نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول

اگر خبر ضعیفی كه واجد شرایط حجیّت نبوده و دلالت بر ثواب یا استحباب و یا كراهت عملی كند آیا می‌شود با آن خبر ضعیف حكم به استحباب یا كراهت آن عمل كرد یا خیر؟ عده‌ای (1) از علما می‌گویند: به دلیل تسامح در ادله‌ی سنن (2) می‌شود حكم به استحباب یا كراهت كرد. دلیل آنها روایات بسیاری است كه دلالت بر این مدعی دارد. از جمله صحیحه هشام بن سالم است كه از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌كند. اگر به كسی از قول پیامبر گفته شود، فلان عمل ثواب دارد و آن شخص به همین دلیل آن را به جا آورد، مأجور خواهد بود، ولو پیامبر چنین چیزی را نگفته باشد.

سؤال:

آیا آنچه كه به وسیله‌ی قاعده تسامح ثابت می‌شود فقط ثواب است یا دیگر آثاری كه بر سایر مستحبات بار می‌شود به وسیله‌ی این قاعده نیز ثابت می‌شود؟ بنابراین اگر نذر كرده باشد كه عمل مستحبی‌ای را انجام دهد یا وصیّت كند بخشی از اموالش در امور مستحبی خرج گردد، آیا اگر استحبابی به وسیله‌ی تسامح ثابت شد عمل به آن وفا نذر بوده و یا می‌شود وصیت را اجرا كرد یا خیر؟ و یا اگر در روایت ضعیفی آمده باشد در روز عید نوروز وضو مستحب است، و شخصی به دلیل همان روایت وضو بگیرد آیا می شود با آن وضو نماز بخواند؟ بنابر قول كسانی كه قائل به تسامح در ادله‌ی سنن هستند جواب مثبت است. برخلاف نظر منكرین.

پی‌نوشت‌ها:

1.عوائد الایام، ص269؛ اصطلاحات الاصول، «قاعده‌ی التسامح».
2.كفایة الاصول، ج1، ص 393؛ فوائد الاصول، ج3، ص 408؛ دروس فی الاصول، ج2، ص204؛ عوائد الایام، ص269.

منبع مقاله :
ولائی، عیسی، (1391)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی، چاپ نهم