فرق بين برزخ و دوزخ را كاملاً توضيح دهيد؟

بايد توجه داشت كه يكي از اسرار آميزترين حقايق عالم خلقت، مرگ است كه بشر هرگز قدرت كشف حقيقت و كيفيت و اسرار آن را پيدا نكرده است و تنها منبع موثق در اين باره  متون ديني است كه مشتمل بر آيات قرآن و احاديث معصومين ـ عليهم السّلام ـ مي باشد.
در متون ديني دو مرحله براي پس از مرگ انسان بيان شده است كه يكي برزخ[1] و ديگري رستاخيز و قيامت است.
برزخ به مرحله و زماني ميان مرگ انسان تا برپايي قيامت گفته مي شود، قرآن کريم مي فر مايد: ومن ورائهم برزخ الي يوم يبعثون ،(مؤمنون، 100) كه مرحله موقتي و گذرا است پس از اين مرحله، برپايي رستاخيز و روز قيامت قرار دارد كه در آن مرحله انسانها به دو گروه تقسيم مي شوند.
نخست گروهي كه داراي اعتقادات درست و اعمال شايسته اندكه اين دسته به محل نيكوكاران يعني بهشت منتقل مي شوند و دوم گروهي كه داراي عقايد باطل و اعمال ناشايست هستند كه اين دسته به محل زيانكاران يعني جهنم و دوزخ منتقل مي شوند پس روشن شد كه برزخ عبارت از فاصله ي زماني ميان مرگ و برپايي قيامت است و اگر چه در اين مرحله نيكوكاران از نعمت هاي الهي بهره مند مي شوند و بدكاران به عذاب و كيفر دچار مي شوند اما مرحله اي موقتي و به عبارتي مرحله ي گذار است و تنها حد فاصل ميان مرگ و رستاخيز است از طرفي بايد در نظر داشت كه برزخ لزوماً مرحله اي براي عذاب نيست بلكه مرحله اي موقتي از نعمت ها براي نيكوكاران و دوره اي محدود از عذاب براي گنه كاران است اما دوزخ اولاً مختص به عذاب گنه كاران است و در آن از نعمت ها و لذتهاي پروردگار خبري نيست و ثانياً مكاني جاودان و دائمي است اگر چه امكان دارد برخي از مجرمان پس از تحمل رنج و عذاب و سپري كردن دوران محكوميت از آن رهايي يابند و پس از تطهير وارد بهشت شوند اما خود اين مكان، محلي دائمي و هميشگي است مانند زنداني كه فارغ از رفت و شد و ورود و خروج مجرمان و محكومان، هميشه برپاست و در عين حال دربرگيرنده ي محكومان به ابد نيز مي باشد.[2]يكي ديگر از تفاوت هاي ميان برزخ و دوزخ درباره ي كيفيت عذاب و تنبيه گنه كاران در اين دو مرحله است از آيات قرآن و روايات امامان معصوم استفاده مي شود كه عذاب هاي برزخي به مراتب آسانتر و عذاب هاي دوزخي به مراتب سخت تر و جانگدازتر است.[3]يکي از تفاوت هاي  ميان برزخ و دوزخ اين است که برزخ در عالم دنيا و مربوط به عالم دنيا است ولي دوزخ در قيامت ومربوط به عالم آخرت است پس به عالم پس از مرگ تا قيامت  برزخ  گفته مي شود ولکن دوزخ که همان جهنم است، جايگاهي براي عذاب تبهکاران است که آن هم پس از محاسبه اعمال در روز قيامت صورت مي پذيرد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مصباح يزدي، محمد تقي، آموزش عقايد، ج 3، درس چهل و نه و پنجاه، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، چ 1، 1370.
2. معاد در قرآن، ج4، آيت الله جوادي آملي.
3. معاد در قرآن، آيت  الله مظاهري.
 
پي نوشت ها:
[1] . رك: مومنون/ 100.
[2] . رك: اعراف/35 و 36، توبه/63، جن/22 و 23، يونس/ 52.
[3] . رك: غافر/ 46.