نخست باید دانست اصطلاح «قبولی اعمال» با «صحت اعمال» تفاوت دارد. «صحت اعمال» بیشتر مربوط به ظاهر اعمال است که از جهت شرایط ظاهری و فیزیکی احکام شرعی رعایت شود به طور مثال نماز با وضو باشد، لباس، بدن نمازگزار پاک باشد.اما «قبولی اعمال» بیشتر مربوط به باطن اعمال و مراتب و درجات قبولی نیز بستگی به مراتب اخلاص و حضور قلب دارد. که تشخیص آن برای دیگران مشکل است و بیشتر اختصاص به خداوند دارد.
بنابراین همین مقدار که شرایط ظاهری نماز رعایت شود. نماز صحیح است و حداقل از درکات جهنم فرد نمازگزار را نجات می دهد.
و به هر مقدار که حضور قلب بیشتر داشته باشد و اخلاص او فزون تر باشد درجات بهشتی او بالاتر خواهد بود.
البته درباره اهمیت حضور قلب توجه شما را به مطالب زیر جلب می کنیم.
درست است که قبول اعمال مربوط به خداوند است ولی در عین حال خداوند در آیات نورانی قرآن و توسط پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) که آشنا با اسرار و علوم الهی بوده و محرمان درگاه خداوند و پل ارتباطی میان او و بندگانش می باشند، ملاک ها و شرایط و ویژگی ها و آداب نمازی را که مورد قبول خداوند قرار می گیرد و یا مردود و غیر مقبول واقع می شود بیان کرده است.
احادیث فراوانی دلالت دارند که میزان قبولی نماز، بستگی به میزان حضور قلب در نماز دارد و به مقدار حضور قلب در نماز، نماز مورد قبول واقع می شود. حضرت صادق(ع) می فرماید: «ان العبد لیرفع له من صلاته نصفها او ثلثها او ربعها او خمسها و ما یرفع له الا ما اقبل علیه بقلبه»؛ «از نماز انسان، نصف یا ثلث یا ربع یا خمسش بالا برده می شود (قبول می گردد) و آن مقدار از نماز که با توجه قلبی همراه باشد، بالا می رود». (بحارالانوار، ج 84، ص 238). حضرت باقر(ع) در روایتی می فرماید: «علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک فیها ما اقبلک علیه منها بقلبک»؛ «بر توجه قلبی در نماز عنایت و محافظت کن، چون آن مقدار از نماز که با توجه و حضور خوانده ای، برای تو حساب می شود». (همان، ص 201). حضرت صادق(ع) در روایتی می فرماید: «هر کس دوست دارد بداند نمازش مورد قبول قرار گرفته یا نه باید ببینید آیا نمازش او را از بدی ها و زشتی ها باز داشته یا نه؟ نماز هر فرد به مقداری که او را از فحشا و منکرات باز دارد، مورد قبول است. (بحارالانوار، ج 82، ص 198).
برخی نمازها از دیدگاه روایات مردود و غیر قابل پذیرش است: 1. حضرت صادق(ع) می فرماید: «نماز کسانی که نسبت به برهنگان و آوارگان جامعه بی تفاوتند قبول نیست». (بحارالانوار، ج 84، ص 242).
2. پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرماید: «نماز فرد حرام خوار، مثل بنای ساختمان بر ریگ است. (همان، ص 258).
3. نماز کسی که از پرداخت زکات خودداری کند پذیرفته نیست. (همان، ص 317).
4. نماز کسی که اهل تقوا نیست یا رکوع و سجودش را در نماز به طور مطلوب انجام نمی دهد، پذیرفته نیست. (همان، ص 253 و 258).
5. نماز فردی که بول و غایط (مدفوع) خود را نگه می دارد و با وجود فشار ادرار و مدفوع نماز می خواند و بدین وسیله به خود ضرر می زند پذیرفته نیست. (محجه البیضاء، ج 1، ص 354).
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:
1. حضور قلب در نماز، تألیف علی اصغر عزیزی تهرانی.
2. پرتوی از اسرار نماز، تألیف محسن قرائتی.
بنابراین همین مقدار که شرایط ظاهری نماز رعایت شود. نماز صحیح است و حداقل از درکات جهنم فرد نمازگزار را نجات می دهد.
و به هر مقدار که حضور قلب بیشتر داشته باشد و اخلاص او فزون تر باشد درجات بهشتی او بالاتر خواهد بود.
البته درباره اهمیت حضور قلب توجه شما را به مطالب زیر جلب می کنیم.
درست است که قبول اعمال مربوط به خداوند است ولی در عین حال خداوند در آیات نورانی قرآن و توسط پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) که آشنا با اسرار و علوم الهی بوده و محرمان درگاه خداوند و پل ارتباطی میان او و بندگانش می باشند، ملاک ها و شرایط و ویژگی ها و آداب نمازی را که مورد قبول خداوند قرار می گیرد و یا مردود و غیر مقبول واقع می شود بیان کرده است.
احادیث فراوانی دلالت دارند که میزان قبولی نماز، بستگی به میزان حضور قلب در نماز دارد و به مقدار حضور قلب در نماز، نماز مورد قبول واقع می شود. حضرت صادق(ع) می فرماید: «ان العبد لیرفع له من صلاته نصفها او ثلثها او ربعها او خمسها و ما یرفع له الا ما اقبل علیه بقلبه»؛ «از نماز انسان، نصف یا ثلث یا ربع یا خمسش بالا برده می شود (قبول می گردد) و آن مقدار از نماز که با توجه قلبی همراه باشد، بالا می رود». (بحارالانوار، ج 84، ص 238). حضرت باقر(ع) در روایتی می فرماید: «علیک بالاقبال علی صلاتک فانما یحسب لک فیها ما اقبلک علیه منها بقلبک»؛ «بر توجه قلبی در نماز عنایت و محافظت کن، چون آن مقدار از نماز که با توجه و حضور خوانده ای، برای تو حساب می شود». (همان، ص 201). حضرت صادق(ع) در روایتی می فرماید: «هر کس دوست دارد بداند نمازش مورد قبول قرار گرفته یا نه باید ببینید آیا نمازش او را از بدی ها و زشتی ها باز داشته یا نه؟ نماز هر فرد به مقداری که او را از فحشا و منکرات باز دارد، مورد قبول است. (بحارالانوار، ج 82، ص 198).
برخی نمازها از دیدگاه روایات مردود و غیر قابل پذیرش است: 1. حضرت صادق(ع) می فرماید: «نماز کسانی که نسبت به برهنگان و آوارگان جامعه بی تفاوتند قبول نیست». (بحارالانوار، ج 84، ص 242).
2. پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرماید: «نماز فرد حرام خوار، مثل بنای ساختمان بر ریگ است. (همان، ص 258).
3. نماز کسی که از پرداخت زکات خودداری کند پذیرفته نیست. (همان، ص 317).
4. نماز کسی که اهل تقوا نیست یا رکوع و سجودش را در نماز به طور مطلوب انجام نمی دهد، پذیرفته نیست. (همان، ص 253 و 258).
5. نماز فردی که بول و غایط (مدفوع) خود را نگه می دارد و با وجود فشار ادرار و مدفوع نماز می خواند و بدین وسیله به خود ضرر می زند پذیرفته نیست. (محجه البیضاء، ج 1، ص 354).
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به:
1. حضور قلب در نماز، تألیف علی اصغر عزیزی تهرانی.
2. پرتوی از اسرار نماز، تألیف محسن قرائتی.