كتاب حلية المتقين تا چه اندازه امروز قابل اجرا است و آيا مي‌توان به تمام برنامه‌هاي آن جامة عمل پوشاند؟

به عنوان مقدمه بايد گفت: مسائل اسلام به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:
1. اصول دين، كه به منزلة پايه‌هاي اساسي دين به حساب مي‌آيند، مانند توحيد، رسالت و نبوت، عدل، امامت، معاد و….
2. فروع دين و احكام كه مربوط به رفتارهاي عملي، عبادي و غير عبادي انسان مي‌شود، مانند نماز، روزه، حج و… .
3. اخلاق، كه مربوط به خودسازي انسان و شيوة برخورد انسان با ديگران مي‌شود: مانند خوشرويي، سخاوت، عدالت، دستگيري ديگران و… .
4. آداب: كه مربوط به نحوه و شيوة كارهاي روزمرة زندگي انسان مي‌شود كه بخشي از آداب جزء احكام مستحبي و قسمتي جزء اخلاقيات و بخش اعظم آن به نام آداب اسلامي ياد مي شود.
بخش آداب در كتابهاي مختلف از جمله بخشي از آن در رساله‌هاي علميه، بنام آداب غذا خوردن، مطرح شده است. از جمله كتابي كه در زمينه آداب نوشته شده، حلية المتقين مرحوم محمد باقر مجلسي مي­باشد. ايشان از علماي بزرگ شيعه، و نويسنده  كتاب بحار الانوار است.
كتاب حليه المتقين  داراي سيزده فصل است و هر بابي داراي فصول متعدد مي‌باشد، كه براي نمونه به برخي از آنها اشاره مي‌شود.
باب 1: در بيان آداب جامه و كفش پوشيدن؛
باب 2: دربارة آداب زينت زنان و مردان؛
باب 3: در آداب خوردن و آشاميدن؛
باب 4: در ميان فضيلت تزويج و آداب معاشرت با زنان و آداب تربيت فرزندان؛
باب 5: در آداب مسواك زدن و نظافت نمودن؛
باب 6: در بارة‌ آداب عطر زدن؛
باب 7: دربارة آداب حمام رفتن و آداب بعضي از اغسال؛
باب 8: دربارة ‌آداب خوابيدن، بيدار شدن…؛
باب 9: در آداب حجامت كردن و معالجة برخي از امراض؛
باب 10: در آداب معاشرت با مردم و حقوق اصناف؛
باب 11: در بيان آداب ورود به مجالس، مانند سلام كردن…. ؛
باب 12: در بيان آداب داخل شدن به منزل و بيرون رفتن از آن؛
باب 13: در آداب پياده روي و بازار رفتن و تجارت.
توجه داريد كه اكثر مسايل آن آدابي است كه در زندگي روزانه با آن‌ها سرو كار داريم، منتهي ما طبق آداب محلي و قومي و حداكثر كشوري رفتار مي‌كنيم كه مي‌توانيم آن آداب را طبق دستورات شرعي آن انجام دهيم. با اين كه مراعات آداب اسلام لازم و واجب نيست، ولي انجام آن اولاً پاداش اخروي و ثواب‌هاي فراواني دارد.
ثانياً، در همين دنيا به نفع بدن و زندگي او خواهد بود، مراعات آداب غذا خوردن و… بسيار براي بدن مفيد و ثمربخش است و همين طور آداب ديگر.
امّا اين كه تمام آن آداب قابل عمل نمودن است يا نه؟ بايدگفت هر چند با وضعيت فعلي جامعه، مقداري زحمت و مشكلات دارد؛ ولي اين گونه نيست كه قابل اجرا نباشد، اگر قابل عمل و اجرا نبود كه به عنوان دستورات اسلامي، جزء كامل‌ترين دين قرار نمي‌گيرند، اتفاقا آداب اسلامي نشانگر كامل بودن دين اسلام است كه براي تمام كارها و رفتارها قانون و دستور دارد، از لحد و گهواره و قبل از آن تا مردن و دفن شدن و بعد از آن قانون و دستور و آدابي دارد.
متاسفانه در جامعة امروزي، هر روز رسم و رسومات جديد و تازه كه جز رنج و زحمت و اسراف و تجملات را در پي ندارد، پيدا مي‌شود و مردم بي­دليل به آنها تن مي‌دهند . اما به آداب اسلامي، تن نمي‌دهند.
فرد و افرادي لازم دارد كه به عنوان پيشروان و الگوهاي جامعه قدم بردارند تا ديگران هم به دنبال آنها حرکت نمايند.
مسأله‌اي كه انسان را در اجراي آداب اسلامي اميدوار مي‌كند اين است كه فن پزشكي امروز برخي از اسرار و حكمت آداب اسلامي را كشف نموده كه به برخي از آنها اشاره مي‌شود.
1. در اسلام توصيه شده كه انسان با وضو بخوابد و قبل از خوابيدن به دستشويي برود. اين عمل باعث مي‌شود كه خواب گواراتر و رؤيا شيرين‌تر شود. و اعصاب آرامش يافته و قلب اضطراب پيدا نكرده و از سرماخوردگي و بدخوابي جلوگيري مي‌كند.[1] و يا دستور داده شده كه رو به قبله بخوابيم، اين امر باعث مي‌شود كه انسان به سمت قبله در جريان مغناطيسي زمين قرار گرفته. آهن بدن منظم شود،‌و در نتيجه هميشه سالم مانده و دچار عوارض قلبي نشود وگر نه آهن در جدار رگها رسوب كرده، در نتيجه آهن بدن كم شده باعث آسيب قلبي و كبدي مي‌شود.[2]2. در اسلام توصيه شده ادرار را نگه نداريد، چون باعث درد مثانه، سوزش ادرار، ناراحتي مجاري و سنگ مثانه و… مي‌شود.[3] هم چنين دستور داده كه در آن حال سرپوشيده باشد چون موهاي سر داراي منفذ‌هاي ريزي است كه اگر پوشيده نباشد، بوهاي متعفن از اين سوراخها وارد مغز مي‌شود.[4]3. در اسلام به پوشيدن لباس سفيد توصيه شده، امروزه فهميده‌اند كه ميكروب ها از رنگ سفيد گريزانند، و تهويه در رنگ سفيد انجام مي‌گيرد و نور را بهتر به بدن مي‌رساند.[5]نكته‌اي كه در پايان بايد اضافه شود اين است كه اگر كسي در مورد صحت و صدور رواياتي كه پاداش فراوان را بر اعمال مستحبه و آداب وعده داده شك كندو عمل پزشكي هم به فوايد آن نرسيده باشد، چگونه مي‌تواند با خاطرآسوده به آن‌ها عمل كند؟ در پاسخ بايد گفت:‌روايات صحيحة فراواني تحت عنوان «روايات من بلغ»[6] وجود دارد و مضمون آنها اين است كه اگر روايتي به دست شما رسيد كه انسان را ترغيب و تشويق به كار خيري مي‌كند. در اين صورت اگر كسي به قصد نيل به رضايت و رضوان الهي به اين گونه روايات عمل كند، خداوند متعال اجر و پاداش او را عطا مي‌كند. اگر چه كشف خلاف شود، يعني بعداً معلوم شود كه چنين رواياتي در واقع از پيشوايان دين صادر نشده است.
نتيجة آن كه، عمل كردن به دستورات آداب اسلام الزامي نيست. بلكه باعث ثواب و پاداش اخروي و منافع دنيوي انسان مي‌شود و اجراي آن هم ممكن است، هر چند مقداري مشكلات و زحمت دارد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ چراهاي پزشكي، علي سالك.
2ـ بازار دانش، مرتضي لنگرودي.

پي نوشت ها:
[1] . ر.ك: سالك، علي، چراهاي پزشكي، قم، انتشارات استاد مطهري، چاپ اول، ص136.
[2] . همان، ص136.
[3] . همان، ص193.
[4] . همان، ص196.
[5] . همان، ص205.
[6] . حر عاملي، وسايل الشيعه، بيروت، دار الاحياء التراث العربي، ج1، ص50؛ و مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج2، ص256.