل به دلیل نقش اساسی در بقا و تولید مثل مهمترین سیستم ها در کل بدن می باشد.1

اختلالات دستگاه تناسلی زنان

بیمارى‌هاى فرج و مهبل

التهاب فرج، ضایعات غددى فرج، بیمارى فرسایشى فرج، چروکیدگى فرج، لوکوپلازى فرج وجود صفحات خاکسترى رنگ بر روى فرج ، کندیلوم‌هاى زگیلى فرج وجود دانه‌هاى ریز و برجسته بر روى فرج و ناحیه میاندوراه ، سرطان فرج، واریس فرج، التهاب مهبل، سرطان مهبل.

بیمارى‌هاى گردن رحم

التهاب گردن رحم، پولیپ دهانه رحم ‘تومورهاى کوچک و پایه‌دارى که از مخاط درونى گلوى رحم رشد و نمو مى‌کنند’ ، سرطان دهانه رحم، جراحات مربوط به زایمان و اعمال جراحى در گلوى رحم، ناهنجارى‌هاى مادرزادى گردن رحم ‘تنگى دهانه رحم، رحم پرده‌دار، گردن رحم مضاعف و …’ .

بیمارى‌هاى رحم

بیمارى‌هاى حاد رحم، عفونت‌هاى مزمن رحم، التهاب مخاطى مزمن رحم، التهاب رحم، سل رحم، فیبروم رحم شایع‌ترین تومورى که قریب ۲۰ درصد از خانم‌ها بدان مبتلا مى‌گردند ، هیپرپلازى مخاط رحم رشد بیش از حد مخاط داخلى رحم ، پولیپ رحم دانه‌هاى برجسته و پایه‌دارى که از جدار رحم آویزان شده و فضاى داخل رحم را پر مى‌نماید ، سرطان جسم رحم، کج‌راهى‌ها و جابه‌جا شدن رحم، افتادگى رحم، وارونه شدن رحم، ناهنجارى‌هاى مادرزادى رحم رحم دوشاخه، رحم خورجینی، رحم جنینى و …

بیمارى‌هاى لوله رحم

آماس لوله‌هاى رحم، تومور لوله‌هاى رحم، ناهنجارى‌هاى مادرزادى لوله‌ها فقدان کامل لوله‌ها یا فقدان یک‌طرفه آن، تنگى مادرزادى یک قسمت از لوله، عدم رشد کافى لوله‌ها، لوله‌هاى مضاعف یا شیپور اضافى لوله‌ها و …

بیمارى‌هاى تخمدان

جابجایى تخمدان‌ها، عفونت‌هاى تخمدان، کیست‌هاى تخمدان، غده‌هاى تخمدان، سرطان تخمدان، ناهنجارى‌هاى مادرزادى تخمدان عدم تشکیل تخمدان، عدم وجود تخمدان در یک طرف، وجود تخمدان‌هاى فرعى و اضافى و …2

علت اختلالات دستگاه تناسلی زنان

بنا به دلایلی میزان مرگ و میر و متاستاز حاصل از این نوع سرطان بالا می باشد. بعضی ارگان های سیستم تولید مثلی مانند تخمدان غیر قبل دسترس و معاینه هستند و برخی مثل تخمدان و لوله های فالوپ دارای اعصاب حسی کمتری هستند و علایمی ایجاد نمی کنند.  پستان ها دارای حجم زیادی از بافت چربی هستند که تشخیص زودهنگام سرطان را سخت می کند. تنها استثنا موجود سرویکس است که به راحتی در دسترس است و با آزمایش پاپ اسمیر و غربالگری  ویروس پاپیلوما ، می توان تا میزان زیادی مرگ و میر ناشی از سرطان سرویکس را کاهش داد.

اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند ثانویه به بیماری های مخلل فعالیت سایر ارگان ها مثل مغز، هیپوتالاموس، هیپوفیز،تیروئید، غدد فوق کلیوی ، کلیه و کبد باشد. تظاهرات این بیماری ها به طور کلی بدون ایجاد درد می باشد. متقابلا اختلالات موجود در سیستم تولید مثلی می تواند سبب بروز بیماری هایی در سایر بافت ها گردند.

هورمون های تخمدانی برای حفظ سلامتی بیشتر بافت ها در زنان ضروری می باشد. تغییر در این هورمون ها می تواند سبب استئوپروز یا پوکی استخوان ، آتروفی و التهاب بافت های مرتبط با استروژن ( واژینیت آتروفی شده ) ، تصلب شریان و تغییر حجم قلبی عروقی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان (مثل ایجاد سرطان اندومتری به دنبال افزایش استروژن و کمبود پروژسترون) شود.

عملکرد ضعیف سیستم تولیدمثلی می تواند سبب بروز اختلالاتی مثل دیابت حاملگی و سندرم افزایش فشار خون یعنی پره اکلامپسی و اکلامپسی شود. اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند بسیار پیچیده باشد و تا جایی که تصور می کنید می تواند عملکرد اشتباهی داشته باشد.

سیستم تولید مثلی جنس مونث شامل

دو تخمدان

هورمون های زنانه ( استروژن و پروژسترون) و تخمک در تخمدان تولید و تا زمان بلوغ در آنجا نگهداری می شوند و در زمان تخمک گذاری رها سازی می شوند.

لوله های فالوپ

دو لوله نازک وجود دارد که تخمدان ها را به رحم متصل کرده و مسیر انتقال تخمک از تخمدان به رحم می باشد.

رحم

درصورت وقوع بارداری ، تخمک بارور شده در رحم لانه گذاری کرده و رشد می کند تا به جنین مبدل گردد.

سرویکس

پایین ترین قسمت رحم است که به واژن متصل می شود.

واژن

کانالی عضلانی است که سرویکس را به خارج از بدن مرتبط می کند.

یکی از شایع ترین اختلالات دستگاه تناسلی زنان واژینیت یا التهاب واژنی است که سبب خارش و قرمزی واژن می گردد. واژینیت ممکن است به دنبال تحریک توسط صابون یا استحمام ایجاد گردد. علت دیگر واژینیت، عفونت قارچی است . محل رشد قارچ واژن است و عفونت به هنگام تکثیر سریع ایجاد می شود و سبب بروز علایم می شود که می توان با استفاده از دارو به درمان آن پرداخت.3

پی نوشت:
1.www.pezeshket.com
2.www.vista.ir
3.www.hidoctor.ir