ترجمه یعنی برگرداندن لغات از یک زبان دیگر و ترجمه قرآن یعنی برگرداندن لغات عربی به زبان دیگر ‹‹ لازم به ذکر است که قرآن تاکنون به بیشتر از صد زبان ترجمه شده است که در برخی از زبان ها این ترجمه بارها تکرار شده است . قرآن به زبان فارسی بیش از 500 بار و به زبان انگلیسی بیش از 57 بار به زبان آلمانی بیش از 42 بار به زبان روسی بیش از 11 بار به زبان ترکی بیش از 100 بار به زبان لاتین بیش از 40 بار به زبان فرانسه بیش از 33 بار و به زبان اسپانیایی بیش از 35 بار ›› نقل از مقدمه در تاریخ و علوم قرآن مرحوم عماد زاده اصفهانی ) تفسیر : این کلمه از مفسر می آید . فسر یعنی تبیین و واضح نمودن . تفسیر نیز همین معنا را دارد با مبالغه تفسیر قرآن یعنی روشن نمودن مقصود و مراد خداوند . اگر تفسیر بر قرآن و سنت قطعیه مبتنی باشد یعنی قرآن را با قرآن و حدیث صحیح تفسیر کنیم مورد تایید است اما اگر قرآن را با رای و نظر خود تفسیر کنیم ، تفسیر به رای می باشد که از آن نهی شده است مگر آنکه مفسر بگوید : این مطلب چنین به نظر می آید و منظور واقعی پیش خدا و برگزیدگان اوست (به نقل از قاموس قرآن جلد 5) برای فهم قرآن و تدبر در آیات نورانی آن خواندن ترجمه کافی نیست و لازم است که تفسیر آیه نیز ملاحظه شود به طور مثال ترجمه آیه ‹‹ انا انزلناه فی لیله القدر ›› یعنی همانا آن را در شب قدر نازل کردیم . همان طور که می دانید این ترجمه اطلاعات مختصری را به ما می رساند و تفسیر این عبارت اطلاعات بیشتری به ما می دهد . در تفسیر این آیه شان نزول یعنی جایگاه زمان و مکان آیه بیان می شود ، اینکه آیه در مکه نازل شده یا مدینه ؟ این که شب قدر کدام شب است ؟ چه کاری در آن واقع می شود ؟ انزال به چه معناست ؟فرق انزال قرآن و تنزیل قرآن چیست ؟ و کشف معانی بطنی قرآن و ارجاع متشابه محکم و سوالات مختلف دیگری که با استفاده از آیات دیگر قرآن و احادیث معصومین -علیهم السلام- پاسخ داده می شود .لازم به ذکر است که تاکنون بیش از 2000 تفسیر بر قرآن نوشته شده که نام مفسرین آن در تاریخ رجال و حدیث و تفسیر ضبط شده است و هزاران تفسیر جزئی و کلی و نا تمام نیز موجود است که نام مفسر آن معلوم نیست . اکثر علمای اسلام تفسیر برخی از سوره ها را نوشته اند که قابل شمارش نیست . (نقل از مقدمه در تاریخ و علوم قرآن مرحوم عماد زاده اصفهانی )به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی