قبر اشعث بن قیس

یکی از کسانی که پیامبر اسلام را دیده و در سال دهم هجرت مسلمان شده اشعث بن قیس است و ریاست هیئت کنده را به عهده داشت. این هیئت در سال دهم هجری قمری به مدینه آمد و مسلمان شد. تاریخ طبری، ج 2، ص 394 سنة دهم و سیره ابن هشام، ج 4، ص 232. اشعث بن قیس از اصحاب حضرت علی(ع) هم هست و لکن از اسلام در آمد و مرتد و ملعون شد. رجال شیخ طوسی، ص 35، در ضمن اصحاب علی(ع) اشعث بن قیس، خواهر ابوبکربن ابی قحافه را به همسری گرفت و از او سه پسر به نام های محمد بن اشعث، اسماعیل بن اشعث و اسحاق بن اشعث به دنیا آمدند. قاموس الرجال تستری، ج 2، ص 155 به نقل از ابن ابی الحدید. ابوبکر در موقع وفات خود می گفت: کاش اشعث بن قیس را آنگاه که پس از مرتد شدن به عنوان اسیر پیش من می آوردند می کشتم. همان، ص 153. اشعث بن قیس کندی پسر دیگری به نام قیس بن اشعث داشت و از زن دیگری بود. قیس بن اشعث در کربلا حاضر و از قاتلان امام حسین(ع) بود. همان، ص 123، ج 9. و محمد بن اشعث همان است که در کوفه با مسلم بن عقیل جنگید و مسلم را دستگیر کرد و به دست ابن زیاد سپرد. همان و خود اشعث در قتل حضرت علی(ع) دست داشت. همان بر اساس آنچه که در کتب تاریخی و رجالی مورد مطالعه آمده، اشعث بن قیس همین چهار پسر را داشت: محمد، قیس، اسماعیل و اسحاق. و از این چهار پسر فقط دو پسر در ماجرای کربلا حضور داشته اند و در قتل امام حسین(ع) شریک بوده اند. دربارة محمد و قیس بیشتر از این چیزی ندیدیم و این محمد و قیس در قیام مختار از بین رفتند و نابود شدند و اثری از آنان بر جای نماند.
در میان صحابة پیامبر(ص) کسی به نام قیس بن اشعث نیست و این می رساند که این پسر اشعث، پیامبر را زیارت نکرده است. به تنقیح المقال، ج 1، فهرست الفبایی، ص 125 و… مراجعه کنید.
البته بعید نیست که پیامبر را دیده باشد ولی در کتاب های مربوطه به این موضوع اشاره نکرده اند و قبر او هم معلوم نیست و احتمال دارد که در گورهای دسته جمعی کوفه دفن شده باشد که توسط مختار ثقفی این کار صورت گرفت. بنابراین در میان مسلمانان کسی به نام قیس بن اشعث جزو صحابة‌ پیامبر نبوده است و از میان ده ها صحابه که نامشان قیس است، هیچکدام قیس بن اشعث نیست. و آن قیس که در سرد رود تبریز است، پدرش معلوم نیست لکن برخی علماء او را تمجید کرده اند. در کتاب روضات الجنان و جنات الجنان نوشته حافظ حسین کربلایی ج 1، ص 25 دارد: مزار قیس رضی الله عنه در قریة سردرود است… فیوضات بی نهایات مشاهده اهل حالات از آن مزار کثیر البرکات می گردد ولی معلوم نیست از شهدای اول است یا ثانی. در این کتاب اشاره ای به پدر او نشده است. و اینکه در کتاب روضة‌ اطهار ملامحمد امین حشری، ص 22 نام پدر او را اشعث معرفی کرده، درست نیست؛ چون این کتاب خلاصة روضات الجنان و جنات الجنان است و در خود روضات الجنان، نام پدر او ذکر نشده و در جاهای دیگر هم ذکر نشده است و کتاب روضة اطهار حشری، قابل اعتماد نیست و نمی توان بر اساس آن داوری کرد حشری در سال 1011 هجری درگذشته است. در نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی، ص 78 دارد: و به مقبرة سردرود مزار قیس. در این کتاب هم اشاره به نام پدر این قیس که در سردرود است، نکرده است. بنابراین، آنچه در روضه اطهار امده درست نیست. و اگر فرض کنیم که پدر قیس، اشعث باشد باز هم نمی توان گفت که این قیس پسر آن اشعث معروف است و قاتل امام حسین بوده است. این قیس که در سردرود است، پسر آن اشعث ملعون و مرتد نیست و لکن پدرش معلوم نیست. این نکته را هم به خاطر داشته باشیم که در میان اصحاب امام حسن(ع) کسی به نام قیس بن اشعث بن سواد وجود داشت ولی این قیس، غیر از قیس کربلا است چون قیس کربلا، قیس بن اشعث بن قیس است. در مورد قیس بن اشعث بن سواد به معجم رجال الحدیث مراجعه کنید که اشاره کوتاهی به این شخص دارد.
بنابراین قبری که در سردرود تبریز است بر پایه نقل حمدالله مستوفی و حافظ حسین کربلایی از صحابه پیامبر است و صاحب این قبر آن کسی نیست که قاتل امام حسین(ع) است ولکن مشخصات کامل قیس معلوم نیست و فقط همین مقدار معلوم است که او از اصحاب پیامبر اسلام است و اگر مردم به عنوان اینکه او صحابه پیامبر است به زیارت مزار او بروند مشکلی ندارد.