خانه » همه » مذهبی » قبله پیامبران(ع)

قبله پیامبران(ع)

حضرت آیت الله جوادی آملی دام عزه در رابطه با قبله انبیا و امم پیشین ضمن بیان چند حدیث چنین می فرماید(1) : امام صادق «علیه السلام » فرمود: خداوند وقتی که حضرت آدم و حوا (علیهما السلام) را به زمین آورد جبرئیل «علیه السلام » را به طرف آنها فرستاد که آنها را در محل بیت (مکه) رها کرد. سپس فرمود که خداوند قبله ای را برای تو وفرزندان تو بعد از تو خارج خواهد کرد. (2)
قال السید (ره) : رایت فی الاحادیث الماثوره : ان الله تعالی امر آدم ان یصلی الی المغرب و نوحاً ان یصلی الی المشرق و ابراهیم «علیه السلام » یجمهما و هی العکبه فلما بعث موسی «علیه السلام » اره ان یحیی دین آدم و لما بعث عیسی «علیه السلام » امره ان یحیی دین نوح و لما بعث محمد صلی الله علیه و آله امره ان یحیی دین ابراهیم (3) {خداوند متعال به حضرت آدم امر فرمود که به طرف مغرب نماز بخواند و به حضرت نوح «علیه السلام » امر کرد که به طرف مشرق نماز بخواند و حضرت ابراهیم «علیه السلام » را امر فرمود که بطرف مشرق و مغرب نماز بخواندکه آن کعبه است زمانیکه حضرت موسی «علیه السلام » مبعوث شد او را امر فرمود که دین حضرت آدم را احیا و زمانیکه حضرت عیسی «علیه السلام » مبعوث شد به او امر فرمود که دین حضرت نوح را احیا کند و زمانیکه حضرت محمد صلی الله علیه و آله مبعوث گردید او را امر فرمود که دین حضرت ابراهیم را احیاء کند} قال امیر المومنین «علیه السلام » ان رسول الله لما بعث کانت القبله الی بیت المقدس علی سنته بنی اسرائیل و ذلک ان الله تبارک و تعالی اخبرنا فی القرآن انه امر موسی بن عمران «علیه السلام » ان یجعل بیته قبله فی قوله :
1- تفسیر تفهیم .جلد 7 .صفحه 311 ، آیت الله جوادی آملی .
2- کافی .جلد 4 .صفحه 191 .
3- بحار .جلد 81 .صفحه 57-58 .
{حضرت علی (علیه السلام) فرمود رسول خدا وقتی مبعوث گردید قبله بسوی بیت المقدس بود طبق سنت بنی اسرائیل و به این علت است که خداوند متعال در قرآن به ما خبر داده که به حضرت موسی بن عمران امر فرموده که بیت خود را قبله قرار دهد که مراد آیه 87 سوره یونس (علیه السلام) است } .
سپس آیت الله جوادی (دام عزه ) این گونه ادامه می دهند.
{اشاره : الف – از ظاهر آیه شریفه ( ان اول بیت وضع للناس للذی ببکه مبارکا و هدی للعالمین ) 3
به کمک احادیث ماثور استفاده می شود که کعبه مورد تکریم و احترام همه انبیاء (علیهم السلام) بوده است و گر چه ظاهر آیه ناظر به خصوص قبله بودن کعبه نیست لیکن بر فرض ظهور اطلاقی آیه آن در انحصار قبله در کعبه می توان اطلاق مزبور را با دلیل معتبر دیگری اگر وجود داشت تقیید کرد.
ب – حرمت کعبه از دیر باز محرز بود چنان که مطاف بودن آن نیز مستمر بود اما قبله بودن آن ممکن است در طی اعصار و قرون ، احکام فقهی متفاوتی را پذیرفته باشد چنان که در صدر اسلام نیز همین تنوع را شاهد بود تا اینکه سرانجام به حکم دائمی قبله بودن منصف شد.
چنانچه اولین قبله برای بندگان خدا کعبه بوده باشد قبله های بعدی جزء منهاج و شریعت است که طبق دستورهای خاص قرار می گیرد.
ج – « بیت مقدس » که با نیان آن حضرت داود و سلیمان (علیهم السلام) بوده اند (4) از آن زمان به بعد قبله بنی اسرائیل بوده هم اکنون نیز قبله یهودیان است مسلمانان نیز پیش از تحویل قبله به آن سو نماز می گزاردند. البته رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در مکه تا ممکن بود هنگام نماز کعبه را بین خود و بیت المقدس قرار می دادند تا در آن واحد هم به کعبه و هم به بیت المقدس رو کرده باشند. 5
برخی از مفسران بر آنند که بیت المقدس در زمان حضرت موسی کلیم علیه السلام نبود بلکه بعد از آن حضرت به دست حضرت سلیمان علیه السلام بنا شد و به دستور آن حضرت که البته به استناد وحی و الهام الهی تحقق یافت قبله شد در اشعار پنج گانه تورات نیز نامی از آن نیست تنها در سفر ملوک اول جریان آن فی الجمله مطرح است (6)}7
منابع:
1-سوره یونس ، آیه 87 .
2- بحارالانوار، جلد 81 .صفحه 71 .
3- آل عمران ،آیه 96 .
4- بحار الانوار، جلد 14 .صفحه 77 .
5- بحار الانوار ،جلد 4 .صفحه 105 و جلد 81 .صفحه 59 و جلد 92 صفحه 218 .
6- تفسیر التحریر و التنویر، جلد 2 .صفحه 9 .
7- تفسیر تسنیم ، جلد 7 .صفحه 312- 311 آیت الله جوادی آملی.
با توجه به مطالب گفته شده بدون شک اهمیت کعبه و قدمت آن بیش از بیت المقدس بوده و از این رو سزوارتر برای قبله قرار گرفتن بوده است لکن بخاطر مصالحی در اوایل ظهور اسلام به طور موقت بیت المقدس به عنوان قبله مسلمین قرار می گیرد از جمله :
1- با توجه به این که کعبه متعلق به عربها و مورد احترامشان بود نماز خواندن به بیت المقدس تعبد و ایمان خاصی را می طلبید و می توانست درجه ایمان و تسلیم عربهایی را که مسلمان می شدند نشان دهد و مومن واقعی را از سایرین جدا کند. یعنی در واقع یک امتحان و آزمون برای سنجش مومن واقعی از غیر مومن بود .
2- کعبه مرکز بت های اصلی مشرکان و مکان پرستش بتها بود مهمترین و اولین پیام دین اسلام مبارزه با بت پرستی و دعوت به پرستش خدای یگانه نا دینی بود لذا اسلام در آغاز رسالتش برای جلوگیری از هرگونه توجه به بت ها و تثبیت عقیده توحید در اذهان مسلمانان که اکثر آنها در سابق بت پرست بودند مسلمانان در عبادتشان موظف گشتند به سمت بیت المقدس پایگاه دین توحیدی ومعتقدان به توحید نمازگزارند تا از شائبه هرگونه توجه به بتها مبرا باشند.
اصولاً همانگونه که معلوم است خدا مکان و محلی ندارد قبله رمزی است برای وحدت صفوف و احیای خاطره های توحیدی ، و تغییر آن هیچ چیز را دگرگون نخواهد کرد مهم تسلیم بودن در برابر فرمان او و شکستن بتهای تعصب و لجاجت و خودخواهی است (1)
به هر حال حکم قبله گرفتن بیت المقدس از احکام موقتی بود که با تمام شدن مصلحت موقتش آن حکم نیز به پایان رسید این حکم از زمان بعثت نبی اکرم تا سال دوم هجرت یعنی حدود 14 سال باقی بود.
با توجه به موقتی بودن قبله اول پیامبر اکرم انتظار حکم تغییر قبله را می کشیدند تا اینکه در نیمه شعبان سال دوم هجری دستور تغییر قبله نازل شد ( سوره بقره ، آیه 143 )
(1) بااستفاده از تفسیر نمونه .جلد 1 .صفحه 484.
ترجمه آیه : نگاه های انتظار آمیز تو را به سوی آسمان (برای تغییر قبله نهایی) می بینیم اکنون تو را به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی باز می گردانیم پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن و هر جا باشید روی خود را به سوی آن بگردانید و کسانی که کتاب آسمانی به آنها داده شده (یهود و نصارا) به خوبی می دانند این فرمان حقی است که از ناحیه پروردگارشان صادر شده ( درکتب خود خوانده اند پیامبر خاتم به سوی دو قبله نماز می خواند ) و خداوند اعمال آنها (مخفی نگه داشتن این آیات) غافل نیست (1)
در پایان تذکر این نکته لازم است که بحث از قبله نسبت به سایر انبیاء علیهم السلام در صورتی مطرح خواهدبود که کیفیت نماز بقیه انبیاء با کیفیت نماز بقیه انبیاء با کیفیت نماز ما در نیاز به قبله یکی باشد و الا اگر نماز آنها فقط عبادت باشد به کیفیت خاص نه مثل نماز اسلام ، و روبه قبله بودن در آن شرط نباشد این سوال جایی نخواهد داشت و بحثی از قبله انبیاء سلف در میان نخواهد بود.
(1) سوره بقره .آیه 144 .
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد