فرقه رفاعيه و فرقه خلوتيه را معرفي كنيد؟

فرقة رفاعيه از مشهورترين فرقه هاي اهل تصوف در بالكان مي باشد كه مركزيتشان در شهرهاي پريزيرن و اوراخووانس در ايالت كوزوو است. ايالت خود مختار كوزوو با مساحتي برابر 10887 كيلومتر مربع وسعت در جنوب فدراسيون سابق يوگسلاوي و شمال غربي مقدونيه قرار دارد. از جنوب غربي با آلباني و از غرب با مونته‌نگرو همسايه است.
اهالي كوزوو خود را به لحاظ تبار نژادي به آلباني و مقدونيه نزديكتر مي‌بينند و از نظر فرهنگي و مذهبي و مكتب سنّتي جزء امت بزرگ اسلامي اروپا مي‌باشند، زيرا به مدّت قريب به هفت قرن از مجارستان و رودخانه دانوب در مركز اروپا گرفته تا جزاير كرت و ساردني و سيسيل در مديترانه و جنوب اروپا در قرون گذشته تحت حكومت مسلمانان بود.[1]

تاريخچه پيدايش فرقه‌ي رفاعيه:
دراويش صوفيه از قرون 15 و 16 هـ . قبل از تسلط عثماني‌ها در كوزوو و مقدونيه ظاهر شدند و فعاليت‌هاي خود را با تحكيم حكومت عثماني در اين بخش از بالكان گسترش دادند.
دراويش اهل طريقت رفاعيه در سال 1281 هجري قمري در كوزوو به وسيله احمد رفاعي مؤسس اين فرقه كه از حكيمان و عالمانِ قرن دوازدهم هجري قمري بود، تأسيس شد.
عقايد رفاعيه: در حال حاضر شيخ باقي شهو به عنوان چهارمين خليفه فرقه رفاعيه در اوراخوواتس كه در سي كيلومتري شهر پريزيرن واقع است رهبري و هدايت اين فرقه را بر عهده دارد، وي بر اين نكته تأكيد دارد كه رفاعيه جزء مذهب جعفري به شمار مي‌آيند و ضمن اعتقاد به خدا، رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، و قرآن، به اهل بيت عصمت و طهارت و چهارده معصوم و امامت دوازده ستاره پر فروغ خاندان پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ اعتقاد راسخ دارند.
گرايش به تشيّع در كوزوو جالب توجه است اين علاقه به حدّي است كه رهبر عده‌اي از جوانان مسلمان، به دليل عشق به حضرت امام خميني (قدس سرّه) نام خود را به خميني تغيير داده و همگان او را به اسم «خميني» مي‌شناسند.[2]علاوه بر اين، اين فرقه به عزاداري سالار شهيدان حسين بن علي ـ عليهما السّلام ـ اهميت ويژه‌اي قائل هستند و اقامه مراسم سوگواري دهه اول محرم در نزد طريقت رفاعيه كه به مراسم «ماتم» مشهور است، بر پيروان اين طريقت واجب مي‌باشد. گرچه مراسم ماتم چيزي جز نوحه‌خواني و مرثيه‌خواني و مرثيه‌سُرايي و سوگواري براي امام حسين ـ عليه السّلام ـ نيست، امّا گفته مي‌شود اهميت خاصي كه پيروان اين فرقه بر برپايي مراسم «ماتم» و عزاداري مي‌دهند از اين جهت است كه شجره نامه احمد رفاعي مؤسس اين فرقه به امام حسين ـ عليه السّلام ـ مي‌رسد. برپائي مراسم ماتم ركني از اركان دين در فرقه رفاعيه به شمار مي‌آيد و از اين رو هر ساله اين مراسم را با جدّيتي خاص برگزار مي‌كنند. اعتقاد ديگر آنها برگزاري مراسم سنتي ميلاد اميرالمؤمنان علي ـ عليه السّلام ـ و اعتقادبه ورود عميق‌تر به اعتقادات اسلامي و عرفان از مهم‌ترين رسوم و تفكرات پيروان فرقه رفاعيه در پريزيرن مي‌باشد. آنها معتقدند كه حضرت علي ـ عليه السّلام ـ داماد و پسر عموي حضرت رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ و همچنين بزرگترين سردار و عالم به قرآن مي‌باشد. از مراسم اينان در سالروز ولادت حضرت امير مي‌توان به رقص شمشير (رقص درويش به همراه خنجر)، انجام اعمال غير عادّي مانند سوراخ نمودن صورت و حركت بر روي تيغه شمشير را نام برد. وقتي از آنها در اين خصوص سؤال مي‌شود در پاسخ مي‌گويند هريك از پيامبران داراي معجزاتي بودند. پيامبر ما محمّد ـ صلّي الله عليه و آله ـ نيز داراي ويژگي‌هايي بود كه ما آن را معجزه مي‌خوانيم و آنها را حضرت علي ـ عليه السّلام ـ به ارث برد و ما اين امور را از طريق بنيانگذار اين طريقت «احمد رفاعي» به ارث برديم و به نمايش مي‌گذاريم.[3]آنچه كه مورد ادعاي فرقة رفاعيه است، اين است كه خود را جزء مذهب جعفري اثني عشري مي‌دانند، در حالي‌كه مذهب جعفري سوگواري بر سيد و سالار شهيدان را از افضل قربات مي داند ولي هيچ وقت حكم به واجب بودن اين مراسم نداده است.
يكي از بدعت‌هاي آنها مراسم رقص شمشير است كه در هيچ كجاي دين بدان توصيه و يا امر نشده است و انجام اين مراسم را ورود عميق‌تر به اعتقادات و عرفان مي‌دانند در حالي كه عرفان اسلامي، حقيقتي است كه از توجه علمي و عملي انسان به قرآن كريم و گفته‌هاي اصيل پيامبر گرامي اسلام و ائمة طاهرين براي آدمي حصولش ميسّر مي‌گردد و پيمودن راهي جز اين راه، براي به دست آوردن عرفان، عين ضلالت و محض گمراهي است.
به قول شاعر:
ره رها كرده‌اي از آني گم
عزّ ندانسته‌اي از آني خوار
قائد و سائق صراط الله
به ز قرآن مدان و به ز اخبار
جز به دست و دل محمّد نيست
حل و عقد خزينة اسرار
پس كسي كه طالب سير و سلوك خالص شرعي است، بايد دستور العمل و آداب سير و سلوك را از زبان وحي و صاحبان عصمت فرا گيرد.[4] به اعتقاد دراويش اين فرقه كه خود را «مسلمان واقعي» مي‌دانند، درويش فردي است كه تسليم محض ارادة خداوند است. رهبريت اين فرقه را حاجي شيخ جملئيل شهو با 72 سال سن برعهده دارد و به اعتقاد وي پيروان اين فرقه در ايالت كوزوو پنج هزار نفر مي‌باشند.
فرقة خلوتيه: فرقه درويشي خلوتي، اسم خود را از لغت عربي خلوت كه در تصوف به معناي در خود فرو رفتن است و يا به گفتة بهتر در جايي تنها يا سلول زاويه كه معناي پرورش روح مي‌دهد گرفته است. تنهايي و خلوت يكي از اصول اصلي زهد است، خط و مشي و نوشته‌ها و كتاب‌هاي صوفي‌ها دربارة انسان‌هاي پاك بر اساس عشق و علاقه زاهدان اوليه اسلام به تنها زندگي كردن است.
اين فرقه اصل تصوف خود را بر چهل روز رياضت قرار داده است. در فرقة خلوتيان مهم است كه هر سال چهل روز در تنهايي به سر برده شود و فقط نماز جماعت است كه اين خلوت را مي‌شكند، چنين استنباط مي‌شود كه خلوت جهاد مهمي است و پاية زهد و تمركز حواس عملاً بر اساس ذكر است، اهل اين طريقت اين عمل خود را مستند بر اعتكاف پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در ماه رمضان و كناره‌گيري آن حضرت براي عبادت در غار حرا مي‌كنند.
اما موضوع اعتكاف پيامبر خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ در دهة آخر ماه رمضان در مسجد براي مدّت سه روز يا بيشتر كه صوفيان مي‌كوشند آن را در جهت روا بودن به خلوت نشيني و گوشه‌گيري تغيير و تطبيق دهند، بي‌شك چيزي كه به چلّه‌نشيني يا گوشه‌گيري آنها كم يا بيش اشاره‌اي داشته باشد، در آن وجود ندارد، زيرا اعتكافي كه سنّت است تنها در ماه رمضان و براي روزهاي محدود و اندك است و بايد در مسجد انجام شود نه جاي ديگر. همچنين كناره‌گري آن حضرت براي عبادت در غار حراء طبق رواياتي كه بيانگر چگونگي زندگاني آن بزرگوار در اين دوران است، پيش از بعثت آن حضرت، و در طول ساعات اندكي در روز بوده و گاهي هم يكي دو روز در آن جا توقّف مي‌فرموده و نقل نشده است كه آن حضرت پس از بعثت به اين امر اقدام كرده باشد.[5]اين فرقه در منطقة سنجاق ايالت بوسني و ديگر جاها مانند آلباني زندگي مي‌كنند. با يك تحليل ساده پي مي‌بريم كه اكنون اوضاع سياسي اجتماعي، اقتصادي و محيطي كه در گذشته شيخ محمّد و امثالهم در آن زندگي و كار مي‌كرده‌اند خيلي فرق كرده است و اجتماعي زندگي كردن انسان‌ها (حداقل براي گذراندن زندگي) اجتناب ناپذير شده است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. جستجو در عرفان اسلامي، داوود الهامي،
2. تصرف و تشيع، (ترجمه، محمّد صادق عارف) هاشم معروف الحسني.

پي نوشت ها:
[1] . مولانا، حميد،كيهان، شمارة 14636 ـ 5 آذر 71.
[2] . گلي زواره، غلامرضا، شناخت كشورهاي اسلامي، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چاپ دوم، 1377، ص 25.
[3] . عقايد اين فرقه از سايت http://www.balagh.net/persian/din/islam/islam/melal/islam adyan/proah/islam – va –  گرفته شده است.
[4] . الهامي، داوود، جستجو در عرفان اسلامي، انتشارات مكتب اسلام، چاپ اول، بهار 76، ص 4.
[5] . معروف الحسني، هاشم، تصرف و تشيع، ناشر آستان قدس رضوي، چاپ دوم، 1375، ص 430(ترجمه سيد محمد صادق عارف).